Điểm Gãy Cấu Trúc Trong Mối Quan Hệ Giữa Tỷ Giá Thực và Lãi Suất Thực Tại Việt Nam Giai Đoạn 2002-2014

• Tác giả: Phạm Phương Loan
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Ngọc Định
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính-Ngân Hàng
• Đề tài: Nghiên Cứu Mối Quan Hệ Giữa Tỷ Giá Thực và Lãi Suất Thực Tại Việt Nam (2002-2014)
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: TP Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN 1: TỔNG QUAN HỌC THUẬT
• 1.1. Tổng quan lý thuyết
• 1.2. Nghiên cứu thực nghiệm trước đây
• 1.2.1. Các bài nghiên cứu trước điểm gãy cấu trúc
• 1.2.2. Các nghiên cứu bao gồm điểm gãy cấu trúc
• 1.3. Mô hình lý thuyết
• 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Kiểm tra thuộc tính của chuỗi dữ liệu
• 2.2. Kiểm định Dicky – Fuller mở rộng (ADF)
• 2.3. Kiểm định Saikkonen và Lutkepohl (2002) (S&L)
• 2.4. Kiểm định mối quan hệ dài hạn
• 2.5. Kiểm định đồng liên kết Johansen (Johansen trace test)
• 2.6. Kiểm định đồng liên kết theo Saikkonen và Lutkepohl (2000)
• 2.7. Phương trình đồng liên kết
• 2.8. Dữ liệu bài nghiên cứu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Ở VIỆT NAM
• 3.1. Kiểm định tính dừng
• 3.2. Kiểm định đồng liên kết
• 3.3. Kết quả hồi quy phương trình dài hạn
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Ở CÁC NƯỚC KHÁC
• 4.1. Kiểm định tính dừng
• 4.2. Kiểm định tính đồng liên kết
• 4.3. Tóm tắt kết quả nghiên cứu
• 4.4. Hạn chế của nghiên cứu
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH
• TÓM TẮT

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Tỷ Giá Thực Lãi Suất Thực VN

Nghiên cứu này đi sâu vào mối quan hệ kinh tế phức tạp giữa tỷ giá thực và lãi suất thực tại Việt Nam trong giai đoạn 2002-2014. Nhiều mô hình xác định tỷ giá hối đoái nhấn mạnh vai trò của chênh lệch lãi suất thực như yếu tố then chốt. Các lý thuyết này thường dựa trên ngang giá lãi suất không phòng ngừa (UIP) và giả định rằng sự lệch khỏi cân bằng dài hạn của tỷ giá thực chỉ là tạm thời. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu trước đây đã thất bại trong việc tìm ra mối liên hệ thống kê có ý nghĩa giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực. Một trong số đó là nghiên cứu của Campbell và Clarida (1987) và Meese và Rogoff (1988). Các tác giả này đã sử dụng phương pháp kinh tế lượng khác nhau nhưng cả hai đều bác bỏ giả thiết rằng có một liên kết có ý nghĩa thống kê giữa tỷ giá hối đoái thực và chênh lệch lãi suất thực. Marianne Baxter (1994) cũng nhận thấy sự tồn tại mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái thực và chênh lệch lãi suất thực. Điều này thúc đẩy các nghiên cứu tìm ra các nhược điểm của các bài nghiên cứu trước đó khi xem xét tới vai trò của các điểm gãy cấu trúc dựa trên gợi ý của Perron (1989).

1.1. Động Lực Nghiên Cứu Mối Quan Hệ Tỷ Giá Lãi Suất

Mối quan hệ giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực, tuy không mới, vẫn là mối quan tâm lớn. Nghiên cứu tập trung vào các nước phát triển. Bằng chứng thực nghiệm tại các nước đang phát triển như Việt Nam còn hạn chế. Nghiên cứu này nhằm xác định mối quan hệ này để có nhận định cho thị trường Việt Nam. Mục tiêu là tìm bằng chứng về mối quan hệ cân bằng dài hạn giữa tỷ giá và lãi suất tại Việt Nam và các quốc gia khác trong mối quan hệ với đồng đô la Mỹ thông qua việc áp dụng mô hình có xem xét đến hiện tượng điểm gãy cấu trúc được xây dựng bởi Saikkonen và Lutkepohl (2000, 2002).

1.2. Mục Tiêu Phạm Vi Nghiên Cứu Kinh Tế Việt Nam

Bài viết nghiên cứu mối quan hệ kinh tế giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực trên dữ liệu của 12 quốc gia, bao gồm Việt Nam và 11 nước khác trong mối tương quan với Mỹ. Khoảng thời gian nghiên cứu là từ 04/2002 đến 04/2014. Câu hỏi nghiên cứu: Có mối quan hệ mang tính hệ thống giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực không? Đại diện thực nghiệm nào của mối quan hệ được hỗ trợ bởi dữ liệu? Nghiên cứu sử dụng phân tích kinh tế lượng hiện đại để xác định điểm gãy cấu trúc trong mô hình hồi quy. Kết quả nghiên cứu có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc về chính sách tiền tệ và chính sách tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN).

II. Lý Thuyết Xác Định Tỷ Giá Thực Cách Tiếp Cận Hiện Đại

Các lý thuyết về xác định tỷ giá danh nghĩa lập luận về mối quan hệ giữa tỷ giá danh nghĩa và lãi suất danh nghĩa. Mô hình “Flexible-price monetary” của Frenkel-Bilson năm 1976 (học thuyết “Chicago”) giả định giá cả linh động hoàn toàn. Thay đổi trong lãi suất danh nghĩa phản ánh thay đổi trong lạm phát kỳ vọng. Khi lãi suất trong nước tăng tương đối so với lãi suất ở nước ngoài, đồng tiền trong nước được kỳ vọng mất giá do lạm phát. Cầu tiền của nội tệ giảm tương đối so với ngoại tệ, gây ra sự gia tăng trong tỷ giá nếu được định nghĩa là giá của đồng ngoại tệ theo nội tệ. Mô hình “Sticky-price monetary” của Dornbusch-Frankel năm 1996 (học thuyết “Keynesian”) giả định giá cả “cứng nhắc” trong ngắn hạn. Thay đổi trong lãi suất danh nghĩa phản ánh sự thắt chặt chính sách tiền tệ. Lãi suất cao hơn ở trong nước thu hút dòng vốn vào, làm cho nội tệ tăng giá tương đối.

2.1. Mô Hình Giá Linh Hoạt vs Giá Cứng Nhắc So Sánh

Hai trường phái tư tưởng Frenkel-Bilson và Dornbusch-Frankel thống nhất về cách tiếp cận “Thị trường tài sản” khi xác định tỷ giá hối đoái. Yếu tố tiền tệ là yếu tố quan trọng nhất để xác định biến động của tỷ giá trong ngắn hạn. Các nhân tố thực (real factors) trở nên quan trọng hơn trong quá trình điều chỉnh về sau của tỷ giá thực. Cả hai học thuyết bắt đầu với giả định lý thuyết UIP tồn tại. Điều này có nghĩa là kỳ vọng thay đổi của logarit của tỷ giá giữa thời kỳ t và t+k bằng âm của chênh lệch giữa lợi tức từ thời điểm t đến khi đáo hạn trên trái phiếu k thời kỳ định danh bằng đồng tiền trong và ngoài nước.

2.2. Ngang Giá Sức Mua PPP Tỷ Giá Hối Đoái Thực

Giả định nền tảng thứ hai là ngang giá sức mua (PPP) tồn tại nếu giá cả là “Fully flexible”. Khi đó ta có Logarit của tỷ giá thực là: 𝑞𝑡 ≡ 𝑠𝑡 + 𝑝𝑡 − 𝑝𝑡∗. Khi giá cả là không linh động hoàn toàn, có thể có sự lệch tạm thời trong PPP. Tuy nhiên, mối liên hệ này vẫn được giả định là tồn tại trong dài hạn khi mức giá cả điều chỉnh hoàn toàn. Kết hợp UIP và PPP, ta có công thức thể hiện mối liên hệ giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất. Mối liên hệ này dựa trên ba lý thuyết: UIP, Ex-ante PPP và Bước đi ngẫu nhiên của tỷ giá thực.

III. Tổng Quan Nghiên Cứu Trước Về Tỷ Giá Lãi Suất Thực

Các nghiên cứu trước đây được chia thành hai nhóm: nghiên cứu trước và sau khi xét điểm gãy cấu trúc. Nhóm thứ nhất bao gồm Meese và Rogoff (1988), Campbell-Clarida (1987) và Hali J. Các nghiên cứu này áp dụng các phương pháp khác nhau để tìm ra bằng chứng về mối liên hệ dài hạn giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực cả dài hạn và ngắn hạn. Nhóm thứ hai bao gồm Edison và Melick (1999) và Joseph P. Byrne và Jun Nagayasu (2010). Hai bài nghiên cứu này cùng xem xét vai trò của điểm gãy cấu trúc trong việc khắc phục sai lệch trong kết quả hồi quy do các cú sốc từ điểm gãy cấu trúc tồn tại trong chuỗi dữ liệu gây ra. Tuy nhiên, các bài nghiên cứu này sử dụng hai phương pháp rất khác nhau. Phần này sẽ phân tích rõ hơn cách thức nghiên cứu của các tác giả và đưa ra phương pháp áp dụng trong bài nghiên cứu này.

3.1. Nghiên Cứu Không Xét Điểm Gãy Cấu Trúc Kinh Tế Vĩ Mô

Campbell và Clarida (1987) kiểm tra mối liên hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực. Các tác giả thảo luận các phương pháp truyền thống để xác định biến động trong tỷ giá hối đoái cân bằng dài hạn. Kết quả cho thấy rất ít thay đổi trong tỷ giá hối đoái thực là do thay đổi trong chênh lệch lãi suất thực. Meese và Rogoff (1988) tập trung vào mối quan hệ dài hạn bằng kiểm tra mối quan hệ đồng liên kết giữa hai biến tỷ giá hối đoái thực và chênh lệch lãi suất thực. Các tác giả không thể bác bỏ giả thuyết H0 rằng không có mối liên hệ đồng liên kết giữa các biến.

3.2. Tầm Quan Trọng Của Điểm Gãy Cấu Trúc Phân Tích

Edison và Pauls (1993) cũng thực hiện phương pháp tương tự và đưa ra kết quả tương tự. Các tác giả đã không thể đưa ra được bằng chứng mạnh nào về mối liên hệ thống kê giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực, và cũng kiểm định và bác bỏ mối liên hệ đồng liên kết giữa các biến này. Theo ghi nhận của Mishkin (1987), sự kết hợp các kết quả Meese-Rogoff và các nghiên cứu của Campbell-Clarida, cần có sự cân nhắc về tính đầy đủ của các lý thuyết “Stricky prices” trong việc giải thích một liên kết giữa tỷ giá hối đoái thực và chênh lệch lãi suất thực.

IV. Phương Pháp Nghiên Cứu Tỷ Giá Thực Lãi Suất Thực

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp kinh tế lượng hiện đại để kiểm tra mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực tại Việt Nam giai đoạn 2002-2014. Các phương pháp bao gồm kiểm định tính dừng (stationarity test), kiểm định đồng liên kết (cointegration test) và phân tích hồi quy. Đặc biệt, nghiên cứu chú trọng đến việc xác định và xử lý các điểm gãy cấu trúc (structural breaks) trong chuỗi thời gian, vì chúng có thể ảnh hưởng đáng kể đến kết quả phân tích kinh tế lượng. Mô hình được sử dụng là mô hình tự hồi quy phân phối trễ (ARDL) và mô hình hiệu chỉnh sai số (ECM) để nắm bắt cả mối quan hệ ngắn hạn và dài hạn giữa các biến. Dữ liệu được sử dụng là dữ liệu thứ cấp thu thập từ các nguồn tin cậy như Tổng cục Thống kê, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các tổ chức quốc tế.

4.1. Kiểm Định Tính Dừng Đồng Liên Kết Trong Nghiên Cứu

Để kiểm tra tính dừng của chuỗi dữ liệu, nghiên cứu sử dụng các kiểm định nghiệm đơn vị như Augmented Dickey-Fuller (ADF) và Phillips-Perron (PP). Các kiểm định này giúp xác định liệu chuỗi dữ liệu có cần phải được sai phân (differenced) để trở thành dừng hay không. Để kiểm tra mối quan hệ đồng liên kết giữa các biến, nghiên cứu sử dụng các kiểm định Johansen và Engle-Granger. Các kiểm định này giúp xác định liệu có một mối quan hệ cân bằng dài hạn giữa tỷ giá thực và lãi suất thực hay không.

4.2. Mô Hình ARDL ECM Phân Tích Quan Hệ Ngắn Dài Hạn

Mô hình ARDL được sử dụng để ước lượng mối quan hệ ngắn hạn và dài hạn giữa các biến. Mô hình ECM được sử dụng để kiểm tra tốc độ điều chỉnh về trạng thái cân bằng dài hạn sau khi có các cú sốc ngắn hạn. Việc sử dụng cả hai mô hình này cho phép nghiên cứu có được cái nhìn toàn diện về mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực tại Việt Nam. Ngoài ra, nghiên cứu cũng sử dụng các phương pháp kiểm định điểm gãy cấu trúc như Chow test và Bai-Perron test để xác định thời điểm xảy ra các điểm gãy cấu trúc trong chuỗi thời gian.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Tỷ Giá Thực Lãi Suất Thực Ở Việt Nam

Kết quả nghiên cứu cho thấy có bằng chứng về mối quan hệ đồng liên kết giữa tỷ giá thực và lãi suất thực tại Việt Nam trong giai đoạn 2002-2014. Tuy nhiên, mối quan hệ này có thể bị ảnh hưởng bởi các điểm gãy cấu trúc. Cụ thể, kết quả cho thấy sự chênh lệch lãi suất thực ngắn hạn là một nhân tố quan trọng của tỷ giá hối đoái thực, trong khi các phương pháp truyền thống có thể thất bại trong việc phát hiện ra mối quan hệ này. Nghiên cứu cũng cho thấy sự hiện diện của điểm gãy cấu trúc không phải là phổ biến qua nhiều quốc gia mà chỉ mang tính cá thể. Kết quả này có ý nghĩa quan trọng đối với việc xây dựng chính sách tiền tệ và chính sách tỷ giá tại Việt Nam.

5.1. Điểm Gãy Cấu Trúc Ảnh Hưởng Đến Mối Quan Hệ

Việc xem xét các điểm gãy cấu trúc trong mô hình hồi quy có thể đem lại kết quả khả quan hơn khi khắc phục các sai lệch do chúng mang lại với các kiểm định. Nghiên cứu đã xác định một số điểm gãy cấu trúc quan trọng trong giai đoạn nghiên cứu, có thể liên quan đến các sự kiện kinh tế vĩ mô lớn như khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009 hoặc các thay đổi trong chính sách tiền tệ của NHNN. Các điểm gãy cấu trúc này có thể làm thay đổi đáng kể mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực.

5.2. Hàm Ý Chính Sách Tiền Tệ Tỷ Giá Cho Việt Nam

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự cần thiết phải xem xét các điểm gãy cấu trúc khi phân tích mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực. Các nhà hoạch định chính sách tiền tệ cần phải nhận thức được rằng mối quan hệ này có thể thay đổi theo thời gian và cần phải điều chỉnh chính sách một cách linh hoạt để đối phó với các cú sốc kinh tế vĩ mô. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đầu tư.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tỷ Giá VN

Nghiên cứu này đã cung cấp bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực tại Việt Nam trong giai đoạn 2002-2014. Nghiên cứu đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xem xét các điểm gãy cấu trúc khi phân tích mối quan hệ này. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với việc xây dựng chính sách tiền tệ và chính sách tỷ giá tại Việt Nam. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích mối quan hệ này trong các giai đoạn khác nhau hoặc sử dụng các phương pháp phân tích kinh tế lượng phức tạp hơn.

6.1. Hạn Chế Đề Xuất Nghiên Cứu Tương Lai Về Kinh Tế

Nghiên cứu này có một số hạn chế, bao gồm việc sử dụng dữ liệu thứ cấp và phạm vi thời gian nghiên cứu tương đối ngắn. Các nghiên cứu tiếp theo có thể sử dụng dữ liệu sơ cấp hoặc mở rộng phạm vi thời gian nghiên cứu để có được kết quả chính xác hơn. Nghiên cứu có thể mở rộng ra các biến số kinh tế vĩ mô khác như lạm phát, tăng trưởng kinh tế, xuất nhập khẩu, và cán cân thanh toán để có cái nhìn toàn diện hơn về mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực.

6.2. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu vào Thực Tiễn Chính Sách

Nghiên cứu có thể tập trung vào việc so sánh mối quan hệ này giữa Việt Nam và các quốc gia khác trong khu vực hoặc trên thế giới. Điều này có thể giúp các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác và áp dụng các chính sách phù hợp với điều kiện kinh tế cụ thể của Việt Nam. Nghiên cứu này có thể được sử dụng để xây dựng các mô hình dự báo tỷ giá hối đoái và lãi suất tại Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ 2002 đến 2014, mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực tại Việt Nam đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và biến động thị trường tài chính toàn cầu. Theo ước tính, sự biến động của tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực có ảnh hưởng trực tiếp đến cân bằng kinh tế vĩ mô và chính sách tiền tệ của quốc gia. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây tại các nước phát triển thường không tìm thấy mối liên hệ có ý nghĩa thống kê giữa hai biến này, trong khi các bằng chứng thực nghiệm tại các nước đang phát triển như Việt Nam còn hạn chế. Mục tiêu của luận văn là kiểm tra sự tồn tại mối quan hệ đồng liên kết dài hạn giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực tại Việt Nam, đồng thời so sánh với các quốc gia khác trong mối quan hệ với đồng đô la Mỹ. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu tháng từ 04/2002 đến 04/2014, tập trung vào 12 quốc gia có tỷ trọng thương mại cao với Việt Nam. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm hỗ trợ cho các nhà hoạch định chính sách trong việc điều chỉnh tỷ giá và lãi suất nhằm ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai mô hình kinh tế học chính để giải thích mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực:

• Mô hình Flexible-price monetary (Frenkel-Bilson, 1976): Giả định giá cả linh động hoàn toàn, sự thay đổi trong lãi suất danh nghĩa phản ánh kỳ vọng lạm phát, dẫn đến mối quan hệ tỷ lệ thuận giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất danh nghĩa.

• Mô hình Sticky-price monetary (Dornbusch-Frankel, 1996): Giả định giá cả cứng nhắc trong ngắn hạn, lãi suất danh nghĩa phản ánh chính sách tiền tệ thắt chặt, dẫn đến mối quan hệ tỷ lệ nghịch giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất danh nghĩa.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: Uncovered Interest Parity (UIP), Purchasing Power Parity (PPP) ex-ante, và bước đi ngẫu nhiên của tỷ giá thực. Mô hình lý thuyết được biểu diễn qua phương trình đồng liên kết giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực, trong đó điểm gãy cấu trúc được xem xét để xử lý các cú sốc kinh tế bất thường.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu sử dụng là chuỗi thời gian tháng từ 04/2002 đến 04/2014 của 12 quốc gia, bao gồm Việt Nam và 11 nước có quan hệ thương mại mật thiết với Mỹ. Dữ liệu bao gồm tỷ giá danh nghĩa, chỉ số giá tiêu dùng (CPI), lãi suất ngắn hạn và dài hạn, được thu thập từ các nguồn như IMF và Kho bạc Nhà nước Việt Nam.

Phương pháp phân tích gồm:

• Kiểm định nghiệm đơn vị: Sử dụng kiểm định Augmented Dickey-Fuller (ADF) và kiểm định Saikkonen-Lutkepohl (S&L) để xác định tính dừng của chuỗi dữ liệu, đồng thời xác định điểm gãy cấu trúc nội sinh trong chuỗi.

• Kiểm định đồng liên kết: Áp dụng kiểm định Johansen Trace test truyền thống và kiểm định Saikkonen-Lutkepohl có xét đến điểm gãy cấu trúc để phát hiện mối quan hệ dài hạn giữa tỷ giá thực và lãi suất thực.

• Mô hình Vector Error Correction Model (VECM): Ước lượng mối quan hệ dài hạn và ngắn hạn giữa các biến dựa trên vector đồng liên kết đã xác định.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn: giai đoạn đầu xác định tính dừng và điểm gãy cấu trúc, giai đoạn hai kiểm định đồng liên kết và ước lượng mô hình VECM với cỡ mẫu dữ liệu tháng trong 12 năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tính dừng và điểm gãy cấu trúc: Kiểm định ADF và S&L cho thấy hầu hết chuỗi tỷ giá thực và lãi suất thực của Việt Nam và Mỹ là không dừng ở chuỗi gốc nhưng dừng ở sai phân bậc một (I(1)), ngoại trừ chuỗi lãi suất thực dài hạn của Việt Nam có kết quả khác biệt giữa hai kiểm định. Điểm gãy cấu trúc được xác định tại các thời điểm quan trọng: tháng 1/2011 đối với tỷ giá thực Việt Nam, tháng 6-8/2008 đối với lãi suất thực Việt Nam, phản ánh các chính sách điều hành tỷ giá và ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính toàn cầu.

2. Mối quan hệ đồng liên kết dài hạn: Kiểm định Johansen và Saikkonen-Lutkepohl đều cho thấy tồn tại ít nhất một vector đồng liên kết giữa tỷ giá thực và lãi suất thực dài hạn của Việt Nam và Mỹ với mức ý nghĩa 10%. Tuy nhiên, với lãi suất thực ngắn hạn, kiểm định Johansen không phát hiện đồng liên kết, trong khi kiểm định S&L có xét đến điểm gãy lại cho kết quả ngược lại, chứng tỏ vai trò quan trọng của điểm gãy cấu trúc trong phân tích.

3. Hệ số hồi quy dài hạn: Ước lượng mô hình VECM cho thấy hệ số của lãi suất thực dài hạn Việt Nam có dấu âm và ý nghĩa thống kê ở mức 1%, cho thấy lãi suất thực trong nước tăng sẽ làm tăng giá trị đồng nội tệ (giảm tỷ giá thực). Hệ số lãi suất thực dài hạn Mỹ cũng mang dấu âm, phù hợp với kỳ vọng về mối quan hệ ngược chiều giữa chênh lệch lãi suất thực và tỷ giá thực.

4. So sánh với các nghiên cứu quốc tế: Kết quả phù hợp với nghiên cứu của Byrne và Nagayasu (2010) về mối quan hệ đồng liên kết giữa tỷ giá thực và lãi suất thực tại Mỹ và Anh, đồng thời khẳng định vai trò cá biệt của điểm gãy cấu trúc tại từng quốc gia, không phổ biến trên phạm vi rộng.

Thảo luận kết quả

Sự xuất hiện điểm gãy cấu trúc trong chuỗi dữ liệu kinh tế vĩ mô là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kết quả kiểm định tính dừng và đồng liên kết. Việc áp dụng phương pháp kiểm định có xét đến điểm gãy cấu trúc giúp loại bỏ sai lệch do các cú sốc kinh tế bất thường, từ đó phát hiện mối quan hệ dài hạn rõ ràng hơn giữa tỷ giá thực và lãi suất thực. Các điểm gãy tại Việt Nam phản ánh tác động của chính sách điều hành tỷ giá và khủng hoảng tài chính toàn cầu, làm thay đổi cấu trúc thị trường tiền tệ và ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các biến kinh tế.

Kết quả hồi quy cho thấy lãi suất thực trong nước có ảnh hưởng ngược chiều đến tỷ giá thực, phù hợp với lý thuyết kinh tế về tác động của chính sách tiền tệ đến tỷ giá. Sự khác biệt về dấu hiệu hệ số lãi suất thực dài hạn Mỹ so với kỳ vọng ban đầu có thể do các yếu tố rủi ro và chính sách tiền tệ đặc thù của Mỹ trong giai đoạn nghiên cứu. Việc so sánh với các nghiên cứu quốc tế cho thấy vai trò điểm gãy cấu trúc là cá biệt và cần được xem xét kỹ lưỡng trong từng bối cảnh quốc gia.

Dữ liệu và kết quả có thể được trình bày qua các biểu đồ thời gian thể hiện biến động tỷ giá thực và lãi suất thực, cùng bảng tổng hợp kết quả kiểm định nghiệm đơn vị và đồng liên kết, giúp minh họa rõ ràng sự ảnh hưởng của điểm gãy cấu trúc và mối quan hệ dài hạn giữa các biến.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giám sát và phân tích điểm gãy cấu trúc: Các cơ quan quản lý nên áp dụng các phương pháp phân tích có xét đến điểm gãy cấu trúc trong việc theo dõi biến động tỷ giá và lãi suất để phát hiện sớm các cú sốc kinh tế và điều chỉnh chính sách kịp thời.

2. Điều chỉnh chính sách tiền tệ linh hoạt: Ngân hàng Nhà nước cần cân nhắc tác động của lãi suất thực đến tỷ giá thực trong dài hạn, sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ phù hợp nhằm ổn định tỷ giá và kiểm soát lạm phát, đặc biệt trong các giai đoạn có biến động lớn.

3. Phát triển dữ liệu và công cụ dự báo: Cần nâng cao chất lượng và tính đồng nhất của dữ liệu lãi suất dài hạn và ngắn hạn, đồng thời áp dụng các mô hình dự báo lạm phát kỳ vọng chính xác hơn để cải thiện hiệu quả phân tích và dự báo tỷ giá.

4. Đào tạo và nâng cao năng lực nghiên cứu: Khuyến khích các nhà nghiên cứu và chuyên gia kinh tế áp dụng các phương pháp kinh tế lượng hiện đại, đặc biệt là các kiểm định có xét đến điểm gãy cấu trúc, nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu và hỗ trợ chính sách kinh tế.

Các giải pháp trên nên được thực hiện trong vòng 1-3 năm tới, với sự phối hợp giữa Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, các viện nghiên cứu và trường đại học chuyên ngành kinh tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách tiền tệ: Giúp hiểu rõ mối quan hệ giữa tỷ giá thực và lãi suất thực, từ đó xây dựng chính sách ổn định tỷ giá và kiểm soát lạm phát hiệu quả.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế vĩ mô: Cung cấp phương pháp luận và kết quả thực nghiệm về vai trò điểm gãy cấu trúc trong phân tích chuỗi thời gian kinh tế.

3. Chuyên gia tài chính-ngân hàng: Hỗ trợ trong việc đánh giá rủi ro tỷ giá và lãi suất, từ đó đưa ra các chiến lược quản lý tài chính phù hợp.

4. Sinh viên và học viên cao học ngành Tài chính - Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo học thuật sâu sắc về mô hình kinh tế lượng và ứng dụng thực tiễn trong phân tích thị trường tiền tệ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần xét đến điểm gãy cấu trúc trong phân tích tỷ giá và lãi suất?
   Điểm gãy cấu trúc phản ánh các cú sốc kinh tế bất thường như khủng hoảng tài chính hoặc thay đổi chính sách, nếu không xét đến sẽ làm sai lệch kết quả kiểm định và ước lượng mô hình.

2. Kiểm định Saikkonen-Lutkepohl khác gì so với kiểm định truyền thống?
   Phương pháp này cho phép kiểm định tính dừng và đồng liên kết có xét đến điểm gãy cấu trúc nội sinh, giúp phát hiện mối quan hệ dài hạn chính xác hơn trong dữ liệu có biến động lớn.

3. Mối quan hệ giữa lãi suất thực và tỷ giá thực tại Việt Nam như thế nào?
   Nghiên cứu cho thấy lãi suất thực trong nước tăng có xu hướng làm tăng giá trị đồng nội tệ (giảm tỷ giá thực), phù hợp với lý thuyết kinh tế về tác động của chính sách tiền tệ.

4. Tại sao kết quả kiểm định đồng liên kết khác nhau giữa lãi suất dài hạn và ngắn hạn?
   Lãi suất dài hạn phản ánh kỳ vọng dài hạn và ổn định hơn, trong khi lãi suất ngắn hạn chịu ảnh hưởng nhiều hơn bởi các biến động ngắn hạn và chính sách tiền tệ, dẫn đến kết quả kiểm định khác biệt.

5. Luận văn có thể áp dụng cho các quốc gia khác không?
   Phương pháp và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo cho các quốc gia đang phát triển có đặc điểm kinh tế tương tự, tuy nhiên cần điều chỉnh phù hợp với bối cảnh và dữ liệu từng quốc gia.

Kết luận

• Luận văn đã xác định được mối quan hệ đồng liên kết dài hạn giữa tỷ giá thực và chênh lệch lãi suất thực tại Việt Nam trong giai đoạn 2002-2014.
• Việc xét đến điểm gãy cấu trúc trong kiểm định nghiệm đơn vị và đồng liên kết giúp phát hiện mối quan hệ này chính xác hơn.
• Lãi suất thực trong nước có ảnh hưởng ngược chiều đến tỷ giá thực, phù hợp với các mô hình kinh tế lý thuyết.
• Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách tiền tệ và quản lý tỷ giá tại Việt Nam.
• Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm nâng cao chất lượng dữ liệu, áp dụng mô hình dự báo lạm phát kỳ vọng và đào tạo chuyên sâu về kinh tế lượng cho các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách.

Quý độc giả và các nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng các phương pháp phân tích có xét đến điểm gãy cấu trúc để nâng cao hiệu quả nghiên cứu và chính sách kinh tế trong bối cảnh biến động ngày càng phức tạp của thị trường tài chính toàn cầu.