Tổng quan nghiên cứu

Ngành sản xuất xi măng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, tuy nhiên cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường lao động và sức khỏe người lao động. Tại Công ty Cổ phần Xi măng La Hiên, tỉnh Thái Nguyên, với quy mô sản xuất 250.000 tấn/năm và công nghệ lò quay hiện đại, việc đánh giá thực trạng các yếu tố môi trường lao động và sức khỏe người lao động là cần thiết để đảm bảo phát triển bền vững. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 10/2012 đến tháng 8/2013, với mục tiêu xác định các yếu tố môi trường lao động như nhiệt độ, độ ẩm, vận tốc gió, bụi và đánh giá tình trạng sức khỏe, bệnh tật liên quan đến môi trường lao động của 832 công nhân, bao gồm cả công nhân sản xuất trực tiếp và cán bộ hành chính.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp số liệu thực tiễn về điều kiện làm việc và sức khỏe người lao động tại nhà máy xi măng La Hiên, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện môi trường lao động, giảm thiểu bệnh nghề nghiệp, nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ sức khỏe công nhân. Nghiên cứu cũng góp phần bổ sung dữ liệu cho ngành y học dự phòng và vệ sinh lao động trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp xi măng tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về môi trường lao động và sức khỏe nghề nghiệp, trong đó:

  • Lý thuyết về yếu tố tác hại nghề nghiệp: Bao gồm bụi, tiếng ồn, nhiệt độ, hơi khí độc, ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động trong quá trình sản xuất xi măng.
  • Mô hình đánh giá sức khỏe nghề nghiệp: Phân loại sức khỏe theo tiêu chuẩn Bộ Y tế Việt Nam (Loại I đến V), đánh giá bệnh nghề nghiệp phổ biến như bệnh tai mũi họng, bệnh ngoài da, bệnh hô hấp.
  • Khái niệm về bụi hô hấp và bụi toàn phần: Đặc biệt bụi xi măng có tính háo nước, dễ bám dính niêm mạc đường hô hấp, gây tổn thương và bệnh lý.
  • Tiêu chuẩn vệ sinh lao động: Áp dụng Quyết định số 3733/2002/QĐ-BYT về giới hạn cho phép các yếu tố môi trường lao động như nhiệt độ, độ ẩm, vận tốc gió, bụi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả, thiết kế cắt ngang, tiến hành tại Công ty Cổ phần Xi măng La Hiên từ tháng 10/2012 đến tháng 8/2013.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Môi trường lao động: 66 mẫu vi khí hậu và 51 mẫu bụi được lấy tại 7 phân xưởng sản xuất trực tiếp và 12 phòng ban hành chính.
    • Sức khỏe người lao động: Khám sức khỏe toàn bộ 832 cán bộ công nhân viên, phân nhóm theo khu vực làm việc (khu vực I: lò quay, cấp liệu, thành phẩm; khu vực II: khai thác, vận tải, vận hành, cơ điện; khu vực III: hành chính).

  • Cỡ mẫu: Tính toán dựa trên tỷ lệ bệnh tai mũi họng khoảng 70%, sai số 5%, độ tin cậy 95%, tối thiểu 323 người; thực tế khảo sát 832 người để tăng độ tin cậy.

  • Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ công nhân đủ tiêu chuẩn được chọn, loại trừ người chuyển công tác trong thời gian nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 18 để xử lý số liệu thống kê y học, phân tích tần suất, tỷ lệ, kiểm định ý nghĩa thống kê (p-value).

  • Kỹ thuật đo:

    • Nhiệt độ, độ ẩm, vận tốc gió đo bằng máy chuyên dụng.
    • Bụi toàn phần và bụi hô hấp đo bằng máy MICRODUST Pro.
    • Hàm lượng SiO2 trong bụi xác định bằng phương pháp quang phổ hấp thụ hồng ngoại biến đổi Fourier.
    • Khám sức khỏe theo tiêu chuẩn ICD-10 và Bộ Y tế.

  • Kiểm soát sai số: Tập huấn cán bộ điều tra, chuẩn hóa quy trình lấy mẫu, kiểm tra thiết bị, tuân thủ đạo đức nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Yếu tố môi trường lao động:

    • Nhiệt độ trung bình tại khu vực I (lò quay, cấp liệu, thành phẩm) là 26,15°C, khu vực II là 25,58°C, khu vực III (hành chính) là 25,10°C, đều trong giới hạn cho phép (16-30°C).
    • Độ ẩm trung bình khu vực I và II là 72,48%, khu vực III là 71,79%, đạt tiêu chuẩn ≤ 80%.
    • Vận tốc gió tại khu vực I thấp nhất (0,38 m/s), có 69,7% mẫu không đạt tiêu chuẩn (0,5-1,5 m/s), khu vực II có 15% mẫu không đạt, khu vực III đạt 100%.
    • Tỷ lệ mẫu bụi vượt giới hạn cho phép cao nhất ở khu vực I (26,3%), khu vực II (10%), khu vực III không có mẫu vượt.
    • Nồng độ bụi toàn phần và bụi hô hấp trung bình tại khu vực I lần lượt là 5,33 mg/m³ và 2,98 mg/m³, khu vực II là 4,70 mg/m³ và 2,72 mg/m³, khu vực III là 4,07 mg/m³ và 2,19 mg/m³, đều trong giới hạn cho phép (bụi toàn phần ≤ 6 mg/m³, bụi hô hấp ≤ 4 mg/m³).
    • Hàm lượng SiO2 tự do trong bụi dưới 20% ở tất cả các khu vực.

  2. Tình trạng sức khỏe người lao động:

    • Phân loại sức khỏe: Loại III (trung bình) chiếm 50,8%, loại I và II (khỏe và khá) chiếm 43,6%, loại IV và V (yếu và rất yếu) chiếm 5,5%.
    • Tỷ lệ mắc bệnh tai mũi họng cao nhất ở nhóm I (26,5%), nhóm III (21,2%), nhóm II thấp nhất (20,8%), không có sự khác biệt ý nghĩa thống kê.
    • Bệnh ngoài da có xu hướng tăng theo mức độ tiếp xúc, cao nhất nhóm I (8,8%), thấp nhất nhóm III (3,7%), sự khác biệt có ý nghĩa (p<0,05).
    • Bệnh hô hấp cao nhất ở nhóm III (8,7%) và nhóm I (8,6%), thấp nhất nhóm II (0,8%), sự khác biệt có ý nghĩa (p<0,01).
    • Tỷ lệ mắc bệnh mũi họng, ngoài da, hô hấp đều tăng theo tuổi đời và tuổi nghề, đặc biệt nhóm tuổi ≥ 40 và tuổi nghề ≥ 10 năm có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn đáng kể (p<0,05).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy môi trường lao động tại Công ty Xi măng La Hiên đã được cải thiện đáng kể so với giai đoạn trước năm 2005 khi còn sử dụng công nghệ lò đứng, thể hiện qua nhiệt độ, độ ẩm và bụi trong giới hạn cho phép. Tuy nhiên, vận tốc gió thấp tại khu vực sản xuất chính (khu vực I) làm giảm khả năng thông thoáng, tạo điều kiện tích tụ bụi và các yếu tố ô nhiễm khác, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người lao động.

Tỷ lệ mẫu bụi vượt tiêu chuẩn tập trung chủ yếu ở khu vực sản xuất trực tiếp, đặc biệt là phân xưởng thành phẩm, phù hợp với đặc điểm công đoạn đóng bao và vận chuyển xi măng phát sinh nhiều bụi. Hàm lượng silic tự do thấp dưới 20% giảm nguy cơ bệnh bụi phổi silic nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ các bệnh hô hấp khác do bụi xi măng có tính háo nước và độc tính cao.

Tình trạng sức khỏe người lao động phản ánh rõ ảnh hưởng của môi trường lao động, với tỷ lệ mắc bệnh tai mũi họng, ngoài da và hô hấp cao hơn ở nhóm công nhân sản xuất trực tiếp so với nhóm hành chính. Sự gia tăng bệnh theo tuổi nghề và tuổi đời cho thấy tác động tích lũy của yếu tố nghề nghiệp. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước về ảnh hưởng của bụi xi măng đến sức khỏe người lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân loại sức khỏe, tỷ lệ mắc bệnh theo nhóm nghề, tuổi nghề và tuổi đời, cũng như bảng so sánh nồng độ bụi và các yếu tố vi khí hậu giữa các khu vực, giúp minh họa rõ ràng mối liên hệ giữa môi trường lao động và sức khỏe.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hệ thống thông gió và làm mát tại khu vực sản xuất chính

    • Mục tiêu: Nâng cao vận tốc gió đạt tiêu chuẩn ≥ 0,5 m/s để giảm tích tụ bụi và nhiệt độ.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý nhà máy phối hợp với phòng kỹ thuật.

  2. Lắp đặt và bảo trì hệ thống hút bụi tại các công đoạn phát sinh bụi cao như đóng bao, vận chuyển

    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ mẫu bụi vượt tiêu chuẩn xuống dưới 10%.
    • Thời gian: 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng kỹ thuật và phòng an toàn lao động.

  3. Tổ chức khám sức khỏe định kỳ chuyên sâu cho công nhân sản xuất trực tiếp, tập trung vào các bệnh tai mũi họng, hô hấp và da liễu

    • Mục tiêu: Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh nghề nghiệp.
    • Thời gian: Hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Trạm y tế công ty phối hợp với các chuyên khoa y tế.

  4. Đào tạo, nâng cao nhận thức và thực hành an toàn lao động cho công nhân, đặc biệt về sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân (khẩu trang, găng tay)

    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ mắc bệnh liên quan đến bụi và các yếu tố nguy cơ khác.
    • Thời gian: Định kỳ 6 tháng/lần.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và phòng an toàn lao động.

  5. Xây dựng chính sách khuyến khích công nhân tuân thủ quy định bảo hộ lao động và tham gia các chương trình bảo vệ sức khỏe

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ sử dụng thiết bị bảo hộ lên trên 80%.
    • Thời gian: 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo công ty và công đoàn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý nhà máy sản xuất xi măng

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng môi trường lao động và sức khỏe công nhân để xây dựng chính sách cải thiện điều kiện làm việc, nâng cao năng suất và giảm thiểu chi phí y tế.

  2. Chuyên gia y học dự phòng và vệ sinh lao động

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu thực tiễn về các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp trong ngành xi măng, phục vụ nghiên cứu và tư vấn giải pháp bảo vệ sức khỏe người lao động.

  3. Cán bộ phòng an toàn lao động và kỹ thuật môi trường

    • Lợi ích: Áp dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế hệ thống kiểm soát bụi, thông gió và các biện pháp kỹ thuật nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường lao động.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành y học dự phòng, công nghệ môi trường và quản lý công nghiệp

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tế và phân tích chuyên sâu về mối quan hệ giữa môi trường lao động và sức khỏe nghề nghiệp trong ngành công nghiệp xi măng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Môi trường lao động tại Công ty Xi măng La Hiên có đảm bảo an toàn không?
    Kết quả đo cho thấy nhiệt độ, độ ẩm và nồng độ bụi đa số đạt tiêu chuẩn vệ sinh lao động, tuy nhiên vận tốc gió tại khu vực sản xuất chính còn thấp, gây tích tụ bụi và ảnh hưởng đến sức khỏe công nhân.

  2. Bụi xi măng có ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe người lao động?
    Bụi xi măng có tính háo nước, dễ bám vào niêm mạc đường hô hấp, gây viêm mũi họng, viêm phế quản, bệnh ngoài da và suy giảm chức năng phổi, đặc biệt khi tiếp xúc lâu dài và không sử dụng bảo hộ.

  3. Nhóm công nhân nào có nguy cơ mắc bệnh nghề nghiệp cao nhất?
    Công nhân làm việc trực tiếp tại khu vực sản xuất (khu vực I) có tỷ lệ mắc bệnh tai mũi họng, ngoài da và hô hấp cao hơn so với nhóm làm việc hành chính, do tiếp xúc nhiều với bụi và các yếu tố nguy cơ nghề nghiệp.

  4. Tuổi nghề và tuổi đời ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe công nhân?
    Tỷ lệ mắc các bệnh nghề nghiệp tăng theo tuổi nghề và tuổi đời, đặc biệt nhóm có tuổi nghề ≥ 10 năm và tuổi đời ≥ 40 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn đáng kể.

  5. Các biện pháp nào giúp giảm thiểu tác động của bụi xi măng đến sức khỏe?
    Bao gồm cải thiện hệ thống thông gió, lắp đặt thiết bị hút bụi, sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân, đào tạo nâng cao nhận thức và khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh nghề nghiệp.

Kết luận

  • Nhiệt độ, độ ẩm và nồng độ bụi tại Công ty Xi măng La Hiên đều nằm trong giới hạn cho phép, tuy nhiên vận tốc gió thấp tại khu vực sản xuất chính gây hạn chế thông thoáng.
  • Tỷ lệ mẫu bụi vượt tiêu chuẩn tập trung chủ yếu ở khu vực sản xuất trực tiếp, đặc biệt là phân xưởng thành phẩm.
  • Tình trạng sức khỏe người lao động phản ánh rõ ảnh hưởng của môi trường lao động, với tỷ lệ mắc bệnh tai mũi họng, ngoài da và hô hấp cao hơn ở nhóm công nhân sản xuất trực tiếp.
  • Bệnh nghề nghiệp có xu hướng tăng theo tuổi nghề và tuổi đời, cho thấy tác động tích lũy của yếu tố nghề nghiệp.
  • Cần triển khai các giải pháp kỹ thuật và quản lý nhằm cải thiện môi trường lao động, bảo vệ sức khỏe người lao động, đồng thời tăng cường đào tạo và khám sức khỏe định kỳ.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan nên phối hợp triển khai các khuyến nghị nhằm nâng cao điều kiện làm việc và sức khỏe công nhân, đồng thời tiếp tục nghiên cứu theo dõi dài hạn để đánh giá hiệu quả các biện pháp đã thực hiện.