Luận án nghiên cứu chỉ số bền vững của lưu vực sông và ứng dụng cho lưu vực sông Cầu

Phát triển bền vững hiện nay đang là mối quan tâm trên phạm vi toàn cầu và trở thành yêu cầu bức thiết đối với toàn thế giới. Quá trình này cần có sự điều tiết hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với bảo đảm an ninh xã hội và bảo vệ môi trường. Tại Hội nghị về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng nguyên nhân chính ảnh hưởng đến phát triển bền vững trên lưu vực sông là do khai thác, sử dụng không hợp lý tài nguyên nước và tác động của biến đổi khí hậu. Nguyên nhân quan trọng nhất là việc khai thác, sử dụng chưa hợp lý tài nguyên nước, dẫn đến tình trạng thiếu và lãng phí nguồn nước. Sự gia tăng dân số và ô nhiễm môi trường đã ảnh hưởng lớn đến phát triển bền vững kinh tế, xã hội. Do đó, quản lý bền vững lưu vực sông là vấn đề lớn, đòi hỏi các cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu cần đưa ra các phương pháp đánh giá mức độ bền vững và các giải pháp phục vụ phát triển bền vững kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường. Lưu vực sông Cầu, với nguồn tài nguyên nước không dồi dào, đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng, từ ô nhiễm đến khai thác quá mức. Nghiên cứu chỉ số bền vững lưu vực sông là cần thiết để cung cấp thông tin cho các nhà hoạch định chính sách và người dân về tình trạng lưu vực sông.

Mục tiêu của luận án là xác lập cơ sở khoa học cho việc lựa chọn phương pháp đánh giá tính bền vững của lưu vực sông Việt Nam. Luận án sẽ lựa chọn bộ tham số của các chỉ thị phù hợp để tính chỉ số bền vững lưu vực sông. Đặc biệt, luận án sẽ áp dụng thí điểm tính toán chỉ số bền vững cho lưu vực sông Cầu. Việc xác định chỉ số bền vững sẽ giúp đánh giá tình trạng và mức độ bền vững của lưu vực sông, từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao tính bền vững. Các chỉ thị sẽ bao gồm các lĩnh vực như tài nguyên nước, môi trường, đời sống, và chính sách. Mỗi chỉ thị sẽ có các tham số thành phần ảnh hưởng đến chúng, và trọng số sẽ được sử dụng để so sánh tầm quan trọng của các tham số. Điều này sẽ giúp tạo ra một hệ thống đánh giá toàn diện và chính xác hơn về tính bền vững của lưu vực sông.

Đối tượng nghiên cứu của luận án là chỉ số bền vững lưu vực sông, bao gồm các chỉ thị với các tham số ảnh hưởng đến tính bền vững của lưu vực sông trong các lĩnh vực như tài nguyên nước, môi trường, đời sống, và chính sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào lưu vực sông Cầu, nơi có nhiều vấn đề ảnh hưởng đến tính bền vững. Tính bền vững của lưu vực sông được thể hiện qua bốn thành phần chính: tài nguyên nước, môi trường, đời sống, và chính sách. Luận án sẽ tập trung vào các tham số ảnh hưởng đến tài nguyên nước, vì đây là thành phần quan trọng nhất trong lưu vực sông. Các tham số này sẽ được lựa chọn dựa trên tình hình số liệu và đặc điểm của lưu vực sông Cầu, nhằm đảm bảo tính chính xác và khả thi trong việc áp dụng các giải pháp quản lý.

Luận án đã xây dựng được cơ sở khoa học cho việc xác định chỉ số bền vững lưu vực sông Việt Nam, dựa trên bộ chỉ thị và tham số phản ánh bốn lĩnh vực: tài nguyên nước, môi trường, đời sống, và chính sách. Phương pháp tính chỉ số bền vững đã được đề xuất và áp dụng thử nghiệm thành công cho lưu vực sông Cầu. Điều này không chỉ giúp đánh giá tình trạng bền vững của lưu vực sông mà còn cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà quản lý và nhà khoa học trong việc đưa ra các giải pháp nâng cao tính bền vững. Luận án cũng nhấn mạnh rằng sự phát triển bền vững của lưu vực sông cần được đánh giá qua một chỉ số định lượng, phản ánh tổng hợp các yếu tố khai thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên hiện có.

Ý nghĩa khoa học của luận án nằm ở việc đưa ra phương pháp có cơ sở khoa học để đánh giá tính bền vững của lưu vực sông, dựa vào chỉ số bền vững với bộ tham số phản ánh bốn mặt chính trong lưu vực sông. Kết quả đánh giá chỉ số bền vững có thể cung cấp cho các nhà quản lý, nhà khoa học và người dân nhận biết được hiện trạng và mức độ bền vững của lưu vực sông. Trên cơ sở đó, các giải pháp nâng cao tính bền vững sẽ được đề xuất, nhằm phục vụ cho việc khai thác, sử dụng hợp lý và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện tại, khi mà biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đang ngày càng gia tăng, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của các lưu vực sông.