I. Biện pháp bảo tồn thiên địch
Nghiên cứu tập trung vào biện pháp bảo tồn thiên địch nhằm kiểm soát rầy nâu hại lúa tại Cần Thơ. Các biện pháp bao gồm trồng hoa xung quanh bờ ruộng, sử dụng dung dịch đường, và cải tạo sinh cảnh thực vật. Những biện pháp này không chỉ thu hút thiên địch mà còn cung cấp nơi trú ẩn và thức ăn, giúp duy trì cân bằng sinh thái. Kết quả cho thấy, việc trồng hoa Cúc chanh, Trâm ổi, và Sao nháy làm tăng đáng kể mật số thiên địch như bọ xít mù xanh, nhện lưới trắng, và nhện Pardosa.
1.1. Trồng hoa xung quanh bờ ruộng
Trồng hoa Cúc chanh, Trâm ổi, và Sao nháy xung quanh bờ ruộng là một trong những biện pháp bảo tồn thiên địch hiệu quả. Những loài hoa này thu hút thiên địch bằng cách cung cấp nguồn thức ăn phụ và nơi trú ẩn. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, các ruộng lúa có trồng hoa có mật số thiên địch cao hơn đáng kể so với ruộng không trồng hoa.
1.2. Sử dụng dung dịch đường
Phun dung dịch đường từ giai đoạn mạ đến giai đoạn lúa trổ là một biện pháp bảo tồn thiên địch khác. Dung dịch đường giúp thu hút thiên địch bằng cách cung cấp nguồn thức ăn bổ sung. Nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng dung dịch đường làm tăng mật số thiên địch, đặc biệt là bọ xít mù xanh và nhện lưới trắng.
II. Ảnh hưởng của thuốc hóa học đến đa dạng sinh học
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng thuốc hóa học trong canh tác lúa ảnh hưởng tiêu cực đến đa dạng sinh học của côn trùng và nhện. Các chỉ số đa dạng sinh học như Shannon, Simpson, và độ đồng đều đều thấp hơn ở các ruộng có phun thuốc so với ruộng không xử lý. Điều này cho thấy, thuốc hóa học không chỉ tiêu diệt sâu hại mà còn làm giảm mật số thiên địch, gây mất cân bằng sinh thái.
2.1. Chỉ số đa dạng sinh học
Các chỉ số đa dạng sinh học như Shannon (H’=2,27), Simpson (D=0,79), và độ đồng đều (E=0,59) ở ruộng có phun thuốc thấp hơn so với ruộng không xử lý (H’=2,47, D=0,83, E=0,61). Điều này chứng tỏ thuốc hóa học làm giảm sự đa dạng và phong phú của quần thể côn trùng và nhện trong hệ sinh thái ruộng lúa.
2.2. Ảnh hưởng theo mùa vụ
Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, các chỉ số đa dạng sinh học cao hơn ở vụ lúa Đông Xuân (H’=2,42, D=0,85, E=0,53) so với vụ Hè Thu (H’=2,39, D=0,81, E=0,52). Điều này cho thấy, thuốc hóa học có ảnh hưởng khác nhau tùy thuộc vào mùa vụ và giai đoạn phát triển của cây lúa.
III. Sử dụng chế phẩm sinh học và thảo mộc
Nghiên cứu đã khẳng định hiệu quả của chế phẩm sinh học và thảo mộc trong việc kiểm soát rầy nâu hại lúa mà không ảnh hưởng đến thiên địch. Các chế phẩm như nấm xanh (Metarhizium anisopliea) và thảo mộc (rotenone, Sesquiterpenoid) được đánh giá là thân thiện với môi trường và ít ảnh hưởng đến mật số thiên địch. Đây là một giải pháp bền vững trong quản lý dịch hại.
3.1. Chế phẩm sinh học
Sử dụng chế phẩm sinh học như nấm xanh (Metarhizium anisopliea) giúp kiểm soát rầy nâu hiệu quả mà không làm giảm mật số thiên địch. Nghiên cứu cho thấy, các ruộng sử dụng nấm xanh có mật số thiên địch cao hơn so với ruộng sử dụng thuốc hóa học.
3.2. Thảo mộc
Các loại thảo mộc như rotenone và Sesquiterpenoid cũng được đánh giá cao trong việc kiểm soát rầy nâu mà không ảnh hưởng đến thiên địch. Những chế phẩm này không chỉ hiệu quả mà còn thân thiện với môi trường, góp phần bảo vệ đa dạng sinh học trong hệ sinh thái ruộng lúa.
IV. Tái lập cảnh quan đồng ruộng
Việc tái lập cảnh quan đồng ruộng được đề xuất như một giải pháp bảo tồn thiên địch hiệu quả. Bằng cách tạo ra các hành lang cư trú và di chuyển cho thiên địch, nghiên cứu đã chứng minh rằng điều này giúp tăng mật số thiên địch và kiểm soát rầy nâu một cách bền vững. Đây là một phương pháp quản lý dịch hại thân thiện với môi trường và hiệu quả lâu dài.
4.1. Hành lang cư trú
Tạo các hành lang cư trú bằng cách trồng các loại cây bản địa xung quanh ruộng lúa giúp thiên địch có nơi trú ẩn và di chuyển. Nghiên cứu cho thấy, các ruộng có hành lang cư trú có mật số thiên địch cao hơn đáng kể so với ruộng không có.
4.2. Di chuyển của thiên địch
Việc tạo điều kiện thuận lợi cho sự di chuyển của thiên địch giúp chúng dễ dàng tiếp cận và kiểm soát rầy nâu. Nghiên cứu chỉ ra rằng, các ruộng có hành lang di chuyển cho thiên địch có mật số rầy nâu thấp hơn so với ruộng không có.
