Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, hoạt động tài trợ thương mại (TTTM) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy xuất nhập khẩu và phát triển kinh tế quốc dân. Tại Việt Nam, các ngân hàng thương mại (NHTM) đã trở thành cầu nối quan trọng, cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài trợ xuất nhập khẩu cho doanh nghiệp. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) – Chi nhánh Dĩ An-Bình Dương là một trong những đơn vị điển hình trong lĩnh vực này. Giai đoạn 2016-2018, hoạt động TTTM tại chi nhánh này đã có những bước phát triển nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về hiệu quả khai thác và phát triển sản phẩm mới.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá hiệu quả hoạt động TTTM tại BIDV Dĩ An-Bình Dương, làm rõ thành công, hạn chế và nguyên nhân tồn tại. Nghiên cứu tập trung trên phạm vi địa bàn chi nhánh Dĩ An-Bình Dương trong ba năm 2016-2018, sử dụng mô hình Balanced Scorecard (BSC) của Kaplan & Norton để đánh giá đa chiều hiệu quả hoạt động. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp chi nhánh xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng, nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả kinh doanh trong lĩnh vực tài trợ thương mại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết trọng tâm: lý thuyết tài trợ thương mại và mô hình thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC).

  • Lý thuyết tài trợ thương mại: TTTM là tập hợp các chính sách, biện pháp và hình thức hỗ trợ tài chính trực tiếp hoặc gián tiếp cho doanh nghiệp trong hoạt động thương mại quốc tế, nhằm giảm thiểu rủi ro và tạo thuận lợi cho giao dịch xuất nhập khẩu. Các hình thức tài trợ bao gồm cho vay ngắn hạn, tín dụng chứng từ (L/C), bảo lãnh ngân hàng, factoring, forfaiting, và các dịch vụ thanh toán nhờ thu.

  • Mô hình Balanced Scorecard (BSC): Được Kaplan & Norton phát triển, BSC đánh giá hiệu quả hoạt động trên bốn khía cạnh: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học tập phát triển. Mô hình này giúp đo lường toàn diện hiệu quả hoạt động TTTM, không chỉ dựa trên các chỉ tiêu tài chính mà còn xem xét sự hài lòng khách hàng, hiệu quả quy trình và năng lực phát triển nguồn nhân lực.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: doanh số TTTM, thu nhập thuần từ TTTM, tỷ lệ chi phí trên doanh thu, sự hài lòng và giữ chân khách hàng, quy trình nghiệp vụ nội bộ, năng lực nhân viên và hệ thống công nghệ hỗ trợ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo hoạt động kinh doanh của BIDV Chi nhánh Dĩ An-Bình Dương giai đoạn 2016-2018, các báo cáo ngành ngân hàng, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Thông tư 39/2016/TT-NHNN và Quyết định 1425/QĐ-NHNN. Dữ liệu định tính được thu thập qua khảo sát khách hàng sử dụng dịch vụ TTTM và phỏng vấn chuyên gia trong ngành.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng mô hình BSC để đánh giá hiệu quả hoạt động trên bốn khía cạnh. Phân tích số liệu thống kê về doanh số, thu nhập, chi phí, tỷ lệ nợ xấu, cùng các chỉ số hài lòng khách hàng. So sánh hiệu quả hoạt động TTTM của chi nhánh với các chi nhánh BIDV khác trên địa bàn tỉnh Bình Dương để xác định điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với một số lượng khách hàng doanh nghiệp sử dụng dịch vụ TTTM tại chi nhánh, cùng các cán bộ quản lý và nhân viên chuyên trách. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có tính đại diện cho nhóm khách hàng chính.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2016-2018, với quá trình thu thập và xử lý dữ liệu diễn ra trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh số và thu nhập từ TTTM: Doanh số TTTM của BIDV Dĩ An-Bình Dương tăng trưởng bình quân 3 năm đạt khoảng 37%, trong khi thu nhập thuần từ hoạt động TTTM cũng tăng trưởng mạnh, đóng góp tích cực vào lợi nhuận chung của chi nhánh. Năm 2018, doanh số TTTM chiếm tỷ trọng khoảng 6% tổng doanh số của hệ thống BIDV trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

  2. Hiệu quả tài chính chưa tối ưu: Tỷ lệ chi phí hoạt động TTTM so với doanh thu còn cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận thuần. Thu nhập thuần từ TTTM năm 2018 đạt 5,1 tỷ đồng, tăng 77% so với năm 2015, nhưng vẫn thấp hơn so với các chi nhánh khác trong khu vực có quy mô tương đương.

  3. Khách hàng chưa được khai thác tối đa: Tỷ lệ khách hàng mới sử dụng dịch vụ TTTM tăng nhưng chưa tương xứng với tiềm năng thị trường. Khảo sát cho thấy mức độ hài lòng về dịch vụ TTTM tại chi nhánh đạt khoảng 70-80% trên các tiêu chí như độ tin cậy, bảo đảm, sự thấu cảm và khả năng đáp ứng.

  4. Quy trình nội bộ và công nghệ còn hạn chế: Quy trình tác nghiệp TTTM tại chi nhánh chưa được tự động hóa cao, dẫn đến thời gian xử lý hồ sơ còn kéo dài, ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng. Hệ thống công nghệ thông tin chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc quản lý và kiểm soát rủi ro.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chi nhánh chưa khai thác hết tiềm năng thị trường do thiếu sự đầu tư đồng bộ về nhân lực và công nghệ. So với các chi nhánh BIDV khác trên địa bàn tỉnh, chi nhánh Dĩ An-Bình Dương có quy mô nhỏ hơn và chưa có chiến lược phát triển sản phẩm TTTM đa dạng, dẫn đến thị phần còn hạn chế.

Kết quả khảo sát khách hàng cho thấy nhu cầu về dịch vụ TTTM ngày càng đa dạng và phức tạp, đòi hỏi ngân hàng phải nâng cao chất lượng dịch vụ, rút ngắn thời gian xử lý và tăng cường tư vấn bán chéo sản phẩm. Việc áp dụng mô hình BSC giúp chi nhánh nhận diện rõ các điểm yếu trong quy trình nội bộ và năng lực nhân viên, từ đó có cơ sở để cải tiến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh số TTTM, bảng so sánh tỷ lệ chi phí/doanh thu giữa các chi nhánh, và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng khách hàng theo các tiêu chí. Những biểu đồ này minh họa rõ nét sự phát triển và những điểm cần cải thiện của hoạt động TTTM tại chi nhánh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển nhân lực chuyên trách TTTM

    • Mục tiêu: Nâng cao kỹ năng nghiệp vụ và tư vấn khách hàng, tăng năng suất lao động.
    • Thời gian: Triển khai trong 12 tháng tới.
    • Chủ thể: Ban lãnh đạo chi nhánh phối hợp phòng nhân sự và đào tạo.

  2. Đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin và tự động hóa quy trình TTTM

    • Mục tiêu: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro.
    • Thời gian: Hoàn thành trong 18 tháng.
    • Chủ thể: Ban quản lý công nghệ thông tin phối hợp với phòng tác nghiệp.

  3. Mở rộng và đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ TTTM

    • Mục tiêu: Phát triển các sản phẩm mới như UPAS L/C, factoring, forfaiting để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng.
    • Thời gian: Nghiên cứu và triển khai trong 12-24 tháng.
    • Chủ thể: Phòng kinh doanh và phòng phát triển sản phẩm.

  4. Tăng cường hoạt động marketing và chăm sóc khách hàng

    • Mục tiêu: Thu hút khách hàng mới, giữ chân khách hàng hiện hữu, nâng cao tỷ lệ hài lòng.
    • Thời gian: Thực hiện liên tục, đánh giá định kỳ 6 tháng.
    • Chủ thể: Phòng quan hệ khách hàng và phòng marketing.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động TTTM theo mô hình BSC

    • Mục tiêu: Theo dõi và cải tiến liên tục hiệu quả hoạt động trên các khía cạnh tài chính, khách hàng, quy trình và học tập phát triển.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng.
    • Chủ thể: Ban giám đốc phối hợp phòng kế hoạch và kiểm soát nội bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng BIDV Chi nhánh Dĩ An-Bình Dương

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược phát triển hoạt động TTTM, nâng cao hiệu quả kinh doanh và cạnh tranh trên thị trường.

  2. Các cán bộ chuyên trách và nhân viên phòng kinh doanh, tác nghiệp TTTM

    • Lợi ích: Hiểu rõ các quy trình, sản phẩm và tiêu chí đánh giá hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và phục vụ khách hàng tốt hơn.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp đánh giá hiệu quả hoạt động TTTM, áp dụng cho các đề tài nghiên cứu tương tự.

  4. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu và khách hàng sử dụng dịch vụ TTTM

    • Lợi ích: Nắm bắt được các sản phẩm, dịch vụ tài trợ thương mại hiện có, hiểu rõ vai trò và lợi ích khi hợp tác với ngân hàng trong hoạt động xuất nhập khẩu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động tài trợ thương mại là gì và tại sao nó quan trọng đối với ngân hàng?
    TTTM là các sản phẩm, dịch vụ tài chính hỗ trợ doanh nghiệp trong giao dịch xuất nhập khẩu, giúp giảm rủi ro và tăng tính thanh khoản. Đối với ngân hàng, TTTM là nguồn thu phí dịch vụ quan trọng, góp phần đa dạng hóa thu nhập và nâng cao uy tín trên thị trường.

  2. Mô hình Balanced Scorecard được áp dụng như thế nào trong đánh giá hiệu quả TTTM?
    BSC đánh giá hiệu quả trên bốn khía cạnh: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học tập phát triển. Qua đó, ngân hàng có thể đo lường toàn diện hiệu quả hoạt động, không chỉ dựa vào lợi nhuận mà còn xem xét sự hài lòng khách hàng và năng lực phát triển.

  3. Những hạn chế chính của hoạt động TTTM tại BIDV Dĩ An-Bình Dương là gì?
    Hạn chế gồm chi phí hoạt động còn cao, quy trình nghiệp vụ chưa tự động hóa, sản phẩm chưa đa dạng, và mức độ khai thác khách hàng chưa tối ưu, dẫn đến hiệu quả tài chính chưa cao so với tiềm năng.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả TTTM được đề xuất trong nghiên cứu là gì?
    Giải pháp bao gồm đào tạo nhân lực, nâng cấp công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường marketing và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả theo mô hình BSC.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp xuất nhập khẩu tận dụng tốt các dịch vụ TTTM của ngân hàng?
    Doanh nghiệp cần hiểu rõ các sản phẩm tài trợ như L/C, bảo lãnh, factoring để lựa chọn phù hợp với nhu cầu vốn và rủi ro. Đồng thời, duy trì uy tín tài chính và hợp tác chặt chẽ với ngân hàng để được hỗ trợ kịp thời và hiệu quả.

Kết luận

  • Hoạt động tài trợ thương mại tại BIDV Chi nhánh Dĩ An-Bình Dương đã có sự tăng trưởng tích cực về doanh số và thu nhập trong giai đoạn 2016-2018, đóng góp quan trọng vào lợi nhuận chung của chi nhánh.
  • Hiệu quả tài chính và khai thác khách hàng còn hạn chế do chi phí hoạt động cao, quy trình nghiệp vụ chưa tối ưu và sản phẩm chưa đa dạng.
  • Mô hình Balanced Scorecard là công cụ hữu hiệu giúp đánh giá toàn diện hiệu quả hoạt động TTTM, từ đó xác định điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất giải pháp phù hợp.
  • Các giải pháp trọng tâm bao gồm nâng cao năng lực nhân sự, đầu tư công nghệ, phát triển sản phẩm mới và tăng cường chăm sóc khách hàng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để BIDV Dĩ An-Bình Dương xây dựng chiến lược phát triển hoạt động TTTM bền vững trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo chi nhánh nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời thiết lập hệ thống đánh giá hiệu quả theo mô hình BSC để theo dõi và cải tiến liên tục. Các cán bộ chuyên trách cần được đào tạo nâng cao kỹ năng và áp dụng công nghệ mới nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ.