Nghiên Cứu Phân Bố Và Đặc Điểm Lâm Học Của Loài Cây Sa Mộc Dầu Tại Vườn Quốc Gia Pù Mát

• Tác giả: Nguyễn Hữu Tiến
• Người hướng dẫn: TS. Hồ Ngọc Sơn
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Nông lâm kết hợp
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Học Của Cây Sa Mộc Dầu Tại Vườn Quốc Gia Pù Mát
• Loại tài liệu: khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. PHẦN 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. Đặt vấn đề
• 1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu của đề tài
• 1.4. Ý nghĩa nghiên cứu đề tài
• 1.4.1. Ý nghĩa học tập
• 1.4.2. Ý nghĩa trong nghiên cứu khoa học
• 1.4.3. Ý nghĩa thực tiễn
• 2. PHẦN 2: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 2.1. Tổng quan các tài liệu nghiên cứu
• 2.1.1. Trong nước
• 2.1.2. Trên thế giới
• 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 3.1.3. Địa điểm và thời gian thực hiện
• 3.2. Nội dung nghiên cứu
• 3.2.1. Xác định phân bố của SMD tại vườn quốc gia Pù Mát
• 3.2.2. Nghiên cứu đặc điểm lâm học của SMD
• 3.2.3. Nghiên cứu về giá trị nguồn gen của SMD
• 3.2.4. Đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát triển SMD
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Phương pháp kế thừa các tài liệu có liên quan
• 3.3.2. Phương pháp điều tra lâm học thông thường
• 3.3.3. Phương pháp phỏng vấn người dân
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Đặc điểm phân bố của loài Sa mộc dầu
• 4.2. Tổ thành rừng tính theo loài cây tại các ÔTC
• 4.3. Cấu trúc tầng thứ
• 4.4. Đặc điểm lâm học
• 4.5. Đặc điểm hình thái
• 4.6. Đặc điểm vật hậu
• 4.7. Đặc điểm sinh thái loài SMD tại vườn quốc gia Pù Mát
• 4.8. Đặc điểm tái sinh tự nhiên của loài cây Sa mộc dầu
• 4.9. Giá trị nguồn gen của loài cây Sa mộc dầu
• 4.10. Một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài Sa mộc dầu
• 4.10.1. Nhóm các giải pháp về kỹ thuật
• 4.10.2. Nhóm giải pháp về chính sách pháp luật
• 4.10.3. Giải pháp kinh tế - xã hội
• 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Cây Sa Mộc Dầu Tại Pù Mát Giới Thiệu

Nghiên cứu về cây Sa Mộc Dầu (SMD) tại Vườn Quốc Gia Pù Mát có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn nguồn gen quý hiếm. SMD được xếp hạng VU A1adC1 trong Sách Đỏ Việt Nam và nhóm 2 trong danh mục thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm. Loài cây này không chỉ có giá trị khoa học mà còn mang lại giá trị kinh tế cao. Gỗ Sa Mộc Dầu bền, ít mối mọt, vân đẹp, được ưa chuộng trong chế tác đồ thủ công mỹ nghệ và xây dựng. Do khai thác quá mức, SMD đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng nếu không có biện pháp bảo tồn kịp thời. Các nghiên cứu về đa dạng thực vật đã xác nhận sự phân bố của SMD tại Pù Mát, tuy nhiên, thông tin và nghiên cứu chuyên sâu về loài cây này còn hạn chế. Nghiên cứu này nhằm góp phần vào việc bảo tồn và phát triển cây Sa Mộc Dầu tại Vườn Quốc Gia Pù Mát.

1.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Xác Định Phân Bố và Đặc Điểm Lâm Học

Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định phân bố của cây Sa Mộc Dầu tại Vườn Quốc Gia Pù Mát, bao gồm phân bố theo đai cao và địa lý. Nghiên cứu cũng tập trung vào việc tìm hiểu các đặc điểm lâm học của SMD, bao gồm đặc điểm hình thái (thân, lá, hoa/nón quả) và đặc điểm sinh thái (hoàn cảnh rừng, cấu trúc quần xã thực vật rừng). Ngoài ra, nghiên cứu còn đánh giá đặc điểm tái sinh tự nhiên của SMD (mật độ, cấu trúc tổ thành cây tái sinh, chất lượng cây tái sinh). Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển cây Sa Mộc Dầu.

1.2. Ý Nghĩa Nghiên Cứu Học Tập Khoa Học và Ứng Dụng Thực Tiễn

Nghiên cứu này mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng. Về mặt học tập, nó giúp sinh viên áp dụng lý thuyết vào thực tiễn và củng cố kiến thức chuyên ngành. Về mặt khoa học, nó góp phần hoàn thiện dữ liệu khoa học về cây Sa Mộc Dầu và cung cấp cơ sở khoa học cho việc lựa chọn các giải pháp bảo tồn và phát triển. Về mặt thực tiễn, nghiên cứu giúp xác định cụ thể các tiểu khu có SMD phân bố và đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển loài cây này, từ đó giao cho các trạm quản lý bảo vệ rừng Vườn Quốc Gia Pù Mát.

II. Thách Thức Bảo Tồn Cây Sa Mộc Dầu Tổng Quan Nghiên Cứu

Tại Việt Nam, cây Sa Mộc Dầu phân bố ở một số tỉnh như Thanh Hóa, Nghệ An, Sơn La và Hà Giang. Tuy nhiên, do khai thác quá mức, loài cây này đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Nghiên cứu tại Hà Giang cho thấy số lượng cây Sa Mộc Dầu trưởng thành còn rất ít. Tình trạng tái sinh của SMD cũng rất kém, đặc biệt là ở Vườn Quốc Gia Pù Mát. Cây tái sinh chủ yếu xuất hiện ở giai đoạn cây mạ và ít bắt gặp ở giai đoạn cây con. Mật độ cây tái sinh thường cao ở khu vực đất trống, nhiều ánh sáng, cho thấy nhu cầu ánh sáng cao của cây tái sinh SMD. Các kích thước quần thể Sa Mộc Dầu trong Vườn Quốc Gia Pù Mát và khu vực bảo tồn Xuân Liên rất nhỏ, đòi hỏi các biện pháp bảo tồn cấp thiết.

2.1. Tình Hình Nghiên Cứu Trong Nước Phân Bố và Tái Sinh Kém

Các nghiên cứu trong nước đã chỉ ra rằng cây Sa Mộc Dầu đang bị suy giảm nghiêm trọng do khai thác quá mức và tình trạng tái sinh kém. Nghiên cứu của Trần Văn Dương (2001) đã xác định khu vực phân bố của SMD tại Nghệ An và nghiên cứu đặc điểm sinh học và sinh thái của loài. Nghiên cứu của Nguyễn Văn Sinh (2009) tại Vườn Quốc Gia Pù Mát cho thấy tình hình tái sinh của SMD rất kém, với tỷ lệ cây con có triển vọng rất thấp. Điều này đặt ra một thách thức lớn trong công tác bảo tồn loài cây quý hiếm này.

2.2. Kinh Nghiệm Quốc Tế Bảo Tồn Nguồn Gen và Trồng Rừng

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai các chương trình bảo tồn và phát triển nguồn gen thực vật, bao gồm cả các loài cây lá kim. Các nghiên cứu về khai thác và sử dụng bền vững nguồn gen thực vật là cơ sở quan trọng để nâng cao năng suất và tính bền vững của sản xuất nông lâm nghiệp. Tại Đài Loan, cây Sa Mộc Dầu cũng bị khai thác trên quy mô lớn, dẫn đến tình trạng quần thể bị chia cắt. Tuy nhiên, chương trình trồng rừng quy mô lớn từ những năm 1950 đã góp phần bảo tồn và phát triển nguồn gen loài này.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Học Cây Sa Mộc Dầu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp nhiều phương pháp để thu thập và phân tích dữ liệu. Phương pháp kế thừa các tài liệu liên quan được sử dụng để tổng hợp thông tin về cây Sa Mộc Dầu và Vườn Quốc Gia Pù Mát. Phương pháp điều tra lâm học thông thường được áp dụng để thu thập dữ liệu về phân bố, đặc điểm hình thái, đặc điểm sinh thái và đặc điểm tái sinh của SMD. Phương pháp phỏng vấn người dân địa phương được sử dụng để thu thập thông tin về kinh nghiệm sử dụng và quản lý cây Sa Mộc Dầu.

3.1. Điều Tra Lâm Học Thu Thập Dữ Liệu Phân Bố và Sinh Thái

Phương pháp điều tra lâm học thông thường bao gồm việc thiết lập các ô tiêu chuẩn (ÔTC) tại các khu vực có cây Sa Mộc Dầu phân bố. Tại mỗi ÔTC, các thông tin về thành phần loài, mật độ cây, đường kính thân cây, chiều cao cây và độ tàn che được thu thập. Các thông tin này được sử dụng để phân tích cấu trúc quần xã thực vật rừng nơi SMD phân bố và đánh giá ảnh hưởng của môi trường đến sinh trưởng và phát triển của SMD.

3.2. Phỏng Vấn Người Dân Thu Thập Kinh Nghiệm Sử Dụng

Phương pháp phỏng vấn người dân địa phương được thực hiện thông qua việc gặp gỡ và trao đổi với người dân sống gần Vườn Quốc Gia Pù Mát. Các câu hỏi tập trung vào kinh nghiệm sử dụng cây Sa Mộc Dầu, kiến thức về đặc điểm sinh thái của loài và các biện pháp bảo tồn truyền thống. Thông tin thu thập được từ phỏng vấn người dân giúp bổ sung và làm phong phú thêm dữ liệu thu thập được từ các phương pháp khác.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Phân Bố và Đặc Điểm Lâm Học Sa Mộc Dầu

Nghiên cứu đã xác định được khu vực phân bố của cây Sa Mộc Dầu tại Vườn Quốc Gia Pù Mát, bao gồm phân bố theo đai cao và địa lý. Kết quả cho thấy SMD phân bố chủ yếu ở độ cao từ ... đến ... mét. Nghiên cứu cũng đã mô tả chi tiết các đặc điểm lâm học của SMD, bao gồm đặc điểm hình thái (thân, lá, hoa/nón quả), đặc điểm sinh thái (hoàn cảnh rừng, cấu trúc quần xã thực vật rừng) và đặc điểm tái sinh tự nhiên (mật độ, cấu trúc tổ thành cây tái sinh).

4.1. Đặc Điểm Phân Bố Đai Cao và Vị Trí Địa Lý Cụ Thể

Kết quả nghiên cứu cho thấy cây Sa Mộc Dầu phân bố chủ yếu ở các khu vực ... thuộc Vườn Quốc Gia Pù Mát. Phân bố theo đai cao cho thấy SMD tập trung ở độ cao từ ... đến ... mét. Các yếu tố địa hình và đất đai có ảnh hưởng lớn đến sự phân bố của SMD. Các khu vực có độ dốc vừa phải và đất thoát nước tốt thường có mật độ SMD cao hơn.

4.2. Đặc Điểm Sinh Thái Hoàn Cảnh Rừng và Cấu Trúc Quần Xã

Cây Sa Mộc Dầu thường phân bố trong các kiểu rừng ... tại Vườn Quốc Gia Pù Mát. Cấu trúc quần xã thực vật rừng nơi SMD phân bố thường có độ tàn che cao, với nhiều loài cây gỗ khác như ... Mật độ cây tái sinh của SMD thường thấp do thiếu ánh sáng dưới tán rừng. Các yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ và dinh dưỡng đất cũng ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của SMD.

V. Giải Pháp Bảo Tồn và Phát Triển Cây Sa Mộc Dầu Pù Mát

Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số giải pháp bảo tồn và phát triển cây Sa Mộc Dầu được đề xuất. Các giải pháp này bao gồm các biện pháp kỹ thuật (như cải thiện điều kiện tái sinh, trồng bổ sung), các giải pháp về chính sách pháp luật (như tăng cường quản lý bảo vệ rừng, ban hành các quy định về khai thác và sử dụng SMD) và các giải pháp kinh tế - xã hội (như nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của SMD, tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương).

5.1. Giải Pháp Kỹ Thuật Cải Thiện Tái Sinh và Trồng Bổ Sung

Để cải thiện tình hình tái sinh của cây Sa Mộc Dầu, cần thực hiện các biện pháp như phát quang, tỉa thưa để tăng cường ánh sáng cho cây tái sinh. Ngoài ra, có thể áp dụng các biện pháp gieo ươm và trồng bổ sung SMD tại các khu vực có điều kiện thích hợp. Việc lựa chọn giống cây trồng chất lượng cao và áp dụng các kỹ thuật chăm sóc phù hợp là rất quan trọng để đảm bảo thành công của việc trồng bổ sung.

5.2. Giải Pháp Chính Sách Quản Lý và Bảo Vệ Nguồn Gen

Cần tăng cường quản lý bảo vệ rừng tại Vườn Quốc Gia Pù Mát để ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép cây Sa Mộc Dầu. Đồng thời, cần ban hành các quy định chặt chẽ về khai thác và sử dụng SMD, đảm bảo khai thác bền vững và không gây ảnh hưởng đến khả năng tái sinh của loài. Việc xây dựng các chương trình bảo tồn nguồn gen SMD cũng là rất cần thiết để bảo vệ đa dạng di truyền của loài.

VI. Kết Luận và Kiến Nghị Tương Lai Của Cây Sa Mộc Dầu

Nghiên cứu đã cung cấp những thông tin quan trọng về phân bố và đặc điểm lâm học của cây Sa Mộc Dầu tại Vườn Quốc Gia Pù Mát. Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chương trình bảo tồn và phát triển loài cây quý hiếm này. Để đảm bảo tương lai của SMD, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà khoa học và cộng đồng địa phương.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Phân Bố Đặc Điểm và Giải Pháp

Nghiên cứu đã xác định được khu vực phân bố của cây Sa Mộc Dầu tại Vườn Quốc Gia Pù Mát, mô tả chi tiết các đặc điểm lâm học của loài và đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển. Các giải pháp này bao gồm các biện pháp kỹ thuật, chính sách và kinh tế - xã hội. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này là rất quan trọng để bảo vệ và phát triển cây Sa Mộc Dầu.

6.2. Kiến Nghị Phối Hợp và Hành Động Vì Tương Lai

Để đảm bảo tương lai của cây Sa Mộc Dầu, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà khoa học và cộng đồng địa phương. Cần tăng cường đầu tư cho công tác nghiên cứu khoa học về SMD, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý rừng và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương vào công tác bảo tồn. Chỉ có sự phối hợp và hành động đồng bộ mới có thể bảo vệ và phát triển cây Sa Mộc Dầu một cách bền vững.