Nghiên Cứu Cấu Trúc và Hoạt Tính Quang Xúc Tác của Nano Spinel MnxCo1-xFe2O4 (0 ≤ x ≤ 0,5)

• Tác giả: Vũ Đình Hiển
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Tố Loan
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Hóa vô cơ
• Đề tài: Nghiên Cứu Cấu Trúc và Hoạt Tính Quang Xúc Tác của Nano Spinel MnxCo1-xFe2O4
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Giới thiệu về vật liệu spinel
• 1.2. Cấu trúc của vật liệu spinel
• 1.3. Một số phương pháp tổng hợp vật liệu nano spinel
• 1.3.1. Phương pháp đồng kết tủa
• 1.3.2. Phương pháp thủy nhiệt
• 1.3.3. Phương pháp sol-gel
• 1.3.4. Phương pháp tổng hợp đốt cháy
• 1.3.4.1. Phương pháp đốt cháy dung dịch
• 1.4. Tình hình nghiên cứu tổng hợp và ứng dụng của các nano ferit tinh khiết và ferit pha tạp ion kim loại
• 2. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 2.1. Kết quả nghiên cứu vật liệu bằng phương pháp nhiễu xạ Rơnghen
• 2.2. Kết quả nghiên cứu vật liệu bằng phương pháp phổ hồng ngoại
• 2.3. Kết quả nghiên cứu hình thái học của vật liệu
• 2.4. Kết quả nghiên cứu mẫu bằng phương pháp phổ tán xạ năng lượng tia X
• 2.5. Kết quả đo phổ phản xạ khuếch tán tử ngoại-khả kiến của mẫu
• 2.6. Kết quả nghiên cứu hoạt tính quang xúc tác phân hủy rhodamine B của các mẫu
• 2.7. Kết quả xác định thời gian đạt cân bằng hấp phụ
• 2.8. Động học của phản ứng phân hủy rhodamine B
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Vật Liệu Spinel Nano Cấu Trúc Ứng Dụng

Vật liệu spinel với công thức tổng quát AB2O4, trong đó A và B là các cation kim loại hóa trị II và III, đang thu hút sự chú ý lớn nhờ tiềm năng ứng dụng rộng rãi. Cấu trúc spinel được hình thành từ mạng lưới oxy xếp chặt, tạo nên ô mạng cơ sở chứa 8 phân tử AB2O4. Mỗi ô mạng chứa 64 hốc tứ diện và 32 hốc bát diện, nhưng chỉ 8 hốc tứ diện và 16 hốc bát diện chứa cation kim loại để trung hòa điện tích với ion oxy. Sự phân bố cation vào các hốc này quyết định tính chất vật lý và hóa học của spinel. “Các spinel ferit, với công thức chung là MFe2O4 (M = Mn, Fe, Co, Ni, Zn.) là một trong những vật liệu quang xúc tác nhiều triển vọng do có khả năng hấp thụ ánh sáng vùng khả kiến và dễ dàng được tách ra khỏi hệ nhờ từ tính.” Ứng dụng của chúng trải dài từ xúc tác, cảm biến, đến các thiết bị điện tử và y sinh. Việc kiểm soát cấu trúc và thành phần là chìa khóa để tối ưu hóa hiệu suất của vật liệu spinel trong các ứng dụng khác nhau.

1.1. Cấu Trúc Tinh Thể Spinel Thuận Nghịch Đảo Trung Gian

Cấu trúc spinel tồn tại ở ba dạng chính: spinel thuận (A[BB]O4), spinel nghịch đảo (B[AB]O4), và spinel trung gian. Sự khác biệt nằm ở vị trí của cation A và B trong các hốc tứ diện và bát diện. Yếu tố quyết định bao gồm bán kính ion, cấu hình electron, năng lượng tĩnh điện, và điều kiện tổng hợp. Ví dụ, CoFe2O4 thuộc loại spinel nghịch, với Fe3+ chiếm hốc tứ diện và Co2+, Fe3+ chiếm hốc bát diện. “Độ đảo (δ) của ferit phụ thuộc vào nhiệt độ theo biểu thức sau: Trong đó: kB là hằng số Boltzmann, T là nhiệt độ (K), E là năng lượng cần thiết để tái phân bố cation giữa hai vị trí A và B.”

1.2. Ứng Dụng Tiềm Năng Của Spinel Xúc Tác và Hơn Thế

Spinel ferit, đặc biệt là các vật liệu nano, thể hiện nhiều ứng dụng tiềm năng. Chúng được sử dụng rộng rãi trong xúc tác dị thể, đặc biệt là trong các phản ứng oxy hóa khử và phân hủy các chất ô nhiễm hữu cơ. Khả năng hấp thụ ánh sáng khả kiến và tính từ tính giúp chúng dễ dàng thu hồi và tái sử dụng. Ngoài ra, spinel còn được ứng dụng trong cảm biến khí, thiết bị lưu trữ năng lượng và các ứng dụng y sinh như dẫn thuốc và chẩn đoán hình ảnh. “Các ferit đã được dùng làm chất xúc tác có hiệu quả cho nhiều phản ứng hóa học và phân hủy các hợp chất hữu cơ gây ô nhiễm trong vùng ánh sáng khả kiến như metylen xanh, rhodamine B, metyl da cam,.”

II. Các Phương Pháp Tổng Hợp Nano Spinel Cách Chọn Phù Hợp

Nhiều phương pháp khác nhau đã được phát triển để tổng hợp vật liệu nano spinel, mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng. Các phương pháp phổ biến bao gồm đồng kết tủa, thủy nhiệt, sol-gel và tổng hợp đốt cháy. Lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào yêu cầu cụ thể về kích thước hạt, độ tinh khiết, tính đồng nhất và chi phí. Điều quan trọng là kiểm soát các thông số quá trình để thu được vật liệu spinel với các đặc tính mong muốn. “Nhiều phương pháp đã được áp dụng để tổng hợp các nano ferit n…”

2.1. Đồng Kết Tủa Ưu Điểm và Hạn Chế Trong Tổng Hợp Spinel

Phương pháp đồng kết tủa đảm bảo tính đồng nhất hóa học và hoạt tính cao của bột ferrit tạo thành. Tuy nhiên, các hạt bột sản phẩm thường có sự kết tụ, ảnh hưởng đến tính chất vật liệu. Việc kiểm soát pH và tỷ lệ ion trong precursor là rất quan trọng. Ưu điểm là các chất tham gia phản ứng đã được phân tán ở mức độ phân tử. Nhược điểm là có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng kết tủa của các hiđroxit như nồng độ, pH của dung dịch, tỷ lệ các chất tham gia phản ứng, nhiệt độ.

2.2. Sol Gel Kỹ Thuật Tạo Vật Liệu Nano Spinel Tinh Khiết

Phương pháp sol-gel tạo ra sản phẩm có độ tinh khiết cao và có thể điều chỉnh được các tính chất vật lí như sự phân bố kích thước mao quản. Quá trình sol-gel bao gồm phản ứng thủy phân và ngưng tụ của các tiền chất kim loại. Ưu điểm: Tạo ra sản phẩm có độ tinh khiết cao; Có thể điều chỉnh được các tính chất vật lí như sự phân bố kích thước mao quản, số lượng mao quản của sản phẩm; Tạo ra sự đồng nhất trong pha ở mức độ phân tử. Nhược điểm: Sol - gel không thuận lợi cho việc tổng hợp vật liệu khối lượng lớn; Hóa chất ban đầu thường nhạy cảm với độ ẩm; Vấn đề thay đổi hình dạng khi ngưng tụ, co ngót và ứng suất khi xử lý nhiệt, đòi hỏi quá trình chế tạo phải hết sức cẩn thận.

2.3. Đốt Cháy Dung Dịch Tổng Hợp Nhanh và Hiệu Quả Nano Spinel

Phương pháp tổng hợp đốt cháy là một kỹ thuật quan trọng trong điều chế vật liệu gốm mới, vật liệu nano và chất xúc tác. Sử dụng chất oxy hóa, nhiên liệu và nhiệt độ thích hợp để tạo ra ngọn lửa. Ưu điểm của phương pháp đốt cháy là thiết bị công nghệ tương đối đơn giản, sản phẩm có độ tinh khiết cao, có thể dễ dàng điều khiển được hình dạng và kích thước của sản phẩm.

III. Ảnh Hưởng Mn2 Đến Quang Xúc Tác CoFe2O4 Nghiên Cứu Mới

Việc pha tạp ion kim loại vào cấu trúc spinel có thể thay đổi đáng kể tính chất của vật liệu, đặc biệt là hoạt tính quang xúc tác. Nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của ion Mn2+ đến cấu trúc và hoạt tính quang xúc tác của CoFe2O4. Mục tiêu là tối ưu hóa thành phần và điều kiện tổng hợp để tạo ra vật liệu spinel có hiệu suất quang xúc tác cao nhất. “Kết quả của nhiều nghiên cứu cho thấy, khi pha tạp một số ion kim loại, tính chất của ferit thay đổi đáng kể, nhất là hoạt tính quang xúc tác.”

3.1. Tổng Hợp MnxCo1 xFe2O4 x 0 0.5 Phương Pháp Đốt Cháy Dung Dịch

Hệ vật liệu MnxCo1-xFe2O4 (x = 0 ÷ 0,5) được tổng hợp bằng phương pháp đốt cháy dung dịch. Việc lựa chọn phương pháp tổng hợp này cho phép kiểm soát tốt thành phần và kích thước hạt của vật liệu. Sơ đồ minh họa các bước tổng hợp mẫu MnxCo1-xFe2O4 (x=0÷0,5).

3.2. Đặc Trưng Cấu Trúc XRD IR SEM TEM EDX DRS

Các phương pháp đặc trưng cấu trúc như nhiễu xạ Rơnghen (XRD), phổ hồng ngoại (IR), hiển vi điện tử quét (SEM), hiển vi điện tử truyền qua (TEM), tán xạ năng lượng tia X (EDX), và phổ phản xạ khuếch tán tử ngoại-khả kiến (DRS) được sử dụng để phân tích cấu trúc tinh thể, hình thái học và thành phần của vật liệu. “Phương pháp nhiễu xạ Rơnghen . Phương pháp phổ hồng ngoại . Phương pháp hiển vi điện tử quét và hiển vi điện tử truyền qua . Phương pháp tán xạ năng lượng tia X . Phương pháp phổ phản xạ khuếch tán tử ngoại-khả kiến”

IV. Phân Hủy Rhodamine B Đánh Giá Hoạt Tính Quang Xúc Tác MnxCo1 xFe2O4

Hoạt tính quang xúc tác của vật liệu spinel được đánh giá thông qua quá trình phân hủy Rhodamine B (RhB) trong dung dịch. Hiệu suất phân hủy RhB được đo bằng phương pháp phổ UV-Vis. Cơ chế quang xúc tác và động học của phản ứng phân hủy cũng được nghiên cứu để hiểu rõ hơn về vai trò của Mn2+ trong việc cải thiện hoạt tính xúc tác. “Với mục đích nghiên cứu ảnh hưởng của ion Mn2+ đến cấu trúc và hoạt tính quang xúc tác của CoFe2O4, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Tổng hợp, nghiên cứu đặc trưng cấu trúc và hoạt tính quang xúc tác của nano spinel MnxCo1-xFe2O4 (0 x0,5)”.”

4.1. Xây Dựng Đường Chuẩn Rhodamine B Đo Nồng Độ Chính Xác

Đường chuẩn xác định nồng độ Rhodamine B được xây dựng để đảm bảo độ chính xác của các phép đo phổ UV-Vis. Số liệu xây dựng đường chuẩn xác định nồng độ Rhodamine B được thể hiện trong bảng. Đường chuẩn này giúp xác định nồng độ RhB trong quá trình phân hủy quang xúc tác.

4.2. Khảo Sát Thời Gian Cân Bằng Hấp Phụ Tối Ưu Hóa Hiệu Quả

Thời gian đạt cân bằng hấp phụ được khảo sát để tối ưu hóa hiệu quả của quá trình quang xúc tác. Điều này đảm bảo rằng RhB được hấp phụ đủ trên bề mặt vật liệu spinel trước khi quá trình chiếu sáng bắt đầu. Hiệu suất hấp phụ RhB theo thời gian khi có mặt mẫu CoFe2O4.

4.3. Phân Hủy RhB Ảnh Hưởng của Mn2 và Ánh Sáng

Hoạt tính quang xúc tác phân hủy Rhodamine B của các mẫu nano spinel MnxCo1-xFe2O4 được khảo sát dưới ánh sáng khả kiến. Vai trò của Mn2+ trong việc cải thiện hiệu suất phân hủy RhB được nghiên cứu chi tiết. Hiệu suất phân hủy Rhodamine B khi có mặt H2O2 và các mẫu MnxCo1-xFe2O4.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Thảo Luận Cấu Trúc Quang Xúc Tác

Phân tích và thảo luận chi tiết về kết quả nghiên cứu cấu trúc và hoạt tính quang xúc tác của vật liệu nano spinel MnxCo1-xFe2O4. So sánh và đối chiếu với các nghiên cứu khác trong lĩnh vực này. Đưa ra các giải thích và kết luận dựa trên dữ liệu thực nghiệm. “Các spinel ferit, với công thức chung là MFe2O4 (M = Mn, Fe, Co, Ni, Zn.) là một trong những vật liệu quang xúc tác nhiều triển vọng do có khả năng hấp thụ ánh sáng vùng khả kiến và dễ dàng được tách ra khỏi hệ nhờ từ tính.”

5.1. Phân Tích XRD Kích Thước Tinh Thể và Hằng Số Mạng

Kết quả nghiên cứu vật liệu bằng phương pháp nhiễu xạ Rơnghen (XRD). Kích thước tinh thể, hằng số mạng và thể tích ô mạng cơ sở của các mẫu MnxCo1-xFe2O4 (x= 0 ÷ 0,5) được xác định. Giản đồ XRD của mẫu MnxCo1-xFe2O4 (x=0÷0,5) khi nung ở 600oC.

5.2. Phổ IR Xác Định Liên Kết M O Trong Cấu Trúc

Kết quả nghiên cứu vật liệu bằng phương pháp phổ hồng ngoại (IR). Số sóng của các liên kết M-O ở hốc tứ diện (ν1) và bát diện (ν2) được xác định. Phổ IR của mẫu CoFe2O4 (1) và Mn0,1Co0,9Fe2O4 (2).

5.3. Động Học Phản Ứng Xác Định Hằng Số Tốc Độ Phân Hủy

Động học của phản ứng phân hủy rhodamine B được nghiên cứu. Giá trị hằng số tốc độ phản ứng phân hủy RhB khi có mặt H 2O2, các mẫu MnxCo1-xFe2O4 (x =0 ÷ 0,5) và hệ số hồi qui của phương trình động học được xác định.

VI. Kết Luận Hướng Phát Triển Spinel Cho Môi Trường Bền Vững

Tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính và đưa ra kết luận về ảnh hưởng của Mn2+ đến cấu trúc và hoạt tính quang xúc tác của CoFe2O4. Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để tối ưu hóa vật liệu spinel cho các ứng dụng xử lý môi trường và năng lượng bền vững. Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các vật liệu quang xúc tác hiệu quả và thân thiện với môi trường. “Hiện nay, môi trường nước đang bị ô nhiễm trầm trọng do việc thải các chất hữu cơ, đặc biệt là thuốc nhuộm của nhiều ngành công nghiệp. Một trong những phương pháp hiệu quả để giải quyết vấn đề trên là phương pháp quang xúc tác.”

6.1. Tổng Quan Kết Quả Vai Trò Của Mn2 Trong Quang Xúc Tác

Tóm tắt các kết quả chính liên quan đến vai trò của Mn2+ trong việc cải thiện hoạt tính quang xúc tác của CoFe2O4. Nhấn mạnh những đóng góp mới của nghiên cứu này vào lĩnh vực vật liệu quang xúc tác.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Tối Ưu Hóa Ứng Dụng Rộng Rãi

Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để tối ưu hóa thành phần, cấu trúc và hiệu suất quang xúc tác của vật liệu spinel. Khám phá các ứng dụng tiềm năng khác của vật liệu spinel trong xử lý môi trường, năng lượng và các lĩnh vực khác.

Tổng quan nghiên cứu

Ô nhiễm môi trường nước do các chất hữu cơ, đặc biệt là thuốc nhuộm công nghiệp, đang là vấn đề nghiêm trọng toàn cầu. Theo ước tính, hàng triệu mét khối nước thải chứa các hợp chất khó phân hủy như Rhodamine B (RhB) được thải ra môi trường mỗi năm, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người và hệ sinh thái. Phương pháp quang xúc tác, dựa trên việc sử dụng các vật liệu bán dẫn dưới tác động của ánh sáng, đã được chứng minh là giải pháp hiệu quả để phân hủy hoàn toàn các chất hữu cơ độc hại thành CO2 và H2O. Trong đó, các vật liệu spinel ferit nano với công thức chung MFe2O4 (M = Mn, Co, Fe, Ni, Zn) nổi bật nhờ khả năng hấp thụ ánh sáng vùng khả kiến và tính từ tính giúp dễ dàng thu hồi sau xử lý.

Luận văn tập trung nghiên cứu hệ nano spinel MnxCo1-xFe2O4 (0 ≤ x ≤ 0,5) nhằm đánh giá ảnh hưởng của ion Mn2+ đến cấu trúc và hoạt tính quang xúc tác phân hủy RhB. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2020-2021 tại Đại học Thái Nguyên, với mục tiêu tổng hợp vật liệu bằng phương pháp đốt cháy dung dịch, khảo sát đặc trưng cấu trúc và đánh giá hiệu suất quang xúc tác trong điều kiện chiếu sáng đèn LED và có mặt H2O2. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển vật liệu xúc tác hiệu quả, thân thiện môi trường, góp phần nâng cao hiệu quả xử lý nước thải công nghiệp nhuộm màu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Cấu trúc spinel: Vật liệu spinel có công thức AB2O4, trong đó A và B là cation kim loại hóa trị II và III, phân bố trong các hốc tứ diện (A) và bát diện (B) của mạng tinh thể lập phương. Sự phân bố cation ảnh hưởng đến tính chất vật liệu, đặc biệt là hoạt tính quang xúc tác.

• Phương trình Bragg và công thức Scherrer: Dùng để xác định cấu trúc tinh thể, hằng số mạng và kích thước tinh thể từ dữ liệu nhiễu xạ tia X (XRD).

• Quang xúc tác và quá trình oxi hóa nâng cao (AOPs): Quá trình tạo ra các gốc hydroxyl (●OH) có tính oxi hóa mạnh, phân hủy các hợp chất hữu cơ khó phân hủy. Cơ chế photo-Fenton dị thể trên ferit nano được áp dụng để giải thích hoạt tính quang xúc tác.

• Động học phản ứng bậc 1: Phân hủy RhB tuân theo phương trình động học bậc 1, được xác định qua sự phụ thuộc tuyến tính của ln(Co/Ct) theo thời gian.

Các khái niệm chính bao gồm: spinel nghịch đảo, năng lượng vùng cấm (Eg), hiệu suất phân hủy RhB, và hằng số tốc độ phản ứng quang xúc tác.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Vật liệu MnxCo1-xFe2O4 (x = 0 ÷ 0,5) được tổng hợp bằng phương pháp đốt cháy dung dịch sử dụng ure làm chất nền và các muối nitrat kim loại. Tổng cộng 6 mẫu được điều chế.

• Phân tích cấu trúc và đặc trưng vật liệu: Sử dụng các kỹ thuật XRD (để xác định pha và kích thước tinh thể), phổ hồng ngoại (IR) để khảo sát liên kết M-O, hiển vi điện tử quét (SEM) và truyền qua (TEM) để quan sát hình thái và kích thước hạt, phổ tán xạ năng lượng tia X (EDX) để xác định thành phần nguyên tố, phổ phản xạ khuếch tán tử ngoại-khả kiến (DRS) để xác định năng lượng vùng cấm.

• Đánh giá hoạt tính quang xúc tác: Phân hủy RhB trong dung dịch 10 mg/L, sử dụng đèn LED 30 W chiếu sáng trong 300 phút, có mặt H2O2 30% và vật liệu xúc tác. Hiệu suất phân hủy được xác định qua phổ UV-Vis tại bước sóng 553 nm. Thời gian đạt cân bằng hấp phụ được khảo sát trong bóng tối.

• Phân tích động học: Tính toán ln(Co/Ct) theo thời gian để xác định hằng số tốc độ phản ứng và kiểm tra tính tuân theo động học bậc 1.

• Timeline nghiên cứu: Tổng hợp và phân tích vật liệu trong vòng 3 tháng, đánh giá hoạt tính quang xúc tác trong 2 tháng tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cấu trúc tinh thể và kích thước hạt: XRD cho thấy tất cả các mẫu MnxCo1-xFe2O4 đều có cấu trúc spinel lập phương đơn pha CoFe2O4. Kích thước tinh thể giảm từ 22 nm (x=0) xuống khoảng 15-20 nm khi tăng hàm lượng Mn2+ (x=0,1 ÷ 0,5). Hằng số mạng tinh thể và thể tích ô mạng cơ sở tăng từ 8,292 Å đến 8,390 Å và 570,13 ų đến 590,59 ų tương ứng, do ion Mn2+ có bán kính lớn hơn ion Co2+.

2. Liên kết kim loại-oxi: Phổ IR xác định các dao động đặc trưng của liên kết M-O ở hốc tứ diện (ν1 từ 551 đến 594 cm⁻¹) và bát diện (ν2 từ 424 đến 484 cm⁻¹), thay đổi theo hàm lượng Mn2+, chứng tỏ sự pha tạp ion ảnh hưởng đến cấu trúc mạng tinh thể.

3. Hình thái học và thành phần: SEM và TEM cho thấy hạt nano đa giác, kích thước đồng đều, giảm từ khoảng 30 nm (CoFe2O4) xuống 25 nm (Mn0,5Co0,5Fe2O4). Phổ EDX xác nhận thành phần nguyên tố phù hợp với lý thuyết, mẫu tinh khiết không có tạp chất.

4. Năng lượng vùng cấm và hoạt tính quang xúc tác: Năng lượng vùng cấm giảm từ 1,62 eV (CoFe2O4) xuống 1,43 eV (Mn0,5Co0,5Fe2O4), giúp tăng khả năng hấp thụ ánh sáng khả kiến. Hiệu suất phân hủy RhB sau 300 phút chiếu sáng tăng từ 72,52% (x=0) lên 92,78% (x=0,5) khi có mặt H2O2. Hằng số tốc độ phản ứng tăng từ 0,418×10⁻² phút⁻¹ lên 0,888×10⁻² phút⁻¹ tương ứng.

Thảo luận kết quả

Sự pha tạp ion Mn2+ vào mạng tinh thể CoFe2O4 làm giảm kích thước tinh thể và tăng hằng số mạng do bán kính ion lớn hơn, đồng thời làm giảm năng lượng vùng cấm, mở rộng khả năng hấp thụ ánh sáng khả kiến. Điều này dẫn đến tăng hiệu suất tạo cặp electron-lỗ trống và giảm sự tái tổ hợp, từ đó nâng cao hoạt tính quang xúc tác.

So với các nghiên cứu trước đây về pha tạp Zn2+ hoặc Ni2+ vào ferit, kết quả tương tự cho thấy ion kim loại pha tạp có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh đặc tính quang xúc tác. Cơ chế phân hủy RhB theo quá trình Fenton dị thể được củng cố qua các phản ứng tạo gốc hydroxyl ●OH, là tác nhân chính phân hủy chất hữu cơ.

Dữ liệu động học cho thấy phản ứng phân hủy RhB tuân theo động học bậc 1, phù hợp với mô hình quang xúc tác trên bề mặt vật liệu nano ferit. Biểu đồ ln(Co/Ct) theo thời gian có hệ số hồi qui R² ≥ 0,96, minh chứng tính chính xác của mô hình.

Các kết quả có thể được trình bày qua biểu đồ XRD thể hiện sự dịch chuyển góc 2θ, phổ IR minh họa sự thay đổi dao động M-O, ảnh SEM/TEM cho kích thước hạt, phổ DRS cho năng lượng vùng cấm, và đồ thị hiệu suất phân hủy RhB theo thời gian.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa hàm lượng Mn2+ pha tạp: Khuyến nghị sử dụng mẫu Mn0,5Co0,5Fe2O4 để đạt hiệu suất quang xúc tác cao nhất, áp dụng trong xử lý nước thải nhuộm màu. Thời gian thực hiện: 6 tháng để phát triển quy trình sản xuất quy mô pilot.

2. Phát triển hệ xúc tác từ tính tái sử dụng: Tận dụng tính từ tính của ferit để thu hồi và tái sử dụng xúc tác, giảm chi phí vận hành. Chủ thể thực hiện: các phòng thí nghiệm công nghệ môi trường và doanh nghiệp xử lý nước thải.

3. Kết hợp phương pháp quang xúc tác với AOPs khác: Áp dụng phối hợp UV/H2O2/MnxCo1-xFe2O4 để nâng cao hiệu quả xử lý các hợp chất hữu cơ khó phân hủy. Thời gian thử nghiệm: 12 tháng.

4. Nghiên cứu mở rộng ứng dụng: Khảo sát khả năng phân hủy các chất ô nhiễm khác như metyl da cam, tetracycline trong nước thải sinh hoạt và công nghiệp. Chủ thể thực hiện: các viện nghiên cứu và trường đại học.

5. Đào tạo và chuyển giao công nghệ: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật tổng hợp và ứng dụng vật liệu nano spinel cho cán bộ kỹ thuật và doanh nghiệp xử lý môi trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Hóa học, Vật liệu và Môi trường: Nắm bắt kiến thức tổng hợp và phân tích vật liệu nano spinel, phương pháp quang xúc tác và AOPs, phục vụ nghiên cứu và phát triển đề tài mới.

2. Doanh nghiệp xử lý nước thải công nghiệp: Áp dụng công nghệ quang xúc tác với vật liệu MnxCo1-xFe2O4 để nâng cao hiệu quả xử lý nước thải nhuộm màu, giảm chi phí và đáp ứng tiêu chuẩn môi trường.

3. Cơ quan quản lý môi trường và chính sách: Tham khảo các giải pháp công nghệ thân thiện môi trường, hỗ trợ xây dựng chính sách khuyến khích ứng dụng vật liệu nano trong xử lý ô nhiễm.

4. Phòng thí nghiệm và viện nghiên cứu công nghệ vật liệu: Phát triển quy trình tổng hợp vật liệu nano spinel, nghiên cứu tính chất quang xúc tác và ứng dụng trong xử lý môi trường, mở rộng nghiên cứu đa ngành.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp đốt cháy dung dịch có ưu điểm gì so với các phương pháp khác?
   Phương pháp đốt cháy dung dịch cho phép tổng hợp vật liệu nano nhanh chóng, ở nhiệt độ thấp hơn, sản phẩm có độ tinh khiết cao và đồng nhất về kích thước. Thiết bị đơn giản, tiết kiệm năng lượng và hạn chế pha trung gian không mong muốn.

2. Tại sao pha tạp ion Mn2+ lại làm tăng hiệu suất quang xúc tác?
   Ion Mn2+ có bán kính lớn hơn ion Co2+ làm giãn ô mạng tinh thể, giảm kích thước hạt và năng lượng vùng cấm, từ đó tăng khả năng hấp thụ ánh sáng và giảm sự tái tổ hợp electron-lỗ trống, nâng cao hiệu suất tạo gốc hydroxyl phân hủy chất hữu cơ.

3. Hiệu suất phân hủy Rhodamine B được đo như thế nào?
   Hiệu suất được xác định bằng tỷ lệ phần trăm giảm nồng độ RhB trong dung dịch, đo qua phổ UV-Vis tại bước sóng 553 nm, so sánh nồng độ ban đầu và tại thời điểm t trong quá trình chiếu sáng với xúc tác.

4. Phản ứng phân hủy RhB có tuân theo động học bậc mấy?
   Phản ứng phân hủy RhB trên các mẫu MnxCo1-xFe2O4 tuân theo động học bậc 1, được chứng minh qua sự phụ thuộc tuyến tính của ln(Co/Ct) theo thời gian với hệ số hồi qui cao (R² ≥ 0,96).

5. Có thể tái sử dụng vật liệu xúc tác sau quá trình phân hủy không?
   Có, nhờ tính từ tính của ferit, vật liệu có thể được thu hồi dễ dàng bằng từ trường ngoài và tái sử dụng nhiều lần, giúp giảm chi phí và tăng tính bền vững trong ứng dụng xử lý nước thải.

Kết luận

• Đã tổng hợp thành công 6 mẫu nano spinel MnxCo1-xFe2O4 (0 ≤ x ≤ 0,5) bằng phương pháp đốt cháy dung dịch với ure làm chất nền, thu được vật liệu đơn pha, kích thước hạt 15-22 nm.

• Ion Mn2+ pha tạp làm tăng hằng số mạng tinh thể, giảm kích thước hạt và năng lượng vùng cấm, cải thiện khả năng hấp thụ ánh sáng khả kiến.

• Hoạt tính quang xúc tác phân hủy RhB được nâng cao rõ rệt, hiệu suất đạt 92,78% với mẫu Mn0,5Co0,5Fe2O4 sau 300 phút chiếu sáng có mặt H2O2.

• Phản ứng phân hủy RhB tuân theo động học bậc 1 với hằng số tốc độ tăng theo hàm lượng Mn2+.

• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển vật liệu xúc tác hiệu quả, thân thiện môi trường, ứng dụng trong xử lý nước thải công nghiệp nhuộm màu.

Hành động tiếp theo: Triển khai quy trình tổng hợp quy mô lớn, thử nghiệm thực tế trong xử lý nước thải, phối hợp với các đơn vị công nghiệp để ứng dụng công nghệ.

Kêu gọi: Các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp quan tâm đến công nghệ xử lý môi trường nên hợp tác phát triển và ứng dụng vật liệu nano spinel MnxCo1-xFe2O4 nhằm nâng cao hiệu quả xử lý và bảo vệ môi trường bền vững.