I. Tổng quan về hemophilia A
Hemophilia A là một bệnh rối loạn đông máu di truyền, chủ yếu do đột biến gen F8, dẫn đến thiếu hụt yếu tố VIII. Bệnh này có thể gây ra các triệu chứng chảy máu không cầm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Tỷ lệ mắc bệnh trên toàn cầu khoảng 1/5000 người nam, với khoảng 30.000 người mang gen F8 đột biến tại Việt Nam. Việc điều trị chủ yếu dựa vào truyền máu tươi hoặc yếu tố VIII, tuy nhiên, điều này không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của bệnh. Do đó, việc chẩn đoán trước sinh và xét nghiệm di truyền trước chuyển phôi là rất cần thiết để ngăn ngừa sinh con bị bệnh. Kỹ thuật chẩn đoán trước chuyển phôi (PGT) giúp lựa chọn phôi không mang gen bệnh, giảm thiểu rủi ro cho thai phụ và bảo vệ sức khỏe của họ.
1.1. Cơ sở phân tử của bệnh
Gen F8 nằm trên nhiễm sắc thể X, có kích thước lớn và chứa nhiều exon. Khi gen này bị đột biến, khả năng tổng hợp yếu tố VIII bị giảm hoặc mất, dẫn đến bệnh hemophilia A. Các dạng đột biến khác nhau gây ra các kiểu hình lâm sàng khác nhau, với đột biến đảo đoạn intron 22 là phổ biến nhất. Tại Việt Nam, tỷ lệ đột biến này chiếm khoảng 38,1%. Việc hiểu rõ cơ chế di truyền và các dạng đột biến là rất quan trọng trong việc phát triển các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả.
II. Kỹ thuật chẩn đoán trước chuyển phôi
Kỹ thuật chẩn đoán trước chuyển phôi (PGT) là một phương pháp tiên tiến, kết hợp giữa thụ tinh trong ống nghiệm và chẩn đoán di truyền. PGT cho phép lựa chọn phôi không mang gen bệnh, từ đó giảm thiểu nguy cơ sinh con bị hemophilia A. Việc sử dụng các chỉ thị phân tử STR có tính đa hình cao và nằm gần gen F8 là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác trong chẩn đoán. Tỷ lệ dị hợp tử quan sát là một trong những chỉ tiêu quan trọng đánh giá tính đa hình của các STR, quyết định giá trị của chúng trong chẩn đoán. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc lựa chọn các STR gần gen tổn thương giúp hạn chế hiện tượng trao đổi chéo, từ đó nâng cao độ chính xác của chẩn đoán.
2.1. Ứng dụng của phân tích di truyền liên kết
Phân tích di truyền liên kết sử dụng các chỉ thị STR giúp kiểm soát hiện tượng Allele DropOut (ADO) và ngoại nhiễm, từ đó nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán trước chuyển phôi. Việc áp dụng bộ chỉ thị STR thiết kế cho gia đình bệnh nhân hemophilia A tại Việt Nam đã cho thấy hiệu quả trong việc lựa chọn phôi không mang gen bệnh. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng việc sử dụng các STR có tính đa hình cao và nằm gần gen F8 là rất cần thiết để đảm bảo tính chính xác trong chẩn đoán.
III. Kết quả và thảo luận
Nghiên cứu đã thiết kế bộ chỉ thị STR phục vụ chẩn đoán hemophilia A trước chuyển phôi, với các STR nằm gần gen F8 và có chỉ số đa hình cao. Kết quả cho thấy bộ chỉ thị này có thể áp dụng hiệu quả trong chẩn đoán di truyền trước chuyển phôi cho gia đình bệnh nhân. Việc tối ưu hóa quy trình PCR đa mồi và chuẩn hóa quy trình PGT-M trên mẫu tế bào phôi đã được thực hiện thành công. Kết quả mang thai và chẩn đoán trước sinh cho gia đình bệnh nhân cho thấy tính khả thi và hiệu quả của bộ chỉ thị STR trong việc ngăn ngừa sinh con bị bệnh.
3.1. Đánh giá giá trị thực tiễn
Bộ chỉ thị STR thiết kế không chỉ có giá trị trong việc chẩn đoán hemophilia A mà còn mở ra hướng đi mới trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ di truyền tại Việt Nam. Việc áp dụng PGT giúp giảm thiểu rủi ro cho thai phụ và bảo vệ sức khỏe của thế hệ sau. Nghiên cứu này có thể được xem là một bước tiến quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ di truyền vào thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho các gia đình có nguy cơ di truyền bệnh hemophilia A.
