Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, ngành ngân hàng tại Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Ngãi nói riêng đang đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Theo số liệu thống kê đến năm 2022, hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần tại Quảng Ngãi đã phát triển mạnh mẽ với nhiều chi nhánh và phòng giao dịch, tạo điều kiện thuận lợi nhưng cũng đặt ra thách thức trong việc giữ chân khách hàng. Chất lượng dịch vụ được xem là yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến sự hài lòng và lòng trung thành của khách hàng, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và vị thế cạnh tranh của các ngân hàng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành chất lượng dịch vụ, sự hài lòng và lòng trung thành của khách hàng tại các ngân hàng ở tỉnh Quảng Ngãi trong giai đoạn từ tháng 04/2021 đến tháng 04/2022. Nghiên cứu tập trung vào 7 yếu tố chính gồm sự tin cậy, phương tiện hữu hình, tính đáp ứng, sự đảm bảo, sự đồng cảm, cảm nhận về giá và hình ảnh ngân hàng. Qua đó, luận văn đề xuất các giải pháp quản trị nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, gia tăng sự hài lòng và lòng trung thành của khách hàng, góp phần phát triển bền vững ngành ngân hàng tại địa phương và mở rộng áp dụng trên phạm vi toàn quốc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình SERVQUAL của Parasuraman và cộng sự (1988) làm nền tảng đo lường chất lượng dịch vụ với 5 thành phần: sự tin cậy, phương tiện hữu hình, tính đáp ứng, sự đảm bảo và sự đồng cảm. Bổ sung vào đó là hai yếu tố cảm nhận về giá và hình ảnh ngân hàng, được chứng minh có ảnh hưởng quan trọng trong các nghiên cứu gần đây về ngành ngân hàng tại Việt Nam và quốc tế.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chất lượng dịch vụ: Sự khác biệt giữa kỳ vọng và cảm nhận của khách hàng về dịch vụ ngân hàng, bao gồm các yếu tố vô hình, không tách rời, không đồng nhất và trách nhiệm ủy thác.
  • Sự hài lòng của khách hàng: Phản ứng cảm xúc dựa trên sự so sánh giữa kỳ vọng và trải nghiệm thực tế khi sử dụng dịch vụ.
  • Lòng trung thành của khách hàng: Cam kết mua lại dịch vụ và giới thiệu dịch vụ cho người khác, được đo lường qua thái độ và hành vi khách hàng.

Ngoài ra, luận văn tham khảo các học thuyết về động lực và hành vi khách hàng như thuyết nhu cầu Maslow, thuyết hai nhân tố Herzberg và thuyết kỳ vọng của Victor Vroom để giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng và trung thành.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp tuần tự gồm:

  • Nghiên cứu định tính: Phỏng vấn sâu 9 chuyên gia gồm lãnh đạo ngân hàng, khách hàng am hiểu và giáo viên hướng dẫn để điều chỉnh thang đo và mô hình nghiên cứu. Thời gian phỏng vấn trung bình 25 phút mỗi cuộc, thực hiện trong tháng 11/2021.
  • Nghiên cứu định lượng sơ bộ: Khảo sát 81 khách hàng cá nhân tại các ngân hàng ở Quảng Ngãi nhằm kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha) và phân tích nhân tố khám phá (EFA) để loại bỏ biến quan sát không phù hợp.
  • Nghiên cứu định lượng chính thức: Khảo sát 225 khách hàng theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, thu thập dữ liệu từ tháng 04/2021 đến tháng 04/2022. Dữ liệu được phân tích bằng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tương quan Pearson, hồi quy đa biến và kiểm định ANOVA để kiểm tra các giả thuyết nghiên cứu.

Quy trình nghiên cứu gồm 5 bước từ tổng quan lý thuyết, phỏng vấn chuyên gia, khảo sát sơ bộ, khảo sát chính thức đến phân tích và trình bày kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của các yếu tố chất lượng dịch vụ đến sự hài lòng: Có 7 yếu tố tác động đến sự hài lòng của khách hàng, theo thứ tự mức độ ảnh hưởng giảm dần là cảm nhận về giá (β = 0,287), sự đảm bảo (β = 0,279), phương tiện hữu hình (β = 0,257), hình ảnh ngân hàng (β = 0,247), tính đáp ứng (β = 0,246), sự đồng cảm và sự tin cậy (β = 0,209).
  2. Tác động của sự hài lòng đến lòng trung thành: Sự hài lòng có ảnh hưởng rất mạnh đến lòng trung thành của khách hàng với hệ số hồi quy chuẩn hóa β = 0,671, cho thấy khách hàng càng hài lòng thì càng trung thành với ngân hàng.
  3. Phân tích sự khác biệt theo nhóm khách hàng: Kiểm định Levene’s Test và ANOVA cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về sự hài lòng và lòng trung thành theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, loại hình dịch vụ và thời gian sử dụng dịch vụ. Tuy nhiên, sự hài lòng và lòng trung thành có sự khác biệt rõ rệt giữa các ngân hàng khác nhau.
  4. Độ tin cậy và tính đáp ứng: Mặc dù có ảnh hưởng thấp hơn so với các yếu tố khác, nhưng sự tin cậy và tính đáp ứng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự hài lòng của khách hàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của cảm nhận về giá và sự đảm bảo trong việc nâng cao sự hài lòng khách hàng. Ví dụ, nghiên cứu tại New Zealand cũng chỉ ra sự đảm bảo và độ tin cậy là những yếu tố ảnh hưởng mạnh đến sự hài lòng. Sự khác biệt về mức độ hài lòng và trung thành giữa các ngân hàng phản ánh sự đa dạng trong chất lượng dịch vụ và chiến lược chăm sóc khách hàng.

Biểu đồ hồi quy đa biến có thể minh họa rõ mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến sự hài lòng và lòng trung thành, giúp các nhà quản lý dễ dàng nhận diện các điểm cần cải thiện. Bảng phân tích ANOVA cũng cho thấy sự khác biệt giữa các nhóm khách hàng theo ngân hàng, gợi ý cần có chiến lược cá nhân hóa dịch vụ phù hợp.

Việc bổ sung yếu tố cảm nhận về giá và hình ảnh ngân hàng vào mô hình SERVQUAL truyền thống đã làm tăng tính phù hợp và khả năng giải thích của mô hình trong bối cảnh ngân hàng tại Quảng Ngãi, góp phần làm rõ hơn các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi khách hàng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chính sách giá hợp lý và minh bạch: Các ngân hàng cần xây dựng chính sách giá cạnh tranh, rõ ràng và phù hợp với nhu cầu khách hàng nhằm nâng cao cảm nhận về giá, dự kiến thực hiện trong 6-12 tháng tới, do bộ phận marketing và quản lý sản phẩm chịu trách nhiệm.
  2. Nâng cao năng lực và thái độ phục vụ của nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ và kỹ năng giao tiếp cho nhân viên, đặc biệt tập trung vào sự đảm bảo và sự đồng cảm, nhằm cải thiện sự hài lòng khách hàng trong vòng 12 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với các chi nhánh thực hiện.
  3. Cải thiện cơ sở vật chất và phương tiện hữu hình: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, tạo không gian giao dịch thân thiện, tiện nghi, dự kiến hoàn thành trong 18 tháng, do ban quản lý chi nhánh và phòng kỹ thuật chịu trách nhiệm.
  4. Xây dựng và củng cố hình ảnh ngân hàng: Tăng cường các hoạt động truyền thông, quảng bá thương hiệu và trách nhiệm xã hội nhằm nâng cao nhận thức tích cực của khách hàng, thực hiện liên tục với các chiến dịch định kỳ, do phòng marketing và truyền thông đảm nhiệm.
  5. Phát triển dịch vụ khách hàng cá nhân hóa: Áp dụng công nghệ thông tin để phân tích dữ liệu khách hàng, từ đó cung cấp dịch vụ phù hợp với từng nhóm khách hàng, nâng cao sự hài lòng và trung thành, triển khai trong 12-24 tháng, do phòng công nghệ thông tin và chăm sóc khách hàng phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý ngân hàng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng và trung thành của khách hàng, từ đó xây dựng chiến lược nâng cao chất lượng dịch vụ và giữ chân khách hàng hiệu quả.
  2. Chuyên viên marketing và chăm sóc khách hàng: Cung cấp cơ sở dữ liệu và mô hình nghiên cứu để thiết kế các chương trình chăm sóc khách hàng phù hợp, tăng cường trải nghiệm và sự trung thành.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, marketing: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, mô hình SERVQUAL và các yếu tố ảnh hưởng trong ngành dịch vụ ngân hàng.
  4. Các tổ chức tài chính và ngân hàng khác: Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách dịch vụ, nâng cao sự hài lòng và trung thành của khách hàng trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chất lượng dịch vụ ngân hàng được đo lường như thế nào?
    Chất lượng dịch vụ được đo lường qua 7 yếu tố chính: sự tin cậy, phương tiện hữu hình, tính đáp ứng, sự đảm bảo, sự đồng cảm, cảm nhận về giá và hình ảnh ngân hàng. Mỗi yếu tố được đánh giá qua các biến quan sát cụ thể dựa trên thang đo SERVQUAL và các nghiên cứu bổ sung.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự hài lòng của khách hàng?
    Cảm nhận về giá là yếu tố có tác động lớn nhất với hệ số β = 0,287, tiếp theo là sự đảm bảo (β = 0,279) và phương tiện hữu hình (β = 0,257). Điều này cho thấy khách hàng rất nhạy cảm với giá cả và sự tin tưởng vào năng lực phục vụ của ngân hàng.

  3. Sự hài lòng ảnh hưởng thế nào đến lòng trung thành?
    Sự hài lòng có ảnh hưởng rất mạnh đến lòng trung thành với hệ số hồi quy chuẩn hóa β = 0,671, nghĩa là khách hàng càng hài lòng thì khả năng họ tiếp tục sử dụng dịch vụ và giới thiệu cho người khác càng cao.

  4. Có sự khác biệt về sự hài lòng giữa các nhóm khách hàng không?
    Nghiên cứu cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về sự hài lòng và lòng trung thành theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, loại hình dịch vụ và thời gian sử dụng dịch vụ. Tuy nhiên, sự hài lòng và trung thành khác nhau giữa các ngân hàng, phản ánh chất lượng dịch vụ và chiến lược khác biệt.

  5. Làm thế nào để ngân hàng nâng cao sự hài lòng và trung thành của khách hàng?
    Ngân hàng cần tập trung vào chính sách giá hợp lý, nâng cao năng lực nhân viên, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng hình ảnh thương hiệu tích cực và phát triển dịch vụ cá nhân hóa dựa trên phân tích dữ liệu khách hàng.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 7 yếu tố cấu thành chất lượng dịch vụ ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng tại các ngân hàng ở Quảng Ngãi, trong đó cảm nhận về giá và sự đảm bảo có tác động mạnh nhất.
  • Sự hài lòng của khách hàng có ảnh hưởng rất lớn đến lòng trung thành, khẳng định vai trò quan trọng của việc nâng cao trải nghiệm khách hàng trong ngành ngân hàng.
  • Không có sự khác biệt về sự hài lòng và trung thành theo các đặc điểm nhân khẩu học, nhưng có sự khác biệt giữa các ngân hàng, gợi ý cần có chiến lược dịch vụ phù hợp từng đơn vị.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp quản trị cụ thể nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, gia tăng sự hài lòng và trung thành của khách hàng trong vòng 1-2 năm tới.
  • Các nhà quản lý ngân hàng và chuyên viên marketing nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện hiệu quả hoạt động và giữ vững vị thế cạnh tranh trên thị trường.

Hành động tiếp theo: Các ngân hàng tại Quảng Ngãi cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để cập nhật xu hướng và nhu cầu khách hàng trong tương lai. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và nhà quản lý có thể liên hệ với tác giả hoặc trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh.