I. Tổng Quan Nghiên Cứu Tội Xâm Phạm An Toàn Giao Thông
Vi phạm an toàn giao thông đường bộ là vấn đề nhức nhối toàn cầu. Sự gia tăng phương tiện, hạ tầng yếu kém, và ùn tắc khiến tai nạn tăng cao. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) gọi đây là "đại dịch của nhân loại". Mỗi năm, hơn 1,2 triệu người chết và 50 triệu người bị thương do tai nạn giao thông. Việt Nam cũng không ngoại lệ, với thiệt hại lớn về người và của, gây bất ổn xã hội. Giao thông đường bộ đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, nhưng sự mất cân đối giữa cầu, đường, phương tiện, và người tham gia giao thông dẫn đến tình trạng vi phạm nghiêm trọng. Dù tai nạn có xu hướng giảm, số người chết vẫn ở mức cao, trung bình hơn 10.000 người/năm. Các hành vi xâm phạm an toàn giao thông bị xử lý hình sự tuy giảm, nhưng tính chất nguy hiểm lại gia tăng. Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết để tăng cường bảo đảm trật tự, an toàn giao thông. Xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm là nhiệm vụ quan trọng của cơ quan tố tụng.
1.1. Tình Hình Tai Nạn Giao Thông Đường Bộ Toàn Cầu
Theo WHO, tai nạn giao thông là một vấn đề toàn cầu nghiêm trọng. Mỗi năm, có hơn 1,2 triệu người chết và 50 triệu người bị thương do tai nạn giao thông. Các quốc gia có thu nhập trung bình chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với tỷ lệ tử vong cao gấp đôi so với các quốc gia có thu nhập cao. Người đi bộ, xe đạp, và xe máy chiếm một nửa số ca tử vong. "Tai nạn giao thông đã trở thành một đại dịch của nhân loại" - WHO.
1.2. Thực Trạng Vi Phạm An Toàn Giao Thông Tại Việt Nam
Tại Việt Nam, tình hình vi phạm an toàn giao thông đường bộ diễn biến phức tạp, gây thiệt hại lớn về người và của. Mặc dù tai nạn có xu hướng giảm, số người chết vẫn ở mức cao. Năm 2017, toàn quốc xảy ra 19.798 vụ tai nạn giao thông đường bộ, làm chết 8.089 người, bị thương 16. Các hành vi xâm phạm an toàn giao thông bị xử lý hình sự tuy có giảm, nhưng tính chất nguy hiểm lại gia tăng.
II. Phân Tích Pháp Lý Tội Xâm Phạm An Toàn Giao Thông
Bộ luật Hình sự (BLHS) là công cụ sắc bén của Nhà nước trong quản lý xã hội, phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm. Tuy nhiên, sau gần 15 năm thi hành, BLHS bộc lộ nhiều bất cập do sự thay đổi của đất nước. Tình hình tội phạm diễn biến phức tạp, xu thế hội nhập quốc tế đòi hỏi sửa đổi, bổ sung BLHS. BLHS năm 1999 và BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã có những sửa đổi về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ. Điều này cho thấy pháp luật hình sự Việt Nam đang ngày càng hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và thực tiễn. Tuy nhiên, BLHS hiện hành còn nhiều bất cập về kỹ thuật lập pháp, ảnh hưởng đến việc hướng dẫn thi hành và áp dụng. Các văn bản giải thích, hướng dẫn chưa kịp thời, đầy đủ, thống nhất dẫn đến vướng mắc, lúng túng trong quá trình áp dụng.
2.1. Bất Cập Của Bộ Luật Hình Sự Hiện Hành Về Giao Thông
BLHS hiện hành còn nhiều bất cập về mặt kỹ thuật lập pháp liên quan đến sự thống nhất giữa phần chung và phần các tội phạm; các dấu hiệu định tội, định khung của nhiều tội danh; các tội ghép; cách thiết kế khung hình phạt cũng như khoảng cách khung hình phạt của một số tội danh. Những bất cập này ảnh hưởng không nhỏ đến việc hướng dẫn thi hành và áp dụng các quy định của BLHS trên thực tế.
2.2. Vướng Mắc Trong Áp Dụng Pháp Luật Về Tội Giao Thông
Các văn bản giải thích và hướng dẫn áp dụng pháp luật chưa kịp thời, đầy đủ và thống nhất dẫn đến trong quá trình áp dụng các quy định của pháp luật về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ, các cơ quan tiến hành tố tụng vẫn thường gặp những vướng mắc, lúng túng. Điều này gây khó khăn cho việc xét xử và đảm bảo tính công bằng, minh bạch của pháp luật.
III. Thực Tiễn Xét Xử Tội Giao Thông Tại Tòa Án Quân Sự
Thời gian qua, các vụ án liên quan đến Quân đội có xu hướng gia tăng, trong đó các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ chiếm tỉ lệ cao. Điều này gây thiệt hại cho Quân đội, ảnh hưởng đến danh dự, uy tín. Các Tòa án quân sự (TAQS) có nhiệm vụ bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ an ninh quốc phòng, kỷ luật và sức mạnh chiến đấu của Quân đội. Thông qua hoạt động xét xử, TAQS góp phần giáo dục quân nhân chấp hành pháp luật, điều lệnh, tôn trọng quy tắc xã hội, ý thức đấu tranh phòng ngừa tội phạm. Tuy nhiên, hoạt động xét xử cho thấy các quy định của BLHS về nhóm tội này còn nhiều điều chưa phù hợp, còn có các hành vi nguy hiểm cho xã hội phát sinh trên thực tế nhưng chưa được quy định trong BLHS. Hay trong quá trình giải quyết các vụ án cụ thể còn có các hạn chế nhất định trong việc xác định tội danh, trong việc áp dụng các tình tiết định khung tăng nặng hình phạt; các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự; quyết định hình phạt; đường lối xử l … Những vấn đề nêu trên ảnh hưởng nhất định đến kết quả áp dụng các quy định của pháp luật trong BLHS về các tội xâm phạm về an toàn giao thông đường bộ của các TAQS.
3.1. Tăng Số Vụ Án Giao Thông Liên Quan Đến Quân Đội
Các vụ án liên quan đến Quân đội có xu hướng gia tăng, trong đó các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ là nhóm tội chiếm tỉ lệ cao, nó gây thiệt hại không nhỏ cho Quân đội, ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của Quân đội. Điều này đặt ra yêu cầu cao hơn đối với công tác phòng ngừa và xử lý vi phạm trong lĩnh vực giao thông của lực lượng quân đội.
3.2. Hạn Chế Trong Xét Xử Tội Giao Thông Của TAQS
Trong quá trình giải quyết các vụ án cụ thể còn có các hạn chế nhất định trong việc xác định tội danh, trong việc áp dụng các tình tiết định khung tăng nặng hình phạt; các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự; quyết định hình phạt; đường lối xử l … Những vấn đề nêu trên ảnh hưởng nhất định đến kết quả áp dụng các quy định của pháp luật trong BLHS về các tội xâm phạm về an toàn giao thông đường bộ của các TAQS.
IV. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Xét Xử Tội Giao Thông
Nghiên cứu sâu hơn về mặt lý luận về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ là cần thiết. Cần tìm ra những bất cập, hạn chế và nguyên nhân của các bất cập, hạn chế trong thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật hiện hành về các tội phạm này của các TAQS. Trên cơ sở đó đưa ra các kiến nghị và giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành cũng như để nâng cao hiệu quả trong áp dụng pháp luật nói chung và trong Quân đội nói riêng. Do đó, việc tiến hành nghiên cứu đề tài “Các tội xâm phạm an toàn giao thông đ ờng bộ theo pháp luật hình sự từ thực tiễn xét xử của các Tòa án quân sự ở Việt Nam” có nghĩa rất quan trọng cả về lý luận và thực tiễn.
4.1. Nghiên Cứu Sâu Lý Luận Về Tội Xâm Phạm Giao Thông
Với mong muốn nghiên cứu sâu hơn về mặt lý luận về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ, đồng thời tìm ra những bất cập, hạn chế và nguyên nhân của các bất cập, hạn chế trong thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật hiện hành về các tội phạm này của các TAQS.
4.2. Hoàn Thiện Pháp Luật Về Tội Xâm Phạm Giao Thông
Trên cơ sở đó đưa ra các kiến nghị và giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành cũng như để nâng cao hiệu quả trong áp dụng pháp luật nói chung và trong Quân đội nói riêng. Do đó, việc tiến hành nghiên cứu đề tài “Các tội xâm phạm an toàn giao thông đ ờng bộ theo pháp luật hình sự từ thực tiễn xét xử của các Tòa án quân sự ở Việt Nam” có nghĩa rất quan trọng cả về lý luận và thực tiễn.
V. Đề Xuất Hoàn Thiện Quy Định Pháp Luật Về Giao Thông
Luận án là công trình nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện, chuyên sâu dưới góc độ hình sự về các xâm phạm an toàn giao thông đường bộ và quá trình áp dụng các quy định của pháp luật về nhóm tội này vào thực tiễn xét xử của các TAQS Việt Nam, đồng thời gắn với khoảng thời gian cụ thể là từ năm 2008 đến năm 2017. Điểm mới của luận án thể hiện chủ yếu ở các điểm sau: Điểm mới về quan điểm, phương pháp tiếp cận Bằng việc sử dụng phương pháp đa ngành, liên ngành luật học, nhất là các phương pháp của triết học pháp luật, xã hội học pháp luật, tâm lý học pháp luật. Luận án phân tích làm rõ thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ, tìm ra các hạn chế của các quy định của pháp luật, sai lầm của người áp dụng pháp luật và nguyên nhân của nó, làm cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật và để nâng cao hiệu quả trong giải quyết các vụ án này của các TAQS trong thời gian tới.
5.1. Sử Dụng Phương Pháp Đa Ngành Trong Nghiên Cứu
Bằng việc sử dụng phương pháp đa ngành, liên ngành luật học, nhất là các phương pháp của triết học pháp luật, xã hội học pháp luật, tâm lý học pháp luật. Luận án phân tích làm rõ thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ.
5.2. Xây Dựng Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Giao Thông
Tìm ra các hạn chế của các quy định của pháp luật, sai lầm của người áp dụng pháp luật và nguyên nhân của nó, làm cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật và để nâng cao hiệu quả trong giải quyết các vụ án này của các TAQS trong thời gian tới.
VI. Kết Luận Về Nghiên Cứu Tội Xâm Phạm An Toàn Giao Thông
Luận án là công trình nghiên cứu chuyên sâu về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ. Bằng việc khái quát hóa các quan điểm về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ, các quy định của pháp luật hình sự về nhóm tội này cũng như làm sáng tỏ những điểm hợp lý và hạn chế trong quá trình pháp điển hóa của những quy định đó và quá trình áp dụng các quy định đó trên thực tiễn xét xử của các TAQS Việt Nam. Luận án đã làm rõ một số hạn chế, vướng mắc sai lầm trong áp dụng các quy định của BLHS và Bộ luật dân sự (BLDS) về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ nói chung và thực tiễn định tội danh, quyết định hình phạt về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ nói riêng, và chỉ ra ảnh hưởng cũng nh...
6.1. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Tội Xâm Phạm Giao Thông
Luận án là công trình nghiên cứu chuyên sâu về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ. Bằng việc khái quát hóa các quan điểm về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ, các quy định của pháp luật hình sự về nhóm tội này.
6.2. Hạn Chế Trong Áp Dụng BLHS Về Tội Giao Thông
Luận án đã làm rõ một số hạn chế, vướng mắc sai lầm trong áp dụng các quy định của BLHS và Bộ luật dân sự (BLDS) về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ nói chung và thực tiễn định tội danh, quyết định hình phạt về các tội xâm phạm an toàn giao thông đường bộ nói riêng.
