Luận Văn Thạc Sĩ Về Xây Dựng Pháp Luật Về Phá Sản Ngân Hàng Thương Mại Ở Việt Nam

• Tác giả: Võ Xuân Đạt
• Người hướng dẫn: PGS.TS Lê Thị Thu Thủy
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật kinh tế
• Đề tài: Xây dựng pháp luật về phá sản ngân hàng thương mại ở Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM Ở VIỆT NAM
• 1.1. KHÁI NIỆM PHÁ SẢN NHTM
• 1.2. SỰ CẦN THIẾT PHẢI XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM
• 1.3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT ĐẶC THÙ TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT PHÁ SẢN NHTM Ở VIỆT NAM
• 1.3.1. Xuất phát từ vai trò quan trọng của các ngân hàng trong việc duy trì sự ổn định và phát triển của nền tài chính quốc gia
• 1.3.2. Xuất phát từ sự chi phối lớn của Nhà nước đối với hoạt động của ngân hàng
• 1.3.3. Xuất phát từ tính rủi ro cao trong hoạt động của các NHTM
• 1.3.4. Xuất phát từ tính đặc thù trong việc thanh toán các khoản nợ của các NHTM
• 1.3.5. Xuất phát từ tính đặc thù về chủ nợ và con nợ trong hoạt động của NHTM
• 1.4. NỘI DUNG CỦA PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM
• 1.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: GIẢI QUYẾT PHÁ SẢN NHTM THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM Ở VIỆT NAM
• 2.1. ĐIỀU KIỆN XÁC ĐỊNH NHTM LÂM VÀO TÌNH TRẠNG PHÁ SẢN
• 2.2. THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT PHÁ SẢN NHTM
• 2.3. NHỮNG NGƯỜI CÓ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ TRONG VIỆC NỘP ĐƠN YÊU CẦU MỞ THỦ TỤC PHÁ SẢN
• 2.4. THỦ TỤC GIẢI QUYẾT PHÁ SẢN NHTM
• 2.4.1. Thụ lý đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản
• 2.4.2. Mở thủ tục phá sản
• 2.4.3. Hội nghị chủ nợ
• 2.4.4. Phục hồi hoạt động kinh doanh
• 2.4.5. Thanh lý tài sản
• 2.4.6. Ra quyết định tuyên bố NHTM bị phá sản
• 2.5. THỦ TỤC GIẢI QUYẾT PHÁ SẢN NHTM TRONG TRƯỜNG HỢP ĐẶC BIỆT
• 2.6. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM Ở VIỆT NAM
• 2.7. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI TRONG VIỆC XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM Ở VIỆT NAM
• 3.1. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI TRONG VIỆC XÂY DỰNG PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM
• 3.1.1. Kinh nghiệm của Hòa Kỳ
• 3.1.2. Kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Nga
• 3.1.3. Kinh nghiệm của Cộng hòa Pháp
• 3.1.4. Kinh nghiệm của Cộng hòa Armenia
• 3.2. MỘT SỐ NHẬN ĐỊNH RÚT RA TỪ VIỆC NGHIÊN CỨU PHÁP LUẬT CÁC NƯỚC VỀ GIẢI QUYẾT NHTM LÂM VÀO TÌNH TRẠNG PHÁ SẢN
• 3.2.1. Mô hình pháp luật điều chỉnh đối với việc giải quyết phá sản NHTM là không giống nhau
• 3.2.2. Tính chất của thủ tục giải quyết phá sản NHTM ở các quốc gia là khác nhau
• 3.2.3. Quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản NHTM được quy định chặt chẽ hơn so với các loại hình doanh nghiệp khác
• 3.2.4. Thủ tục phục hồi NHTM lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán được tiến hành sớm; việc Tòa án mở thủ tục phá sản thường đồng nghĩa với việc mở thủ tục thanh lý tài sản của NHTM đó
• 3.2.5. Pháp luật các nước chú trọng đến việc bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền khi NHTM bị phá sản
• 3.2.6. Pháp luật các nước quy định vai trò can thiệp, hỗ trợ mạnh mẽ của cơ quan quản lý hoạt động của NHTM và tổ chức BHTG vào quá trình giải quyết phá sản các NHTM
• 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ PHÁ SẢN NHTM Ở VIỆT NAM
• 3.3.1. Phương hướng xây dựng, hoàn thiện pháp luật về phá sản NHTM ở Việt Nam
• 3.3.2. Bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật khi xử lý NHTM lâm vào tình trạng phá sản
• 3.3.3. Việc giải quyết phá sản NHTM cần được tiến hành một cách thận trọng đồng thời đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng và kinh tế - xã hội của đất nước
• 3.3.4. Việc giải quyết phá sản NHTM cần tạo cơ chế đặc biệt bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền
• 3.3.5. Việc xử lý phá sản NHTM cần được tiến hành một cách hiệu quả và nhanh chóng
• 3.3.6. Một số kiến nghị cụ thể
• 3.3.6.1. Về thủ tục phá sản
• 3.3.6.2. Về trách nhiệm thông báo TCTD lâm vào tình trạng phá sản
• 3.3.6.3. Về những người có quyền và nghĩa vụ trong việc nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản
• 3.3.6.4. Về hoạt động kinh doanh của TCTD sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản
• 3.3.6.5. Sửa đổi quy định về việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời
• 3.3.6.6. Sửa đổi bổ sung các loại tài sản của NHTM
• 3.3.6.7. Cần quy định đầy đủ hơn về việc xử lý các khoản nợ của khách hàng đối với NHTM
• 3.3.6.8. Cần hướng dẫn cụ thể về thủ tục kiểm kê tài sản của NHTM
• 3.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Phá Sản Ngân Hàng Thương Mại Tại Việt Nam

Phá sản là một hiện tượng khách quan và tất yếu trong nền kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường càng phát triển, phá sản càng phổ biến. Đây vừa là hiện tượng tích cực, vừa là tiêu cực. Phá sản là xu hướng tất yếu của cạnh tranh, loại bỏ doanh nghiệp yếu kém, tái cơ cấu nền kinh tế. Tuy nhiên, phá sản ngân hàng thương mại (NHTM) gây hậu quả kinh tế - xã hội, làm mất việc làm và gây bất ổn. Ngành ngân hàng chịu áp lực cạnh tranh lớn từ cam kết mở cửa thị trường tài chính - ngân hàng sau khi Việt Nam gia nhập WTO. Dù chưa có ngân hàng nào phá sản, nguy cơ này vẫn tồn tại trong tương lai. Pháp luật các nước có quy định riêng cho ngân hàng mất khả năng thanh toán. Luật Phá sản doanh nghiệp năm 1993 và Luật Phá sản năm 2004 đã tạo cơ sở pháp lý cho việc áp dụng thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, và NHTM.

1.1. Định Nghĩa Phá Sản Ngân Hàng Thương Mại

Khái niệm phá sản không còn xa lạ, trở thành hiện tượng phổ biến. Đó là hệ quả tất yếu của nền kinh tế thị trường. Phá sản vừa mang tính tích cực, vừa mang tính tiêu cực. Nó là xu hướng tất yếu của quá trình cạnh tranh, chọn lọc tự nhiên, loại trừ doanh nghiệp yếu kém, kìm hãm sự phát triển kinh tế, đồng thời góp phần tái cơ cấu nền kinh tế. Tuy nhiên, phá sản doanh nghiệp nói chung và ngân hàng thương mại nói riêng kéo theo những hậu quả về kinh tế xã hội nhất định, đặc biệt làm cho người lao động mất việc làm, gây ra sự mất ổn định của nền kinh tế - xã hội.

1.2. Vai Trò Của Ngân Hàng Thương Mại Trong Nền Kinh Tế

Ngành ngân hàng đang đứng trước những áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ các cam kết mở cửa thị trường tài chính - ngân hàng sau khi Việt Nam đã trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Mặc dù cho đến thời điểm này Việt Nam chưa có một ngân hàng nào phải thực hiện các thủ tục phá sản, nhưng trên thế giới đã có một số ngân hàng lớn lâm vào tình trạng phá sản và phải áp dụng thủ tục giải quyết phá sản đối với những ngân hàng này, cho nên trong xu thế hội nhập với nền kinh tế thế giới, với nhiều ảnh hưởng từ các nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến sự phá sản các NHTM ở Việt Nam là một hiện tượng có thể xẩy ra trong tương lai.

II. Tại Sao Cần Xây Dựng Luật Phá Sản Ngân Hàng

Trên thế giới, pháp luật các nước đều có quy định riêng biệt áp dụng để giải quyết các ngân hàng lâm vào tình trạng phá sản. Tại Việt Nam, Luật Phá sản doanh nghiệp năm 1993 và Luật Phá sản năm 2004 đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc áp dụng thủ tục phá sản đối với các doanh nghiệp, hợp tác xã nói chung, các NHTM nói riêng. Luật Phá sản năm 2004 góp phần hình thành cơ chế pháp lý đồng bộ cho hoạt động xử lý nợ, bảo vệ quyền lợi của chủ nợ và con nợ, bảo đảm trật tự trong kinh doanh. Tuy nhiên, cần có quy định đặc thù để xử lý các doanh nghiệp, hợp tác xã kinh doanh những ngành nghề đặc thù có ảnh hưởng rất lớn tới những lĩnh vực quan trọng của đời sống kinh tế - xã hội của đất nước như lĩnh vực quốc phòng, an ninh, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm.

2.1. Tính Đặc Thù Của Ngân Hàng Thương Mại

Trong nền kinh tế thị trường các doanh nghiệp, hợp tác xã ra đời, tồn tại và hoạt động sản xuất, kinh doanh nhiều ngành nghề và lĩnh vực khác nhau, do đó vị thế của các doanh nghiệp, hợp tác xã trong nền kinh tế cũng có sự khác nhau. Đối với những doanh nghiệp, hợp tác xã kinh doanh những ngành nghề đặc thù có ảnh hưởng rất lớn tới những lĩnh vực quan trọng của đời sống kinh tế - xã hội của đất nước như lĩnh vực quốc phòng, an ninh, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm., đòi hỏi Nhà nước cần phải có những quy định pháp luật đặc thù để xử lý các doanh nghiệp, hợp tác xã này khi lâm vào tình trạng phá sản, chứ không thể áp dụng những quy định chung về giải quyết phá sản các doanh nghiệp thông thường khác.

2.2. Nghị Định 05 2010 NĐ CP Về Phá Sản Tổ Chức Tín Dụng

Khoản 2 Điều 2 Luật Phá sản năm 2004 quy định: “Chính phủ quy định cụ thể danh mục và việc áp dụng Luật này đối với doanh nghiệp đặc biệt trực tiếp phục vụ quốc phòng, an ninh; doanh nghiệp, hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, bảo hiểm và trong các lĩnh vực khác thường xuyên, trực tiếp cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích thiết yếu”. Thực hiện nhiệm vụ được giao tại Luật Phá sản năm 2004, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 05/2010/NĐ-CP ngày 18 tháng 01 năm 2010, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 15 tháng 03 năm 2010, quy định việc áp dụng Luật Phá sản đối với các TCTD (sau đây gọi chung là Nghị định số 05/2010/NĐ-CP).

III. Cơ Sở Lý Luận Thực Tiễn Xây Dựng Luật Phá Sản NHTM

Việc giải quyết phá sản các NHTM cần phải có những quy định đặc thù về trình tự, thủ tục, xuất phát từ tổ chức và hoạt động của loại hình doanh nghiệp này cũng như những ảnh hưởng của việc giải quyết phá sản loại hình doanh nghiệp này mang lại đối với nền kinh tế - xã hội. Do đó chúng ta cần phải có những nghiên cứu chuyên sâu để xây dựng và hoàn thiện các quy định của pháp luật liên quan đến việc giải quyết phá sản loại hình doanh nghiệp này là một vấn đề hết sức cần thiết và có tính thực tiễn. Chính vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài “Xây dựng pháp luật về phá sản ngân hàng thương mại ở Việt Nam” làm Luận văn Thạc sĩ luật học của mình.

3.1. Tổ Chức Và Hoạt Động Đặc Thù Của NHTM

Việc giải quyết phá sản các NHTM cần phải có những quy định đặc thù về trình tự, thủ tục, xuất phát từ tổ chức và hoạt động của loại hình doanh nghiệp này cũng như những ảnh hưởng của việc giải quyết phá sản loại hình doanh nghiệp này mang lại đối với nền kinh tế - xã hội.

3.2. Ảnh Hưởng Của Phá Sản NHTM Đến Kinh Tế Xã Hội

Do đó chúng ta cần phải có những nghiên cứu chuyên sâu để xây dựng và hoàn thiện các quy định của pháp luật liên quan đến việc giải quyết phá sản loại hình doanh nghiệp này là một vấn đề hết sức cần thiết và có tính thực tiễn.

IV. Nội Dung Chính Của Pháp Luật Về Phá Sản NHTM Hiện Nay

Luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích một số nội dung chủ yếu của các quy định pháp luật Việt Nam liên quan đến việc giải quyết phá sản NHTM như thẩm quyền giải quyết phá sản, những người có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản và thủ tục giải quyết phá sản NHTM…; phân tích tổng quát các quy định pháp luật của một số nước về vấn đề giải quyết phá sản NHTM. Trên cơ sở đó, Luận văn sẽ đưa ra một số kiến nghị nhằm xây dựng, hoàn thiện những quy định đặc thù trong thủ tục giải quyết phá sản NHTM ở Việt Nam.

4.1. Thẩm Quyền Giải Quyết Phá Sản Ngân Hàng

Nghiên cứu những quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam liên quan đến giải quyết phá sản TCTD nói chung và NHTM nói riêng; ngoài ra, tác giả còn nghiên cứu những quy định của pháp luật một số nước trên thế giới về phá sản NHTM.

4.2. Thủ Tục Giải Quyết Phá Sản NHTM Theo Quy Định

Nghiên cứu, phân tích một số nội dung chủ yếu của các quy định pháp luật Việt Nam liên quan đến việc giải quyết phá sản NHTM như thẩm quyền giải quyết phá sản, những người có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản và thủ tục giải quyết phá sản NHTM…

4.3. Quyền Và Nghĩa Vụ Của Các Bên Liên Quan

Phân tích tổng quát các quy định pháp luật của một số nước về vấn đề giải quyết phá sản NHTM. Trên cơ sở đó, Luận văn sẽ đưa ra một số kiến nghị nhằm xây dựng, hoàn thiện những quy định đặc thù trong thủ tục giải quyết phá sản NHTM ở Việt Nam.

V. Kinh Nghiệm Quốc Tế Về Phá Sản Ngân Hàng Bài Học

Luận văn sử dụng phương pháp so sánh để so sánh các quy định pháp luật phá sản của một số nước trên thế giới với mục đích tìm ra những mô hình pháp lý điển hình áp dụng cho việc giải quyết NHTM lâm vào tình trạng phá sản; bên cạnh đó tác giả còn dùng phương pháp so sánh để so sánh các quy định của pháp luật Việt Nam về thủ tục giải quyết phá sản NHTM so với các quy định pháp luật về vấn đề này ở một số nước trên thế giới. Trong Luận văn này tác giả cũng tiến hành phân tích và tổng hợp các quy định trong các văn bản pháp luật Việt Nam về phá sản cũng như các văn bản pháp luật có liên quan để đánh giá thực trạng, rút ra những hạn chế trong các quy định của pháp luật liên quan đến việc giải quyết NHTM lâm vào tình trạng phá sản.

5.1. So Sánh Pháp Luật Phá Sản Giữa Các Quốc Gia

Tác giả đã dùng phương pháp so sánh để so sánh các quy định pháp luật phá sản của một số nước trên thế giới với mục đích tìm ra những mô hình pháp lý điển hình áp dụng cho việc giải quyết NHTM lâm vào tình trạng phá sản

5.2. Phân Tích Ưu Điểm Hạn Chế Của Pháp Luật Việt Nam

Trong Luận văn này tác giả cũng tiến hành phân tích và tổng hợp các quy định trong các văn bản pháp luật Việt Nam về phá sản cũng như các văn bản pháp luật có liên quan để đánh giá thực trạng, rút ra những hạn chế trong các quy định của pháp luật liên quan đến việc giải quyết NHTM lâm vào tình trạng phá sản.

VI. Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Phá Sản NHTM Tại VN

Luận văn là một công trình nghiên cứu một cách có hệ thống và tương đối toàn diện pháp luật về phá sản NHTM ở Việt Nam. Về cơ bản, Luận văn này đã có những đóng góp mới quan trọng sau: - Nghiên cứu, phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng các quy định pháp luật đặc thù trong việc giải quyết các NHTM ở Việt Nam lâm vào tình trạng phá sản; - Nghiên cứu, phân tích sự cần thiết của việc ban hành các quy định pháp luật về phá sản NHTM ở Việt Nam; - Trình bày và phân tích một cách khoa học những quy phạm pháp luật thực định liên quan đến giải quyết phá sản TCTD nói chung, NHTM nói riêng ở Việt Nam.

6.1. Kiến Nghị Sửa Đổi Bổ Sung Quy Định Hiện Hành

Thông qua việc đánh giá, phân tích này góp một cách nhìn có tính chất khái quát, toàn diện về những điểm đã đạt được và những hạn chế, thiếu sót cần phải sửa đổi bổ sung trong các quy định pháp luật quy định về thủ tục giải quyết phá sản NHTM ở Việt Nam

6.2. Đề Xuất Phương Hướng Xây Dựng Luật Phá Sản NHTM

Trên cơ sở đó kiến nghị phương hướng, giải pháp xây dựng và hoàn thiện pháp luật về phá sản NHTM ở Việt Nam.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Phá sản ngân hàng thương mại (NHTM) là một hiện tượng kinh tế phức tạp và có ảnh hưởng sâu rộng đến sự ổn định tài chính quốc gia. Theo ước tính, mặc dù Việt Nam chưa có trường hợp NHTM thực hiện thủ tục phá sản, nhưng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn, nguy cơ này là hiện hữu. Luật Phá sản năm 2004 cùng Nghị định số 05/2010/NĐ-CP đã tạo nền tảng pháp lý cho việc xử lý phá sản các tổ chức tín dụng (TCTD), trong đó có NHTM. Tuy nhiên, các quy định hiện hành vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ tính đặc thù của hoạt động ngân hàng. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá các quy định pháp luật hiện hành về phá sản NHTM ở Việt Nam, so sánh với kinh nghiệm quốc tế và đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi các bên liên quan, đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quy định pháp luật Việt Nam từ năm 2004 đến 2011, đồng thời tham khảo kinh nghiệm của một số quốc gia như Hoa Kỳ, Nga, Pháp và Armenia. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần xây dựng khung pháp lý đồng bộ, hiệu quả cho việc xử lý phá sản NHTM, từ đó giảm thiểu rủi ro hệ thống và bảo vệ lợi ích của người gửi tiền, chủ nợ và người lao động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết kinh tế thị trường và phá sản: Phá sản được xem là hiện tượng tất yếu trong nền kinh tế thị trường, vừa là cơ chế tự nhiên loại bỏ doanh nghiệp yếu kém, vừa có thể gây ra hậu quả tiêu cực về kinh tế - xã hội.
• Lý thuyết pháp luật về phá sản đặc thù: Nhấn mạnh sự cần thiết của các quy định pháp luật riêng biệt cho NHTM do tính chất đặc thù trong hoạt động ngân hàng, như tính thanh khoản, vai trò hệ thống và sự chi phối của Nhà nước.
• Mô hình pháp luật so sánh: So sánh các quy định pháp luật phá sản NHTM của Việt Nam với các quốc gia phát triển nhằm rút ra bài học và đề xuất phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: phá sản NHTM, mất khả năng thanh toán, thủ tục phá sản, kiểm soát đặc biệt, quyền và nghĩa vụ của chủ nợ, người lao động và chủ sở hữu.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

• Phân tích pháp lý: Nghiên cứu các văn bản pháp luật Việt Nam như Luật Phá sản năm 2004, Nghị định số 05/2010/NĐ-CP, Luật các TCTD và các văn bản hướng dẫn liên quan.
• Phương pháp so sánh: So sánh quy định pháp luật phá sản NHTM của Việt Nam với Hoa Kỳ, Nga, Pháp và Armenia để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và kinh nghiệm quốc tế.
• Phân tích tổng hợp: Đánh giá thực trạng, rút ra hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện.
• Nguồn dữ liệu: Văn bản pháp luật, báo cáo ngành, các công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước.
• Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích các quy định từ năm 2004 đến 2011, đồng thời cập nhật các văn bản pháp luật mới nhất đến thời điểm nghiên cứu.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ các văn bản pháp luật và tài liệu liên quan đến phá sản NHTM tại Việt Nam và một số quốc gia tiêu biểu. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện và mức độ liên quan đến chủ đề nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Điều kiện xác định NHTM lâm vào tình trạng phá sản: Theo Nghị định số 05/2010/NĐ-CP, NHTM được coi là phá sản khi không có khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn sau khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chấm dứt áp dụng các biện pháp phục hồi hoặc kiểm soát đặc biệt. Điều này khác biệt so với doanh nghiệp thông thường, thể hiện tính đặc thù trong quản lý ngân hàng.

2. Thẩm quyền giải quyết phá sản: Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi NHTM đăng ký kinh doanh có thẩm quyền giải quyết thủ tục phá sản. Quy định này đảm bảo tính chuyên môn và phù hợp với tổ chức hoạt động của NHTM, khác với doanh nghiệp thông thường có thể đăng ký ở cấp huyện.

3. Quyền và nghĩa vụ nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản: Chủ nợ không có bảo đảm hoặc có bảo đảm một phần, người lao động, chủ sở hữu nhà nước và cổ đông có quyền nộp đơn. Đại diện hợp pháp của NHTM có nghĩa vụ nộp đơn khi nhận thấy tổ chức lâm vào tình trạng phá sản. Quy định này bảo vệ quyền lợi các bên liên quan và thúc đẩy việc xử lý kịp thời.

4. Thủ tục giải quyết phá sản: Quy trình thụ lý đơn, mở thủ tục, tổ chức hội nghị chủ nợ, phục hồi hoạt động kinh doanh hoặc thanh lý tài sản được quy định tương đối chi tiết nhưng vẫn còn thiếu các quy định cụ thể về xử lý tài sản bảo đảm và ưu tiên thanh toán trong bối cảnh đặc thù của ngân hàng.

Thảo luận kết quả

Việc quy định điều kiện phá sản NHTM có bổ sung yêu cầu về văn bản của NHNN thể hiện sự can thiệp cần thiết của Nhà nước nhằm bảo vệ sự ổn định hệ thống tài chính. So với các doanh nghiệp thông thường, NHTM có tính thanh khoản và rủi ro đặc thù, do đó cần có quy trình phá sản riêng biệt. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều nước cũng áp dụng thủ tục phá sản đặc thù cho ngân hàng, tập trung bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và duy trì an toàn hệ thống.

Thẩm quyền giải quyết phá sản tập trung ở Tòa án cấp tỉnh phù hợp với quy mô và phạm vi hoạt động của NHTM, giúp nâng cao hiệu quả xử lý. Quy định về người có quyền nộp đơn mở thủ tục phá sản đã mở rộng, bao gồm cả người lao động, góp phần bảo vệ quyền lợi xã hội.

Tuy nhiên, các quy định hiện hành còn thiếu sót trong việc hướng dẫn chi tiết về xử lý tài sản bảo đảm, ưu tiên thanh toán và biện pháp bảo toàn tài sản, điều này có thể dẫn đến tranh chấp và kéo dài thủ tục phá sản. Việc bổ sung các quy định này sẽ giúp tăng tính minh bạch và hiệu quả trong giải quyết phá sản NHTM.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh quy trình phá sản NHTM giữa Việt Nam và một số quốc gia, bảng phân tích quyền và nghĩa vụ các bên liên quan, cũng như sơ đồ mô tả thủ tục giải quyết phá sản theo quy định hiện hành.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định về điều kiện xác định phá sản NHTM: Cần bổ sung tiêu chí đánh giá khả năng thanh khoản và rủi ro hệ thống, đồng thời quy định rõ vai trò và trách nhiệm của NHNN trong việc xác định tình trạng phá sản. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp phối hợp NHNN.

2. Xây dựng quy trình thủ tục phá sản đặc thù cho NHTM: Bao gồm hướng dẫn chi tiết về xử lý tài sản bảo đảm, ưu tiên thanh toán, biện pháp bảo toàn tài sản và quyền lợi người gửi tiền. Thời gian thực hiện: 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, NHNN, Tòa án nhân dân tối cao.

3. Tăng cường vai trò của NHNN và Bảo hiểm tiền gửi (BHTG): Quy định rõ trách nhiệm hỗ trợ tài chính, kiểm soát đặc biệt và tham gia vào quá trình giải quyết phá sản nhằm bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và ổn định hệ thống. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: NHNN, BHTG.

4. Đào tạo, nâng cao năng lực cho các cơ quan liên quan: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật phá sản NHTM cho cán bộ Tòa án, NHNN và các bên liên quan để đảm bảo thực thi hiệu quả. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, NHNN.

5. Tăng cường công khai, minh bạch thông tin: Xây dựng hệ thống thông tin công khai về tình trạng tài chính và phá sản NHTM nhằm nâng cao nhận thức và niềm tin của công chúng. Thời gian thực hiện: 24 tháng. Chủ thể thực hiện: NHNN, Bộ Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và ngân hàng: Giúp hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát hoạt động phá sản NHTM.

2. Tòa án và các cơ quan tư pháp: Cung cấp cơ sở pháp lý và hướng dẫn thực tiễn trong việc giải quyết các vụ phá sản NHTM, đảm bảo công bằng và minh bạch.

3. Ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng: Hiểu rõ quy trình, quyền và nghĩa vụ khi đối mặt với nguy cơ phá sản, từ đó chủ động phòng ngừa và xử lý rủi ro.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành luật kinh tế, tài chính ngân hàng: Tài liệu tham khảo chuyên sâu về pháp luật phá sản NHTM, phục vụ nghiên cứu và giảng dạy.

Câu hỏi thường gặp

1. Phá sản ngân hàng thương mại khác gì so với doanh nghiệp thông thường?
   Phá sản NHTM có tính đặc thù do hoạt động kinh doanh tiền tệ, vai trò hệ thống và sự chi phối của NHNN. Điều kiện xác định và thủ tục phá sản cũng khác biệt nhằm bảo vệ sự ổn định tài chính quốc gia.

2. Ai có quyền nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản NHTM?
   Chủ nợ không có bảo đảm hoặc có bảo đảm một phần, người lao động, chủ sở hữu nhà nước, cổ đông và đại diện hợp pháp của NHTM đều có quyền hoặc nghĩa vụ nộp đơn.

3. Vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong phá sản NHTM là gì?
   NHNN có quyền áp dụng biện pháp phục hồi, kiểm soát đặc biệt và hỗ trợ tài chính. Văn bản của NHNN là điều kiện để xác định NHTM lâm vào tình trạng phá sản.

4. Thủ tục phá sản NHTM được giải quyết ở đâu?
   Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi NHTM đăng ký kinh doanh có thẩm quyền giải quyết thủ tục phá sản.

5. Pháp luật Việt Nam đã có quy định gì về bảo vệ quyền lợi người gửi tiền khi NHTM phá sản?
   Luật quy định vai trò của Bảo hiểm tiền gửi và các biện pháp bảo toàn tài sản nhằm bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, đồng thời có quy trình ưu tiên thanh toán các khoản tiền gửi.

Kết luận

• Phá sản NHTM là hiện tượng tất yếu trong nền kinh tế thị trường, đòi hỏi có quy định pháp luật đặc thù để bảo vệ sự ổn định tài chính và quyền lợi các bên liên quan.
• Luật Phá sản năm 2004 và Nghị định số 05/2010/NĐ-CP đã tạo nền tảng pháp lý ban đầu nhưng còn nhiều hạn chế cần hoàn thiện.
• Việc xác định điều kiện phá sản, thẩm quyền giải quyết và quyền nộp đơn đã được quy định rõ, tuy nhiên cần bổ sung quy trình chi tiết về xử lý tài sản và ưu tiên thanh toán.
• Kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự cần thiết của quy trình phá sản đặc thù, bảo vệ người gửi tiền và vai trò can thiệp của cơ quan quản lý nhà nước.
• Đề xuất hoàn thiện pháp luật, tăng cường vai trò NHNN, đào tạo cán bộ và minh bạch thông tin là các bước tiếp theo quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết phá sản NHTM tại Việt Nam.

Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và thực tiễn cần phối hợp triển khai các đề xuất nhằm xây dựng hệ thống pháp luật phá sản NHTM đồng bộ, hiệu quả, góp phần bảo vệ sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.