Thực trạng mô hình tổ chức của thừa phát lại ở Việt Nam hiện nay

• Tác giả: Nguyễn Công Khanh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Quang Thái
• Trường học: Học viện Hành chính Quốc gia
• Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
• Đề tài: Mô Hình Tổ Chức Của Thừa Phát Lại Ở Việt Nam Hiện Nay
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH TỔ CHỨC THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò mô hình Thừa phát lại ở Việt Nam
• 1.2. Đặc điểm mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam
• 1.3. Vai trò của mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam
• 1.4. Yêu cầu của mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam
• 1.5. Bảo đảm sự quản lý nhà nước đối với tổ chức Thừa phát lại
• 1.6. Kiểm sát hoạt động của Thừa phát lại
• 1.7. Tổ chức, hoạt động của Thừa phát lại
• 1.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam
• 1.8.1. Yếu tố chính trị
• 1.8.2. Yếu tố pháp luật
• 1.8.3. Yếu tố kinh tế
• 1.8.4. Yếu tố văn hóa, xã hội
• 1.9. Kinh nghiệm mô hình Thừa phát lại ở một số nước trên thế giới có giá trị tham khảo
• 1.9.1. Mô hình thứ nhất: Thừa phát lại hành nghề tự do, độc lập
• 1.9.2. Mô hình thứ hai: Chấp hành viên tự chủ tài chính, hoạt động theo phương thức hành nghề tự do
• 1.9.3. Mô hình thứ ba: Xã hội hóa, chuyển đổi mô hình thi hành án nhà nước thành TPL hành nghề tự do, độc lập, có sự phân định phạm vi thẩm quyền thi hành án giữa TPL và thi hành án nhà nước
• 1.10. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG MÔ HÌNH TỔ CHỨC THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
• 2.1. Khái quát mô hình Thừa phát lại ở Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử
• 2.2. Những kết quả đạt được, hạn chế trong mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam hiện nay
• 2.2.1. Những kết quả đạt được
• 2.2.2. Những tồn tại, hạn chế
• 2.2.3. Nguyên nhân của hạn chế
• 2.3. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN MÔ HÌNH TỔ CHỨC THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
• 3.1. Hoàn thiện mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam là yêu cầu tất yếu để đưa một chủ trương quan trọng của Đảng đi vào cuộc sống
• 3.2. Nhà nước cần phải tạo môi trường pháp lý phù hợp để Thừa phát lại thể hiện, thực hiện đúng bản chất, vai trò
• 3.3. Hoàn thiện hệ thống hệ thống pháp luật về Thừa phát lại
• 3.4. Nâng cao chất lượng tổ chức và triển khai thực hiện chế định Thừa phát lại
• 3.5. Cải cách thủ tục hành chính
• 3.6. Về quản lý nhà nước, kiểm tra, kiểm sát, giám sát hoạt động TPL
• 3.7. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Cơ sở lý luận về mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam

Mô hình tổ chức Thừa phát lại (TPL) ở Việt Nam có vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ bổ trợ tư pháp. Theo quy định tại Nghị định 61/2009/NĐ-CP, Thừa phát lại là người được Nhà nước bổ nhiệm để thực hiện các công việc liên quan đến thi hành án dân sự, tống đạt giấy tờ và lập vi bằng. Mô hình này không chỉ đơn thuần là một chức danh mà còn là một hệ thống tổ chức phức tạp, bao gồm nhiều cá nhân và bộ phận phối hợp với nhau nhằm đạt được mục tiêu chung. Đặc điểm của mô hình tổ chức TPL ở Việt Nam là sự kết hợp giữa chức năng nhà nước và hoạt động xã hội hóa, nhằm nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện các nhiệm vụ tư pháp. Điều này thể hiện rõ trong việc TPL không chỉ thực hiện các nhiệm vụ theo yêu cầu của cơ quan nhà nước mà còn đáp ứng nhu cầu của người dân trong các hoạt động dân sự.

1.1. Khái niệm và vai trò của Thừa phát lại

Khái niệm Thừa phát lại được hiểu là người được Nhà nước bổ nhiệm để thực hiện các công việc liên quan đến thi hành án dân sự. Vai trò của TPL không chỉ dừng lại ở việc thi hành án mà còn bao gồm việc tống đạt giấy tờ và lập vi bằng, giúp giảm tải cho các cơ quan tư pháp. Mô hình tổ chức TPL ở Việt Nam được xây dựng dựa trên nền tảng pháp lý vững chắc, với sự quản lý chặt chẽ từ Nhà nước. Điều này đảm bảo rằng các hoạt động của TPL diễn ra một cách minh bạch và hiệu quả, đồng thời tạo điều kiện cho người dân có thể tiếp cận dịch vụ tư pháp một cách dễ dàng hơn.

1.2. Đặc điểm mô hình tổ chức Thừa phát lại

Mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam có những đặc điểm nổi bật như tính độc lập trong hoạt động, sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhà nước và khả năng đáp ứng nhu cầu của xã hội. TPL hoạt động dưới sự quản lý của Nhà nước, nhưng vẫn có sự tự chủ nhất định trong việc thực hiện các nhiệm vụ của mình. Điều này giúp TPL có thể linh hoạt hơn trong việc xử lý các tình huống phát sinh trong thực tiễn. Hơn nữa, mô hình này còn thể hiện sự xã hội hóa trong hoạt động tư pháp, khi mà TPL không chỉ là công cụ của Nhà nước mà còn là cầu nối giữa Nhà nước và người dân.

II. Thực trạng mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam hiện nay

Mô hình tổ chức Thừa phát lại tại Việt Nam hiện nay đang trong quá trình phát triển và hoàn thiện. Qua các giai đoạn lịch sử, TPL đã có những bước tiến đáng kể, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Một trong những kết quả đạt được là sự gia tăng nhận thức của người dân về vai trò của TPL trong hệ thống tư pháp. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người chưa hiểu rõ về dịch vụ mà TPL cung cấp. Hạn chế này xuất phát từ việc thiếu thông tin và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. Đặc biệt, cơ chế pháp lý hiện hành vẫn còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho hoạt động của TPL.

2.1. Những kết quả đạt được

Mô hình Thừa phát lại đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong việc thực hiện các nhiệm vụ bổ trợ tư pháp. Sự ra đời của TPL đã giúp giảm tải cho các cơ quan tư pháp, đồng thời tạo ra một kênh dịch vụ mới cho người dân trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý. TPL đã góp phần nâng cao tính minh bạch và khách quan trong các hoạt động thi hành án, giúp người dân có thêm sự lựa chọn trong việc giải quyết các vấn đề pháp lý của mình.

2.2. Những tồn tại hạn chế

Mặc dù đã có những kết quả nhất định, mô hình Thừa phát lại vẫn gặp phải nhiều khó khăn. Một trong những vấn đề lớn nhất là sự thiếu hiểu biết của người dân về vai trò và chức năng của TPL. Nhiều người vẫn chưa biết đến sự tồn tại của TPL, dẫn đến việc không sử dụng dịch vụ này. Bên cạnh đó, cơ chế pháp lý hiện hành còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho hoạt động của TPL. Sự phối hợp giữa TPL và các cơ quan nhà nước cũng chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến tình trạng hoạt động chưa hiệu quả.

III. Quan điểm giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức Thừa phát lại ở Việt Nam hiện nay

Để hoàn thiện mô hình tổ chức Thừa phát lại, cần có những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của TPL. Trước hết, cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của TPL trong hệ thống tư pháp. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến TPL, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi trong việc thực hiện các nhiệm vụ của TPL. Ngoài ra, cần cải cách thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của TPL, đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa TPL và các cơ quan nhà nước.

3.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về Thừa phát lại

Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về Thừa phát lại là rất cần thiết để đảm bảo tính đồng bộ và khả thi trong hoạt động của TPL. Cần có những quy định rõ ràng về quyền hạn và trách nhiệm của TPL, đồng thời tạo ra một khung pháp lý vững chắc để TPL có thể hoạt động hiệu quả. Điều này không chỉ giúp TPL thực hiện tốt các nhiệm vụ của mình mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân.

3.2. Nâng cao chất lượng tổ chức và triển khai thực hiện chế định Thừa phát lại

Để nâng cao chất lượng tổ chức và triển khai thực hiện chế định Thừa phát lại, cần có sự đầu tư thích đáng về nguồn lực và đào tạo. Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho TPL để nâng cao năng lực chuyên môn, từ đó đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội. Bên cạnh đó, cần có cơ chế giám sát và đánh giá hoạt động của TPL để kịp thời phát hiện và khắc phục những hạn chế trong quá trình hoạt động.

Tổng quan nghiên cứu

Mô hình tổ chức Thừa phát lại (TPL) tại Việt Nam là một chủ đề nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong lĩnh vực Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, đặc biệt trong bối cảnh cải cách tư pháp và xã hội hóa các hoạt động bổ trợ tư pháp. Theo báo cáo của ngành, từ năm 2010 đến nay, hoạt động TPL đã được thí điểm và triển khai tại nhiều địa phương, trong đó Thành phố Hồ Chí Minh là nơi thí điểm đầu tiên với 8 văn phòng TPL và 53 Thừa phát lại được bổ nhiệm. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá mô hình tổ chức TPL hiện nay, làm rõ cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện mô hình này trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2010 đến nay, trên toàn quốc, với trọng tâm là các quy định pháp luật, thực trạng tổ chức và hoạt động của TPL. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường tính minh bạch trong thi hành án dân sự, đồng thời hỗ trợ người dân và tổ chức trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Các chỉ số về số lượng văn phòng, Thừa phát lại, cũng như mức độ phổ biến dịch vụ TPL được xem là các metrics quan trọng để đánh giá hiệu quả mô hình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về tổ chức và quản lý nhà nước, đặc biệt là chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, cùng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Mô hình tổ chức TPL được phân tích dựa trên các khái niệm chính như: (1) Khái niệm Thừa phát lại theo quy định pháp luật, (2) Khái niệm mô hình tổ chức, (3) Vai trò và chức năng của TPL trong hệ thống pháp luật và xã hội, (4) Các yếu tố ảnh hưởng đến mô hình tổ chức TPL như chính trị, pháp luật, kinh tế, văn hóa xã hội, và (5) Kinh nghiệm mô hình TPL ở các quốc gia khác như Pháp, Đức, Bungari. Các mô hình này được so sánh để rút ra bài học phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp để làm rõ các khái niệm, cơ sở lý luận và thực trạng mô hình tổ chức TPL. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu mô hình TPL ở Việt Nam với các mô hình quốc tế nhằm tìm ra điểm mạnh, điểm yếu và bài học kinh nghiệm. Phương pháp thống kê được sử dụng để tổng hợp số liệu về số lượng văn phòng, Thừa phát lại, các vụ việc thi hành án liên quan đến TPL trong giai đoạn 2010-2019. Nguồn dữ liệu chính bao gồm các văn bản pháp luật như Nghị định 61/2009/NĐ-CP, Nghị định 135/2013/NĐ-CP, các báo cáo của Bộ Tư pháp, Bộ Nội vụ, và các tài liệu nghiên cứu chuyên ngành. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các văn phòng TPL được thành lập trong thời gian thí điểm và chính thức, với phương pháp chọn mẫu toàn diện nhằm đảm bảo tính đại diện. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2010 đến năm 2019, tập trung vào quá trình thí điểm và triển khai chính thức mô hình TPL trên toàn quốc.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mô hình tổ chức TPL tại Việt Nam đã được pháp luật quy định rõ ràng với 53 Thừa phát lại được bổ nhiệm và 8 văn phòng TPL hoạt động tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn thí điểm. Phạm vi hoạt động bao gồm tống đạt văn bản, lập vi bằng, xác minh điều kiện thi hành án và tổ chức thi hành án theo yêu cầu của đương sự.

2. Vai trò của TPL trong xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự được khẳng định qua việc giảm tải áp lực cho cơ quan thi hành án nhà nước, tăng tính minh bạch và hiệu quả trong thi hành án. Tỷ lệ các vụ việc thi hành án do TPL thực hiện chiếm khoảng 30-40% tổng số vụ tại địa phương thí điểm.

3. Cơ chế quản lý nhà nước đối với TPL được thiết lập đồng bộ với sự phân công rõ ràng giữa Chính phủ, Bộ Tư pháp, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và Sở Tư pháp. Viện Kiểm sát nhân dân cấp huyện có thẩm quyền kiểm sát hoạt động TPL, đảm bảo tuân thủ pháp luật.

4. Hạn chế về nhận thức và phối hợp giữa các cơ quan liên quan vẫn còn tồn tại, dẫn đến một số khó khăn trong việc triển khai hoạt động TPL, đặc biệt là ở các địa phương mới mở rộng thí điểm. Tỷ lệ vi phạm và khiếu kiện liên quan đến TPL chiếm khoảng 5-7% trong tổng số vụ việc được xử lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do hệ thống pháp luật về TPL còn chưa hoàn chỉnh, chưa đồng bộ và thiếu các quy định chi tiết về quản lý, giám sát. So với các mô hình quốc tế như Pháp và Đức, Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện mô hình tổ chức TPL theo hướng xã hội hóa, kết hợp quản lý nhà nước chặt chẽ với hoạt động độc lập của TPL. Việc áp dụng mô hình TPL đã góp phần nâng cao hiệu quả thi hành án, giảm thiểu tiêu cực và tăng cường quyền lựa chọn của người dân trong các thủ tục tố tụng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ vụ việc thi hành án do TPL thực hiện theo từng năm, bảng so sánh các mô hình TPL quốc tế và Việt Nam về cơ cấu tổ chức, quyền hạn và quản lý nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về TPL: Ban hành Luật Thừa phát lại riêng biệt, đồng bộ với các luật liên quan như Luật Thi hành án dân sự, Luật Tố tụng dân sự, nhằm tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Quốc hội và Bộ Tư pháp chủ trì.

2. Nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ cho Thừa phát lại: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật, kỹ năng hành nghề và đạo đức nghề nghiệp, nhằm nâng cao năng lực đội ngũ TPL. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do Bộ Tư pháp phối hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu thực hiện.

3. Tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, giám sát hoạt động TPL: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát, cơ quan thi hành án và các địa phương để kiểm soát chất lượng và xử lý vi phạm kịp thời. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, do Bộ Tư pháp và Viện Kiểm sát chủ trì.

4. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức xã hội về TPL: Triển khai các chương trình phổ biến pháp luật, truyền thông về vai trò, quyền hạn và lợi ích của TPL nhằm tạo sự đồng thuận và hỗ trợ từ cộng đồng. Thời gian thực hiện liên tục, do Bộ Tư pháp và Ủy ban nhân dân các cấp phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà lập pháp và cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật về TPL và quản lý hoạt động bổ trợ tư pháp.

2. Các Thừa phát lại và Văn phòng Thừa phát lại: Nắm bắt các quy định pháp luật, mô hình tổ chức và các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động, từ đó cải thiện chất lượng dịch vụ.

3. Cơ quan thi hành án dân sự và Tòa án: Hiểu rõ vai trò phối hợp với TPL, tăng cường hiệu quả thi hành án và giảm tải công việc cho các cơ quan nhà nước.

4. Học giả, sinh viên ngành Luật và các chuyên gia nghiên cứu: Khai thác luận văn như một nguồn tài liệu khoa học để nghiên cứu sâu về mô hình tổ chức TPL, góp phần phát triển lý luận và thực tiễn pháp luật.

Câu hỏi thường gặp

1. Thừa phát lại là gì và có vai trò gì trong hệ thống pháp luật Việt Nam?
   Thừa phát lại là người được Nhà nước bổ nhiệm để thực hiện các công việc về thi hành án dân sự, tống đạt giấy tờ, lập vi bằng và các công việc khác theo quy định pháp luật. Vai trò của TPL là hỗ trợ hoạt động tư pháp, tăng tính minh bạch và hiệu quả thi hành án.

2. Mô hình tổ chức TPL hiện nay được quản lý như thế nào?
   Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về TPL, Bộ Tư pháp giúp Chính phủ quản lý, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quản lý tại địa phương, Viện Kiểm sát nhân dân cấp huyện kiểm sát hoạt động TPL nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật.

3. Tại sao cần xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự qua mô hình TPL?
   Xã hội hóa giúp giảm tải áp lực cho cơ quan nhà nước, tăng tính minh bạch, giảm tiêu cực, đồng thời tạo điều kiện cho người dân có thêm lựa chọn trong việc thi hành án, góp phần nâng cao hiệu quả và công bằng trong thi hành án.

4. Những khó khăn chính trong việc triển khai mô hình TPL ở Việt Nam là gì?
   Khó khăn gồm hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, nhận thức của một số cơ quan và người dân còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan, và đội ngũ TPL còn thiếu kinh nghiệm, đào tạo chưa đồng đều.

5. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Việt Nam trong phát triển mô hình TPL?
   Các mô hình TPL ở Pháp, Đức và Bungari cho thấy TPL hoạt động độc lập hoặc tự chủ tài chính, có sự giám sát của nhà nước và hội nghề nghiệp. Việt Nam có thể học hỏi cách tổ chức, quản lý và phân định thẩm quyền để phù hợp với điều kiện trong nước.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò và yêu cầu của mô hình tổ chức Thừa phát lại tại Việt Nam, đồng thời phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.
• Mô hình TPL đã được pháp luật quy định và triển khai thí điểm thành công tại nhiều địa phương, góp phần xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự.
• Hệ thống quản lý nhà nước đối với TPL được thiết lập đồng bộ, tuy nhiên còn tồn tại một số hạn chế về pháp luật và phối hợp thực thi.
• Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao chất lượng đào tạo, tăng cường quản lý và tuyên truyền nhằm phát triển bền vững mô hình TPL.
• Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả mô hình trong các giai đoạn tiếp theo và kêu gọi các cơ quan chức năng, nhà nghiên cứu cùng phối hợp thực hiện các bước hoàn thiện mô hình tổ chức Thừa phát lại tại Việt Nam.