I. Tính cấp thiết
Ngô có vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu. Ngô cùng với lúa mì, lúa gạo là các cây lương thực chính cung cấp tinh bột cho con người. Tại Việt Nam, cây ngô được đánh giá là cây lương thực có vị trí hết sức quan trọng trong cơ cấu cây trồng. Năm 2021, diện tích trồng ngô của cả nước đạt 900,8 nghìn ha, với năng suất 49,4 tạ/ha. Sơn La là một trong những tỉnh có diện tích ngô lớn nhất cả nước, nơi mà phần lớn dân cư là các đồng bào dân tộc ít người. Cây ngô không chỉ đơn thuần có vai trò cung cấp lương thực mà còn đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu cây trồng, là sản phẩm hàng hóa góp phần xóa đói giảm nghèo. Tuy nhiên, việc sản xuất ngô tại Sơn La gặp nhiều khó khăn do điều kiện tự nhiên và xã hội. Việc chọn tạo các giống ngô lai có năng suất cao, chất lượng tốt là rất cần thiết cho sản xuất tại Sơn La.
II. Mục tiêu của đề tài
Mục tiêu của đề tài là lựa chọn nguồn vật liệu phù hợp có đặc điểm nông sinh học tốt, năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu với các điều kiện bất thuận. Đề tài cũng nhằm xác định 1 - 2 tổ hợp ngô lai triển vọng cho vùng Sơn La. Việc lựa chọn giống ngô lai phù hợp sẽ giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời đáp ứng nhu cầu của người dân địa phương. Đặc biệt, giống ngô lai VN116 đã được công nhận lưu hành cho các tỉnh phía Bắc, cho thấy tính khả thi và hiệu quả của nghiên cứu này.
III. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Đề tài không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn mang lại giá trị thực tiễn cao. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin, dẫn liệu khoa học về thực trạng sản xuất ngô tại Sơn La. Đề tài đã chọn được 3 dòng ngô có khả năng chống đổ, chịu hạn tốt, ít nhiễm sâu bệnh, phục vụ cho chương trình tạo giống ngô lai. Việc xác định mối tương quan giữa khả năng chịu hạn, chống chịu sâu bệnh và các đặc điểm nông học sẽ giúp nâng cao năng suất, chất lượng ngô trong điều kiện nhờ nước trời tại Sơn La.
IV. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là 50 dòng ngô thuần được chọn tạo ra bằng phương pháp truyền thống từ các vật liệu tự tạo của Viện Nghiên cứu Ngô. Các nghiên cứu được thực hiện đánh giá các đặc tính sinh trưởng phát triển, khả năng kết hợp của các dòng, khả năng sinh trưởng và tính ổn định năng suất của một số tổ hợp lai trong điều kiện tưới đủ và điều kiện nhờ nước trời tại Sơn La. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dòng ngô có khả năng chịu hạn và chống chịu sâu bệnh, nhằm tìm ra giống ngô phù hợp nhất cho vùng sản xuất khó khăn.
V. Những đóng góp mới của đề tài
Luận án đã cung cấp cơ sở lý luận để lựa chọn các dòng ngô bố mẹ trong chọn tạo giống ngô phục vụ sản xuất tại Sơn La. Đã xác định được 9 dòng có năng suất cao, chất lượng tốt và khả năng kết hợp cao về năng suất. Đặc biệt, giống ngô lai VN116 (H665 x H60) đã được khẳng định qua khảo nghiệm ở nhiều vùng sinh thái, phù hợp với điều kiện sản xuất tại Sơn La. Những đóng góp này không chỉ giúp nâng cao năng suất ngô mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp tại địa phương.
