I. Giới thiệu
Việt Nam là một trong những quốc gia có sản lượng xuất khẩu gạo lớn trên thế giới, với đồng bằng Tây Nam Bộ đóng vai trò quan trọng trong sản xuất. Vùng này có khoảng 4,3 triệu ha lúa, chiếm 55% diện tích trồng lúa cả nước, cung cấp khoảng 25,9 triệu tấn lúa năm 2015 và 39,5 triệu tấn năm 2020. Tuy nhiên, sản xuất lúa gạo cũng tạo ra lượng rơm rạ lớn, khoảng 26,2 triệu tấn/năm. Việc xử lý rơm rạ chủ yếu thông qua phương pháp đốt trực tiếp trên đồng ruộng, chiếm đến 98%. Hành động này không chỉ phát sinh khói bụi mà còn gây ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và góp phần vào biến đổi khí hậu. Nghiên cứu này nhằm xác định hệ số phát thải các chất khí ô nhiễm từ hoạt động đốt rơm rạ tại Tây Nam Bộ, với An Giang là tỉnh đại diện.
II. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định hệ số phát thải các chất khí gây ô nhiễm không khí như TSP, CO2, CO, NO2, SO2 từ hoạt động đốt rơm rạ trên đồng ruộng tại tỉnh An Giang. Nghiên cứu sẽ được thực hiện thông qua việc chọn ba vị trí có hoạt động đốt rơm rạ, xác định các điều kiện khí tượng như nhiệt độ, độ ẩm, hướng gió và tốc độ gió. Các thông số ô nhiễm sẽ được đo nhanh từ mẫu khí thu thập trong quá trình đốt. Dữ liệu thu thập sẽ được xử lý để tính toán hệ số phát thải từ các kết quả đo được, nhằm cung cấp thông tin hữu ích cho việc quản lý ô nhiễm môi trường.
III. Tổng quan về rơm rạ
Rơm rạ là phụ phẩm từ sản xuất lúa gạo, bao gồm phần thân cây lúa đã phơi khô và phần gốc cây còn lại sau khi thu hoạch. Rơm rạ thường được sử dụng làm thức ăn cho gia súc, lót chuồng, hoặc đốt để tạo tro bón ruộng. Tuy nhiên, việc đốt rơm rạ không được khuyến khích do gây mất dinh dưỡng của đất và phát sinh ô nhiễm không khí. Theo thống kê, 98% rơm rạ được đốt trực tiếp trên đồng ruộng, dẫn đến việc phát thải một lượng lớn khí ô nhiễm. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc xử lý rơm rạ bằng các phương pháp khác như ủ phân hữu cơ hoặc sản xuất năng lượng sinh học có thể giảm thiểu ô nhiễm và tận dụng nguồn tài nguyên này hiệu quả hơn.
IV. Tình hình nghiên cứu hệ số phát thải
Hệ số phát thải (EF) là đại lượng thể hiện mối liên hệ giữa lượng chất ô nhiễm phát thải từ một nguồn với các hoạt động phát thải. EF được sử dụng rộng rãi để ước tính mức độ phát thải các chất ô nhiễm không khí. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng EF phụ thuộc vào nhiều yếu tố như công nghệ, điều kiện môi trường và loại nhiên liệu sử dụng. Các nghiên cứu quốc tế đã xác định EF từ hoạt động đốt sinh khối, cho thấy sự khác biệt về mức độ phát thải giữa các loại cây trồng và điều kiện đốt. Việc áp dụng EF từ các nghiên cứu khác vào Việt Nam cần được xem xét cẩn thận để tránh sai số lớn.
V. Biện pháp giảm phát thải
Để giảm thiểu ô nhiễm từ hoạt động đốt rơm rạ, cần áp dụng các biện pháp quản lý chất thải nông nghiệp hiệu quả. Các phương pháp như ủ phân hữu cơ, sản xuất năng lượng sinh học từ rơm rạ, và tái sử dụng rơm rạ trong nông nghiệp có thể giúp giảm lượng rơm rạ bị đốt. Chính quyền địa phương cần khuyến khích nông dân áp dụng các biện pháp này thông qua các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật. Việc nâng cao nhận thức về tác động của việc đốt rơm rạ đến môi trường cũng rất quan trọng để thay đổi hành vi của người nông dân.
