Nghiên Cứu Hiện Trạng Môi Trường Nước Sông Tô Lịch và Quy Hoạch Hệ Thống Xử Lý Nước Thải

Từ năm 1997, Công ty cấp thoát nước Hà Nội đã điều tra và xây dựng phương án xử lý ô nhiễm. Từ năm 1999-2003, Viện hoá học các hợp chất thiên nhiên đã nghiên cứu chất lượng nước hệ thống sông Nhuệ và sông Tô Lịch. Các khảo sát của Sở Tài nguyên & Môi trường Hà Nội cho thấy chất lượng nước sông ngày càng ô nhiễm nghiêm trọng. Từ năm 2003, sông Tô Lịch đã bắt đầu được nạo vét và kè 2 bên bờ. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa tìm được một giải pháp tối ưu và thích hợp để giải quyết triệt để tình trạng ô nhiễm sông Tô Lịch.

Sông Tô Lịch đóng vai trò là trục tiêu thoát nước thải chính của thành phố Hà Nội, với tổng diện tích lưu vực lớn. Theo khảo sát của Sở TN-MT, hiện nay có trên 200 cửa xả lớn nhỏ vào sông. Toàn tuyến chưa xây dựng hệ thống thu gom tách nước thải và nước mưa, gây ô nhiễm nghiêm trọng. Do không được bổ cập nước từ đầu nguồn, vào mùa khô, toàn bộ lượng nước trên sông Tô Lịch là nước thải có tốc độ dòng chảy nhỏ và bị tù đọng. Sông Tô Lịch được coi là ô nhiễm nặng nhất trong 4 con sông thoát nước trong khu vực nội thành.

Nước thải sinh hoạt từ các hộ gia đình, khu dân cư chưa được xử lý hoặc xử lý sơ sài là nguồn ô nhiễm lớn nhất. Nước thải công nghiệp từ các nhà máy, xí nghiệp ven sông cũng góp phần đáng kể vào tình trạng ô nhiễm. Nước mưa chảy tràn qua các khu vực ô nhiễm cũng cuốn theo chất thải xuống sông. Hoạt động nông nghiệp sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cũng gây ô nhiễm nguồn nước.

Các chỉ số BOD (nhu cầu oxy sinh hóa), COD (nhu cầu oxy hóa học) thường vượt quá tiêu chuẩn cho phép nhiều lần. Hàm lượng các chất dinh dưỡng như nitrat, phosphat cao gây ra hiện tượng phú dưỡng. Nồng độ các kim loại nặng như chì, thủy ngân, asen cũng vượt ngưỡng quy định. Số lượng vi sinh vật gây bệnh như E.coli, Coliform rất lớn, gây nguy cơ lây nhiễm bệnh cho người dân.

Tác động của ô nhiễm sông Tô Lịch đến hệ sinh thái là sự suy giảm đa dạng sinh học, mất cân bằng hệ sinh thái. Cá và các loài thủy sinh khác không thể sống được trong môi trường ô nhiễm. Sức khỏe cộng đồng bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm nguồn nước, gây ra các bệnh về tiêu hóa, da liễu, hô hấp và các bệnh truyền nhiễm khác. Mùi hôi thối từ sông cũng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân.

Việc xây dựng các trạm xử lý nước thải tập trung là giải pháp quan trọng để xử lý triệt để nguồn ô nhiễm. Các trạm này cần được đặt ở vị trí phù hợp, đảm bảo thu gom và xử lý hiệu quả nước thải từ các khu dân cư và khu công nghiệp. Cần tính toán công suất của các trạm xử lý dựa trên lưu lượng và đặc tính nước thải.

Hệ thống thoát nước hiện tại của Hà Nội còn nhiều bất cập, nước thải và nước mưa thường chảy chung vào sông Tô Lịch. Cần cải tạo hệ thống thoát nước, tách riêng nước thải và nước mưa để giảm thiểu ô nhiễm. Nước mưa có thể được thu gom và sử dụng cho các mục đích khác.

Cần tăng cường kiểm soát chặt chẽ các nguồn xả thải vào sông Tô Lịch, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho người dân và doanh nghiệp. Khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động bảo vệ sông Tô Lịch.

Cần so sánh ưu nhược điểm của các công nghệ xử lý nước thải khác nhau như bùn hoạt tính, màng lọc sinh học MBR, công nghệ AAO,... Đánh giá khả năng xử lý các chất ô nhiễm khác nhau của từng công nghệ. Xem xét đến các yếu tố như chi phí đầu tư, vận hành, diện tích xây dựng và yêu cầu kỹ thuật.

Cần tính toán chi phí đầu tư xây dựng các trạm xử lý, chi phí vận hành, bảo trì và chi phí xử lý bùn thải. So sánh chi phí của các công nghệ xử lý khác nhau để lựa chọn phương án tối ưu về kinh tế. Tìm kiếm các nguồn tài trợ và chính sách hỗ trợ cho việc xây dựng và vận hành các trạm xử lý.

Khuyến khích sử dụng các mô hình xử lý nước thải thân thiện với môi trường, giảm thiểu sử dụng hóa chất và tiết kiệm năng lượng. Ưu tiên các công nghệ tái sử dụng nước thải sau xử lý cho các mục đích khác nhau như tưới tiêu, rửa đường,... Tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo cho các trạm xử lý.

Thường xuyên quan trắc chất lượng nước sông và so sánh với các tiêu chuẩn quy định. Đánh giá hiệu quả của các trạm xử lý nước thải trong việc giảm thiểu ô nhiễm. Sử dụng dữ liệu quan trắc để điều chỉnh và tối ưu hóa quy trình xử lý.

Phát triển mô hình dự báo chất lượng nước sông để dự đoán diễn biến ô nhiễm và có biện pháp phòng ngừa kịp thời. Sử dụng mô hình để đánh giá tác động của các hoạt động kinh tế - xã hội đến chất lượng nước. Mô hình này dựa trên cơ sở khoa học.

Công bố rộng rãi kết quả quan trắc và nghiên cứu chất lượng nước sông. Nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường nước. Khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động giám sát và bảo vệ sông Tô Lịch.

Xây dựng tầm nhìn về một sông Tô Lịch trong tương lai với chất lượng nước đảm bảo, hệ sinh thái phong phú và cảnh quan đẹp. Khôi phục lại vai trò của sông Tô Lịch là một không gian xanh, nơi người dân có thể thư giãn và vui chơi. Điều này là hoàn toàn khả thi.

Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp vào các hoạt động bảo vệ và cải tạo sông Tô Lịch. Tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp đóng góp ý kiến và tham gia giám sát các dự án cải tạo. Phát huy vai trò của các tổ chức xã hội trong việc bảo vệ môi trường.

Các giải pháp cải tạo cần đảm bảo tính bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường. Ưu tiên các công nghệ và giải pháp thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên. Xây dựng cơ chế tài chính bền vững cho việc bảo trì và vận hành hệ thống.