Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng tại các thành phố lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, việc xây dựng các công trình cao tầng với tầng hầm ngày càng phổ biến. Theo ước tính, nhiều công trình có tầng hầm sâu từ 10 đến 24 mét được thi công trong điều kiện địa chất phức tạp và phải xây chen giữa các công trình hiện hữu. Việc thi công các hố đào sâu này đặt ra thách thức lớn về ổn định kết cấu chắn giữ và ảnh hưởng đến các công trình lân cận. Nghiên cứu tập trung vào công trình Tòa nhà Ánh Quang Plaza tại Quận 1, TP. Hồ Chí Minh với chiều sâu hố đào 24m, sử dụng tường vây bê tông cốt thép liên tục dày 0,6m và phương pháp thi công Top-Down. Mục tiêu chính là phân tích ảnh hưởng của hố đào sâu đến sự ổn định và biến dạng của công trình lân cận, đồng thời đề xuất các giải pháp hạn chế chuyển vị tường chắn và đất nền xung quanh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm quá trình thi công hố đào và ảnh hưởng đến công trình có móng nông lân cận trong khu vực đô thị. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho thiết kế và thi công hố đào sâu, đảm bảo an toàn công trình và giảm thiểu rủi ro cho các công trình xung quanh, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng đô thị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình cơ bản trong địa kỹ thuật xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết áp lực đất Morh-Rankine: Phân loại áp lực ngang của đất thành áp lực chủ động và bị động, xác định áp lực đất tác dụng lên kết cấu chắn giữ trong trạng thái cân bằng giới hạn dẻo.
  • Lý thuyết kiểm tra ổn định hố đào sâu: Áp dụng các phương pháp Terzaghi-Peck và Tarzeghi để đánh giá khả năng chống trồi và ổn định đáy hố đào, đảm bảo hệ số an toàn chống phá hoại day tồi.
  • Phương pháp tính toán kết cấu chắn giữ: Sử dụng phương pháp Sachipana và phương pháp đàn hồi để phân tích lực trục thanh chống, moment thân tường và chuyển vị tường chắn.
  • Phương pháp phần tử hữu hạn (Phần mềm Plaxis): Mô phỏng quá trình thi công hố đào theo từng giai đoạn, tính toán chuyển vị, biến dạng của tường vây và đất nền xung quanh, đồng thời so sánh với kết quả quan trắc thực tế.
  • Khái niệm chính: Áp lực đất chủ động và bị động, chuyển vị ngang và đứng của tường chắn, hệ số an toàn chống phá hoại day tồi, ảnh hưởng của áp lực nước ngầm, biến dạng đất nền quanh hố đào.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu địa chất, thiết kế kỹ thuật và kết quả quan trắc chuyển vị thực tế của công trình Tòa nhà Ánh Quang Plaza. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ hệ thống tường vây và các điểm quan trắc chuyển vị trong quá trình thi công. Phương pháp chọn mẫu là lấy toàn bộ dữ liệu liên quan đến hố đào và công trình lân cận để đảm bảo tính toàn diện.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách sử dụng phần mềm Plaxis để mô phỏng quá trình thi công theo phương pháp Top-Down, tính toán chuyển vị ngang và đứng của tường chắn qua từng giai đoạn thi công. Kết quả mô phỏng được so sánh với số liệu quan trắc thực tế nhằm kiểm chứng độ chính xác của mô hình. Timeline nghiên cứu kéo dài trong suốt quá trình thi công hố đào và theo dõi biến dạng công trình lân cận, khoảng 12 tháng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuyển vị ngang cực đại của tường chắn tăng theo chiều sâu hố đào: Kết quả mô phỏng cho thấy chuyển vị ngang lớn nhất tại mặt cắt tường vây đạt khoảng 15-20 mm khi chiều sâu đào đạt 24m, tương ứng với số liệu quan trắc thực tế có sai số dưới 10%. Biểu đồ chuyển vị ngang thể hiện rõ sự gia tăng chuyển vị theo từng giai đoạn thi công hố đào.

  2. Ảnh hưởng bán kính chuyển vị lan rộng theo chiều sâu đào: Bán kính ảnh hưởng do thi công hố đào gây ra được xác định khoảng 30-35m, tương đương 1,3-1,5 lần chiều sâu hố đào. Mức độ ảnh hưởng này làm biến dạng đất nền và chuyển vị móng công trình lân cận tăng lên đến 5-7 mm.

  3. Hệ số an toàn chống phá hoại day tồi giảm khi chuyển vị tường tăng: Khi hệ số an toàn giảm từ 1,5 xuống gần 1,1, chuyển vị tường chắn tăng gấp đôi, gây nguy cơ mất ổn định hố đào. Điều này được minh họa qua biểu đồ quan hệ giữa chuyển vị tường và hệ số an toàn, phù hợp với các nghiên cứu trước đây.

  4. Ảnh hưởng của áp lực nước ngầm và biện pháp thi công: Sự thay đổi áp lực nước ngầm trong đất nền làm tăng độ lún đất xung quanh hố đào khoảng 3-5 mm, đồng thời biện pháp thi công Top-Down giúp giảm chuyển vị tường khoảng 10% so với phương pháp Bottom-Up truyền thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của chuyển vị tường và biến dạng đất nền là do sự thay đổi ứng suất trong đất khi đào sâu, kết hợp với áp lực nước ngầm và đặc tính cơ lý của đất nền. So với các nghiên cứu quốc tế, kết quả phù hợp với mô hình áp lực đất chủ động và bị động, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của hệ số an toàn trong thiết kế hố đào sâu. Việc sử dụng phần mềm Plaxis cho phép mô phỏng chính xác quá trình thi công và dự báo biến dạng, hỗ trợ hiệu quả cho công tác giám sát và điều chỉnh thi công thực tế. Biểu đồ chuyển vị và bảng số liệu so sánh với quan trắc thực tế là công cụ hữu ích để đánh giá mức độ ảnh hưởng và điều chỉnh thiết kế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường độ cứng tường chắn và giảm khoảng cách thanh chống: Đề xuất tăng chiều dày tường vây lên 0,8m và giảm khoảng cách giữa các thanh chống ngang xuống dưới 3m nhằm giảm chuyển vị ngang tường tối thiểu 15% trong vòng 3 tháng thi công đầu tiên. Chủ thể thực hiện là nhà thầu thi công và đơn vị thiết kế.

  2. Áp dụng biện pháp thi công Top-Down kết hợp kiểm soát mực nước ngầm: Khuyến nghị duy trì mực nước ngầm ổn định và sử dụng phương pháp Top-Down để hạn chế biến dạng đất nền, giảm độ lún công trình lân cận khoảng 5 mm trong suốt quá trình thi công. Chủ thể là nhà thầu và đơn vị giám sát.

  3. Lắp đặt hệ thống quan trắc chuyển vị tự động và cảnh báo sớm: Triển khai hệ thống cảm biến chuyển vị tường và đất nền theo dõi liên tục, cảnh báo khi chuyển vị vượt ngưỡng cho phép (khoảng 20 mm) trong vòng 6 tháng thi công. Chủ thể là chủ đầu tư và đơn vị tư vấn giám sát.

  4. Đào tạo và nâng cao năng lực kỹ thuật cho đội ngũ thi công: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ thuật thi công hố đào sâu và xử lý biến dạng đất nền cho công nhân và kỹ sư trong 3 tháng đầu dự án nhằm nâng cao chất lượng thi công và giảm thiểu rủi ro. Chủ thể là chủ đầu tư và nhà thầu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Kỹ sư thiết kế kết cấu và địa kỹ thuật: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và số liệu thực tế để thiết kế tường vây và hệ thống chống giữ phù hợp với điều kiện địa chất phức tạp, giúp tối ưu hóa chi phí và đảm bảo an toàn công trình.

  2. Nhà thầu thi công công trình hố đào sâu: Tham khảo các phương pháp thi công, mô hình mô phỏng và giải pháp kiểm soát chuyển vị nhằm nâng cao hiệu quả thi công, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo tiến độ.

  3. Chủ đầu tư và quản lý dự án xây dựng: Hiểu rõ ảnh hưởng của hố đào sâu đến công trình lân cận, từ đó đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý, giám sát chặt chẽ và lựa chọn nhà thầu có năng lực.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng, địa kỹ thuật: Tài liệu tham khảo phong phú về lý thuyết, phương pháp tính toán và ứng dụng phần mềm mô phỏng trong nghiên cứu hố đào sâu, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hố đào sâu là gì và tại sao cần quan tâm đến ổn định của nó?
    Hố đào sâu là hố đào có chiều sâu lớn hơn 6m, thường dùng trong xây dựng tầng hầm công trình cao tầng. Ổn định hố đào quan trọng để tránh sụp đổ, chuyển vị lớn gây ảnh hưởng đến công trình lân cận và đảm bảo an toàn thi công.

  2. Phương pháp Top-Down có ưu điểm gì trong thi công hố đào sâu?
    Top-Down cho phép thi công đồng thời tầng hầm và kết cấu trên mặt đất, giảm thời gian thi công, hạn chế biến dạng đất nền và chuyển vị tường chắn so với phương pháp Bottom-Up truyền thống.

  3. Làm thế nào để kiểm soát chuyển vị tường chắn trong quá trình thi công?
    Có thể kiểm soát bằng cách tăng độ cứng tường, giảm khoảng cách thanh chống, áp dụng biện pháp thi công phù hợp, kiểm soát mực nước ngầm và lắp đặt hệ thống quan trắc chuyển vị tự động để giám sát liên tục.

  4. Ảnh hưởng của áp lực nước ngầm đến hố đào sâu như thế nào?
    Áp lực nước ngầm làm tăng áp lực lên tường chắn và đất nền, gây biến dạng và lún đất xung quanh hố đào. Việc kiểm soát mực nước ngầm giúp giảm áp lực này, đảm bảo ổn định công trình.

  5. Phần mềm Plaxis được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Plaxis mô phỏng quá trình thi công hố đào theo từng giai đoạn, tính toán chuyển vị và biến dạng của tường chắn và đất nền, giúp dự báo ảnh hưởng và so sánh với số liệu quan trắc thực tế để đánh giá độ chính xác mô hình.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã đánh giá thành công ảnh hưởng của hố đào sâu đến chuyển vị tường chắn và biến dạng đất nền trong công trình Tòa nhà Ánh Quang Plaza với chiều sâu đào 24m.
  • Phương pháp mô phỏng phần tử hữu hạn bằng Plaxis cho kết quả phù hợp với số liệu quan trắc thực tế, khẳng định tính ứng dụng cao trong thiết kế và giám sát thi công.
  • Hệ số an toàn chống phá hoại day tồi và độ cứng tường chắn là các yếu tố quyết định đến chuyển vị và ổn định hố đào.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật và quản lý nhằm hạn chế chuyển vị, đảm bảo an toàn cho công trình và các công trình lân cận.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai hệ thống quan trắc tự động, đào tạo nhân lực và áp dụng các giải pháp đề xuất trong các dự án tương lai nhằm nâng cao hiệu quả thi công và an toàn công trình.

Hành động ngay: Các đơn vị thiết kế, thi công và quản lý dự án nên áp dụng kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa quy trình thi công hố đào sâu, đảm bảo an toàn và hiệu quả kinh tế.