Nghiên cứu sự di truyền các đột biến gây bệnh beta thalassemia ở bệnh nhân vùng đồng bằng sông Cửu Long

• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Trung Kiên
• Trường học: Trường Đại học Cần Thơ
• Chuyên ngành: Di truyền học
• Đề tài: Nghiên cứu di truyền đột biến bệnh beta thalassemia tại đồng bằng sông Cửu Long
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM TẠ
• TÓM LƯỢC
• ABSTRACT
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• DANH SÁCH BẢNG
• DANH SÁCH HÌNH
• TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: Mục tiêu đề tài. Ý nghĩa của luận án. Tính mới của luận án
• 2. CHƯƠNG 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
• 2.1. Bệnh Beta thalassemia
• 2.2. Đặc điểm phân tử của bệnh Beta thalassemia
• 2.3. Di truyền bệnh Beta thalassemia
• 2.4. Cơ chế gây mất chức năng sinh học của các kiểu đột biến gen beta-globin
• 2.5. Đột biến gây bệnh Beta thalassemia
• 2.6. Các thể bệnh Beta thalassemia
• 2.7. Chẩn đoán bệnh Beta thalassemia. Điều trị Beta thalassemia
• 2.8. Phòng bệnh Beta thalassemia
• 2.9. Phương pháp lập và phân tích phả hệ bệnh Beta thalassemia
• 2.9.1. Ý nghĩa của phương pháp nghiên cứu phả hệ
• 2.9.2. Phương pháp lập phả hệ
• 2.9.3. Phân tích phả hệ
• 2.9.4. Các ký hiệu dùng để lập gia hệ
• 2.10. Tư ấn di truyền và các phương pháp chẩn đoán trước sinh phòng bệnh Beta thalassemia
• 2.10.1. Tư vấn di truyền cho bệnh nhân Beta thalassemia
• 2.10.2. Các phương pháp chẩn đoán trước sinh bệnh Beta thalassemia
• 2.11. Tổng quan các nghiên cứu về đột biến gây bệnh Beta thalassemia tại Việt Nam
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu cho mục tiêu 1: xác định tỷ lệ kiểu đột biến gen
• 3.1.2. Đối tượng nghiên cứu cho mục tiêu 2: xây dựng phả hệ
• 3.1.3. Đối tượng nghiên cứu cho mục tiêu 3: tư vấn di truyền cho người mang gen bệnh
• 3.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 3.3.2. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 3.3.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.3.4. Phương pháp thu thập số liệu
• 3.3.5. Phương pháp hạn chế sai số
• 3.3.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 3.3.7. Hạn chế của đề tài
• 3.3.8. Đạo đức trong nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 4.1. Đặc điểm của đối tượng tham gia xác định kiểu đột biến
• 4.2. Đặc điểm của đối tượng xây dựng phả hệ
• 4.3. Đặc điểm của đối tượng tư vấn
• 4.4. Tỷ lệ các kiểu đột biến gen beta-globin gây bệnh Beta thalassemia
• 4.5. Các kỹ thuật sinh học phân tử xác định đột biến gen β-globin
• 4.6. Tỷ lệ các kiểu đột biến gen gây bệnh và các thể bệnh Beta thalassemia ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long
• 4.7. Phả hệ di truyền của một số bệnh nhân Beta thalassemia
• 4.7.1. Xây dựng phả hệ di truyền
• 4.7.2. Tỷ lệ mang gen bệnh trong phả hệ nghiên cứu
• 4.7.3. Tỷ lệ các kiểu đột biến trong 12 phả hệ
• 4.7.4. Tỷ lệ các thể bệnh trong phả hệ nghiên cứu
• 4.7.5. Kiểu hình huyết học của các thể bệnh Beta thalassemia trong các phả hệ
• 4.7.6. Tư ấn di truyền cho những người mang gen bệnh Beta thalassemia trong các phả hệ nghiên cứu
• 4.7.6.1. Kiến thức đúng về bệnh Beta thalassemia
• 4.7.6.2. Kiến thức đúng về chăm sóc bệnh nhân Beta thalassemia
• 4.7.6.3. Kiến thức đúng về phòng bệnh Beta thalassemia
• 4.7.6.4. Ứng dụng kết quả tư vấn di truyền vào phòng bệnh Beta thalassemia
• 5. CHƯƠNG 5
• 6. CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
• 6.1. Tỷ lệ các kiểu đột biến gen gây bệnh và thể bệnh Beta thalassemia ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long
• 6.2. Phả hệ di truyền của một số bệnh nhân Beta thalassemia
• 6.3. Tư vấn di truyền cho người mang gen trong 12 phả hệ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. Tờ thông tin dành cho bệnh nhân và gia đình nghiên cứu
• Phụ lục 2. Phiếu đồng thuận nghiên cứu về bệnh Beta thalassemia
• Phụ lục 3. Phiếu thông tin
• Phụ lục 4. Bộ câu hỏi đánh giá kiến thức tư vấn di truyền
• Phụ lục 5. Kết quả MLPA trên gen α/β-globin của bệnh nhân Nguyễn Thị Thu H và Nguyễn Thị Mộng N
• Phụ lục 6. Danh sách bệnh nhân tham gia xác định kiểu đột biến
• Phụ lục 7. Danh sách các đối tượng tham gia trong 12 phả hệ

I. Giới thiệu về bệnh beta thalassemia

Bệnh beta thalassemia là một trong những bệnh di truyền phổ biến nhất trên thế giới, đặc biệt tại Việt Nam. Tỷ lệ mắc bệnh và mang gen bệnh beta thalassemia ở nước ta cao, với nhiều trẻ em tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long mắc bệnh. Theo thống kê, có hơn 2.000 trẻ em tại khu vực này đang sống chung với căn bệnh này. Bệnh do đột biến gen beta-globin gây ra, dẫn đến sự thiếu hụt sản xuất hemoglobin, gây ra tình trạng thiếu máu nghiêm trọng. Việc hiểu rõ về cơ chế di truyền và các kiểu đột biến gen là rất quan trọng để có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

1.1 Đặc điểm di truyền của bệnh

Bệnh beta thalassemia di truyền theo kiểu di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường. Điều này có nghĩa là một cá nhân cần phải thừa hưởng hai bản sao của gen đột biến từ cả cha và mẹ để phát triển bệnh. Các kiểu đột biến gen beta-globin có thể khác nhau, với nhiều kiểu đột biến đã được xác định, trong đó có 8 kiểu phổ biến tại Việt Nam. Việc phân tích di truyền giúp xác định tỷ lệ mang gen bệnh và các thể bệnh khác nhau trong cộng đồng.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện theo phương pháp mô tả cắt ngang trên 341 bệnh nhân mắc bệnh beta thalassemia tại 13 tỉnh thành thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Mục tiêu chính là xác định tỷ lệ các kiểu đột biến gen beta-globin và xây dựng phả hệ để theo dõi sự di truyền của bệnh. Kết quả nghiên cứu cho thấy có 17 kiểu đột biến được xác định, trong đó 97,2% thuộc 8 kiểu phổ biến. Việc xây dựng phả hệ giúp hiểu rõ hơn về tình trạng di truyền và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh trong cộng đồng.

2.1 Kỹ thuật sinh học phân tử

Các kỹ thuật sinh học phân tử như giải trình tự gen và điện di hemoglobin được sử dụng để xác định các kiểu đột biến gen beta-globin. Những kỹ thuật này cho phép phát hiện chính xác các đột biến và giúp phân loại các thể bệnh khác nhau. Việc áp dụng các kỹ thuật này không chỉ giúp chẩn đoán bệnh mà còn hỗ trợ trong việc tư vấn di truyền cho các cặp vợ chồng mang gen bệnh.

III. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mang gen bệnh trong phả hệ là 36,3%, với 7 thể bệnh được xác định. Các thể bệnh như beta thalassemia đồng hợp tử và phối hợp HbE/β-Thal đều có kiểu hình thiếu máu nặng, cần truyền máu phụ thuộc. Sau khi tư vấn di truyền, kiến thức về bệnh beta thalassemia và các biện pháp phòng ngừa đã được cải thiện đáng kể. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc tư vấn di truyền trong việc nâng cao nhận thức và giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh trong cộng đồng.

3.1 Tư vấn di truyền

Tư vấn di truyền là một phần quan trọng trong việc quản lý bệnh beta thalassemia. Nghiên cứu cho thấy 100% người tham gia đã nâng cao kiến thức về bệnh, cách chăm sóc và phòng ngừa. Việc kết hợp giữa tư vấn di truyền và sàng lọc người mang gen bệnh sẽ là biện pháp hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh, giảm thiểu gánh nặng cho gia đình và xã hội.

IV. Kết luận

Nghiên cứu đã xác định được nhiều kiểu đột biến gây bệnh beta thalassemia tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Việc xây dựng phả hệ và tư vấn di truyền cho người mang gen bệnh là rất cần thiết để nâng cao nhận thức và phòng ngừa bệnh hiệu quả. Kết quả nghiên cứu không chỉ có giá trị trong việc điều trị mà còn trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân và gia đình họ.

4.1 Đề xuất

Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các kiểu đột biến gen và ảnh hưởng của chúng đến sức khỏe cộng đồng. Đồng thời, việc triển khai các chương trình tư vấn di truyền và sàng lọc người mang gen bệnh cần được thực hiện rộng rãi hơn để giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh trong tương lai.