Nghiên cứu khoa học cấp trường về chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam hiện đại

• Tác giả: Nguyễn Minh Oanh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Minh Oanh
• Trường học: Trường Đại học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Dân sự
• Đề tài: Nghiên cứu chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam hiện đại
• Loại tài liệu: đề tài nghiên cứu khoa học
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. PHẦN I: BÁO CÁO PHÚC TRÌNH
• 1.1. MỞ ĐẦU
• 1.2. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ VẬT QUYỀN
• 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm vật quyền
• 1.2.2. Nguyên tắc chủ yếu của vật quyền
• 1.2.2.1. Nguyên tắc vật quyền phải được pháp luật quy định
• 1.2.2.2. Nguyên tắc tuyệt đối
• 1.2.2.3. Nguyên tắc công khai
• 1.2.2.4. Nguyên tắc tin cậy (hiệu lực công khai)
• 1.2.3. Phân loại vật quyền và mối liên hệ giữa các vật quyền
• 1.2.3.1. Xác lập, thực hiện, chấm dứt vật quyền
• 1.2.3.2. Xác lập vật quyền
• 1.2.3.3. Thực hiện vật quyền
• 1.2.3.4. Chấm dứt vật quyền
• 1.2.4. Bảo vệ vật quyền
• 1.2.4.1. Khái niệm bảo vệ vật quyền
• 1.2.4.2. Đặc điểm phương thức bảo vệ vật quyền
• 1.2.4.3. Phân loại phương thức bảo vệ vật quyền
• 1.2.5. Khái quát sự phát triển của chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam
• 1.2.5.1. Chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam thời kỳ phong kiến
• 1.2.5.2. Chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam thời kỳ Pháp thuộc
• 1.2.5.3. Chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam từ 1945 đến 1992
• 1.2.5.4. Chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam từ 1992 cho đến nay
• 1.3. CHẾ ĐỊNH VẬT QUYỀN TRONG PHÁP LUẬT DÂN SỰ
• 1.3.1. Những quy định chung về vật quyền
• 1.3.2. Về khái niệm và tên gọi vật quyền
• 1.3.3. Xác lập, thực hiện, chấm dứt vật quyền
• 1.3.4. Phương thức bảo vệ vật quyền
• 1.3.5. Các vật quyền cụ thể theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam
• 1.3.5.1. Quyền sở hữu
• 1.3.5.2. Quyền địa dịch
• 1.3.5.3. Quyền hưởng dụng
• 1.3.5.4. Vật quyền bảo đảm
• 1.4. KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM
• 1.4.1. Hoàn thiện quy định chung về vật quyền
• 1.4.2. Về việc thừa nhận khái niệm vật quyền
• 1.4.3. Về xác lập, thực hiện, chấm dứt vật quyền
• 1.4.4. Kiến nghị hoàn thiện quy định về các vật quyền cụ thể
• 2. PHẦN II: BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
• 2.1. Chuyên đề 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về vật quyền
• 2.2. Chuyên đề 2: Khái quát sự phát triển của chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam
• 2.3. Chuyên đề 3: Xác lập, thực hiện, chấm dứt vật quyền
• 2.4. Chuyên đề 4: Phương thức bảo vệ vật quyền
• 2.5. Chuyên đề 5: Quyền sở hữu trong pháp luật dân sự
• 2.6. Chuyên đề 6: Quyền địa dịch trong pháp luật dân sự
• 2.7. Chuyên đề 7: Quyền hưởng dụng trong pháp luật dân sự
• 2.8. Chuyên đề 8: Quyền bề mặt trong pháp luật dân sự
• 2.9. Chuyên đề 9: Vật quyền bảo đảm trong pháp luật dân sự
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khái niệm và đặc điểm của vật quyền

Vật quyền là một chế định quan trọng trong pháp luật dân sự, đặc biệt là trong Bộ luật Dân sự Việt Nam. Nó bao gồm các quyền như quyền sở hữu, quyền sử dụng, và quyền chiếm hữu. Vật quyền được xác định bởi tính chất tuyệt đối, công khai, và tin cậy. Tính tuyệt đối thể hiện ở việc chủ sở hữu có quyền kiểm soát tài sản mà không bị can thiệp bởi bên thứ ba. Tính công khai đảm bảo rằng quyền này được ghi nhận và công bố rộng rãi. Tính tin cậy giúp bảo vệ quyền lợi của các bên trong giao dịch dân sự.

1.1. Nguyên tắc của vật quyền

Nguyên tắc của vật quyền bao gồm việc phải được pháp luật quy định rõ ràng, đảm bảo tính tuyệt đối và công khai. Nguyên tắc tuyệt đối cho phép chủ sở hữu thực hiện các quyền năng của mình mà không bị hạn chế. Nguyên tắc công khai đòi hỏi việc ghi nhận và công bố quyền sở hữu để tránh tranh chấp. Nguyên tắc tin cậy giúp bảo vệ quyền lợi của các bên trong giao dịch dân sự, đặc biệt là trong các hợp đồng dân sự.

1.2. Phân loại vật quyền

Vật quyền được phân loại thành các loại chính như quyền sở hữu, quyền sử dụng, và quyền chiếm hữu. Quyền sở hữu là quyền cao nhất, bao gồm quyền chiếm hữu, sử dụng, và định đoạt tài sản. Quyền sử dụng cho phép chủ thể sử dụng tài sản mà không cần sở hữu. Quyền chiếm hữu là quyền kiểm soát tài sản một cách thực tế. Các loại vật quyền này có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, tạo nên một hệ thống pháp lý hoàn chỉnh.

II. Sự phát triển của chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam

Chế định vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Từ thời kỳ phong kiến, vật quyền chủ yếu liên quan đến quyền sở hữu đất đai. Trong thời kỳ Pháp thuộc, các quy định về vật quyền được hệ thống hóa hơn. Sau năm 1945, pháp luật dân sự Việt Nam tiếp tục phát triển, đặc biệt là từ năm 1992 đến nay, với việc ban hành Bộ luật Dân sự năm 2015, chế định vật quyền đã được ghi nhận và phát triển thành một chế định trọng tâm.

2.1. Thời kỳ phong kiến và Pháp thuộc

Trong thời kỳ phong kiến, vật quyền chủ yếu liên quan đến quyền sở hữu đất đai. Các quy định này được ghi nhận trong các bộ luật cổ như Hình thư và Quốc triều hình luật. Trong thời kỳ Pháp thuộc, pháp luật dân sự Việt Nam chịu ảnh hưởng lớn từ pháp luật Pháp, với việc hệ thống hóa các quy định về vật quyền.

2.2. Từ năm 1945 đến nay

Sau năm 1945, pháp luật dân sự Việt Nam tiếp tục phát triển, đặc biệt là từ năm 1992 đến nay. Bộ luật Dân sự năm 2015 đã ghi nhận và phát triển chế định vật quyền thành một chế định trọng tâm, với các quy định cụ thể về quyền sở hữu, quyền sử dụng, và quyền chiếm hữu. Điều này đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc bảo vệ quyền lợi của các chủ thể trong giao lưu dân sự.

III. Các quy định cụ thể về vật quyền trong Bộ luật Dân sự 2015

Bộ luật Dân sự năm 2015 đã ghi nhận và phát triển chế định vật quyền với các quy định cụ thể về quyền sở hữu, quyền sử dụng, và quyền chiếm hữu. Các quy định này đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc bảo vệ quyền lợi của các chủ thể trong giao lưu dân sự. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế cần được hoàn thiện, đặc biệt là trong việc xác lập và chấm dứt vật quyền.

3.1. Quyền sở hữu

Quyền sở hữu được quy định tại Điều 158 của Bộ luật Dân sự năm 2015, bao gồm quyền chiếm hữu, sử dụng, và định đoạt tài sản. Tuy nhiên, định nghĩa về quyền sở hữu vẫn còn chung chung, chưa khái quát được bản chất của vật quyền. Điều này dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau trong thực tiễn áp dụng.

3.2. Quyền sử dụng và quyền chiếm hữu

Quyền sử dụng và quyền chiếm hữu được quy định tại các Điều 159 và 161 của Bộ luật Dân sự năm 2015. Tuy nhiên, các quy định này còn chưa làm rõ sự khác biệt giữa quyền sử dụng là một quyền năng của quyền sở hữu với quyền hưởng dụng là một vật quyền khác. Điều này cần được hoàn thiện để tránh nhầm lẫn trong thực tiễn áp dụng.

IV. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vật quyền

Để hoàn thiện pháp luật về vật quyền, cần có các kiến nghị cụ thể về việc thừa nhận khái niệm vật quyền, xác lập, thực hiện, và chấm dứt vật quyền. Các kiến nghị này cần dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đảm bảo tính khoa học và hợp lý. Đồng thời, cần hoàn thiện các quy định về quyền sở hữu, quyền địa dịch, và quyền hưởng dụng để tạo nên một hệ thống pháp lý hoàn chỉnh.

4.1. Hoàn thiện quy định chung về vật quyền

Cần thừa nhận khái niệm vật quyền một cách rõ ràng và cụ thể trong pháp luật dân sự. Điều này sẽ giúp tránh nhầm lẫn và tranh chấp trong thực tiễn áp dụng. Đồng thời, cần hoàn thiện các quy định về xác lập, thực hiện, và chấm dứt vật quyền để đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả.

4.2. Hoàn thiện quy định về các vật quyền cụ thể

Cần hoàn thiện các quy định về quyền sở hữu, quyền địa dịch, và quyền hưởng dụng để tạo nên một hệ thống pháp lý hoàn chỉnh. Đặc biệt, cần làm rõ sự khác biệt giữa các loại vật quyền để tránh nhầm lẫn trong thực tiễn áp dụng. Điều này sẽ góp phần bảo vệ quyền lợi của các chủ thể trong giao lưu dân sự.