Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động của các Ngân hàng Thương mại (NHTM) luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, trong đó rủi ro tín dụng (RRTD) được xem là loại rủi ro cơ bản và có tác động tiêu cực lớn nhất. Tại Việt Nam, các NHTM đang trong quá trình hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới, đòi hỏi phải nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro để đảm bảo sự phát triển bền vững. Ngân hàng Thương mại Cổ phần An Bình (ABBANK) là một NHTM quy mô trung bình, hoạt động trong bối cảnh kinh tế có nhiều biến động từ năm 2015 đến 2022. Trong giai đoạn này, tổng tài sản của ABBANK tăng từ 64.662 tỷ đồng lên 130.065 tỷ đồng, tổng dư nợ cho vay tăng từ 30.915 tỷ đồng lên 70.823 tỷ đồng, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro tín dụng.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng tại ABBANK trong giai đoạn 2015 – 2022, nhằm phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro tín dụng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị. Mục tiêu cụ thể gồm phân tích hoạt động tín dụng và RRTD, đánh giá mô hình quản trị rủi ro tín dụng, xác định điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân, đồng thời đề xuất các kiến nghị khả thi cho ABBANK. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn tổng thể về quản trị rủi ro tín dụng tại một NHTM quy mô trung bình, góp phần nâng cao năng lực quản trị rủi ro trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt và yêu cầu quản lý rủi ro ngày càng khắt khe.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro tín dụng hiện đại, trong đó có:

  • Khái niệm rủi ro tín dụng: RRTD là nguy cơ tổn thất tài sản phát sinh khi khách hàng không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng tín dụng (Ủy ban Basel, 2001). RRTD được đo lường qua các chỉ tiêu như tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu và tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro tín dụng.

  • Mô hình quản trị rủi ro tín dụng: Bao gồm xây dựng mô hình quản trị rủi ro tín dụng tập trung hoặc phân tán, xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, đo lường và giám sát rủi ro, cùng các biện pháp xử lý nợ (Phan Thị Thu Hà, 2013).

  • Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng: Quản trị RRTD là quá trình hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát các hoạt động nhằm kiểm soát rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng, tối thiểu hóa rủi ro và tối đa hóa lợi nhuận (Nguyễn Văn Tiến, 2015).

  • Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng: Bao gồm chính sách quản trị rủi ro minh bạch, khẩu vị rủi ro rõ ràng, bộ máy quản trị rủi ro theo đúng thông lệ quốc tế (Basel II), và hệ thống giám sát, kiểm soát rủi ro hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh của ABBANK giai đoạn 2015 – 2022.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh, phân tích xu hướng các chỉ tiêu tài chính liên quan đến rủi ro tín dụng như tổng dư nợ, tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu, dự phòng rủi ro tín dụng. Phân tích định tính về mô hình quản trị rủi ro tín dụng, hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, quy trình cấp tín dụng và xử lý nợ.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ dữ liệu tài chính và báo cáo quản trị của ABBANK trong giai đoạn nghiên cứu được sử dụng để đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2015 đến năm 2022, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dư nợ tín dụng và cơ cấu cho vay: Tổng dư nợ cho vay của ABBANK tăng từ 30.915 tỷ đồng năm 2015 lên 70.823 tỷ đồng năm 2022, trong đó dư nợ ngắn hạn chiếm trên 44% tổng dư nợ, phản ánh ưu tiên cho vay bổ sung vốn lưu động. Dư nợ trung hạn giảm trong giai đoạn 2015-2021 nhưng tăng đột biến 92% năm 2022, cho thấy khách hàng ưu tiên vay dài hạn để giảm áp lực thanh toán.

  2. Chất lượng nợ vay có xu hướng suy giảm: Tỷ trọng nợ đủ tiêu chuẩn giảm nhẹ từ trên 95% năm 2015 xuống còn khoảng 95% năm 2022, trong khi các nhóm nợ có vấn đề như nợ cần chú ý, nợ dưới tiêu chuẩn, nợ nghi ngờ và nợ có khả năng mất vốn đều tăng. Đặc biệt, nợ có khả năng mất vốn tăng mạnh, chiếm 34% tổng nợ có vấn đề năm 2022.

  3. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu gia tăng: Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu có xu hướng tăng từ 3,15% tổng dư nợ năm 2015 lên 4,91% năm 2022. Nợ cần chú ý được kiểm soát tốt nhưng nợ có khả năng mất vốn tăng nhanh, gây áp lực lớn lên dự phòng rủi ro tín dụng.

  4. Dự phòng rủi ro tín dụng tăng theo dư nợ và chất lượng nợ: Việc trích lập dự phòng chung tăng đáng kể tương ứng với tăng trưởng dư nợ, trong khi dự phòng cụ thể cho các nhóm nợ xấu cũng gia tăng nhằm bù đắp tổn thất tiềm ẩn.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng dư nợ tín dụng của ABBANK phản ánh chiến lược mở rộng hoạt động kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực cho vay ngắn hạn và cá nhân. Tuy nhiên, sự gia tăng nợ có vấn đề và nợ xấu cho thấy rủi ro tín dụng đang gia tăng, nhất là trong bối cảnh kinh tế khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 từ cuối 2019 đến 2022. Việc tăng dư nợ trung và dài hạn năm 2022 cho thấy khách hàng có xu hướng kéo dài thời hạn vay để giảm áp lực thanh toán, đồng thời làm tăng rủi ro tín dụng do thời gian thu hồi vốn kéo dài.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với nhận định rằng rủi ro tín dụng có mối liên hệ chặt chẽ với tình hình kinh tế vĩ mô và chất lượng quản trị tín dụng tại ngân hàng. Việc ABBANK áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và tuân thủ các tiêu chuẩn Basel II đã giúp kiểm soát phần nào rủi ro, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế trong việc xử lý nợ xấu và giám sát tín dụng sau cấp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng dư nợ, tỷ lệ nợ xấu, và mức trích lập dự phòng qua các năm, giúp minh họa rõ nét sự biến động và tác động của rủi ro tín dụng đến hiệu quả hoạt động của ABBANK.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng toàn diện: Xây dựng và hoàn thiện chính sách quản trị rủi ro tín dụng minh bạch, phù hợp với khẩu vị rủi ro của ABBANK, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ các khoản vay, đặc biệt là dư nợ trung và dài hạn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ban điều hành và phòng Quản trị rủi ro.

  2. Ban hành quy định kiểm tra, giám sát sau cấp tín dụng: Thiết lập quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ sau khi cấp tín dụng nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu rủi ro, xử lý kịp thời các khoản vay có vấn đề. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Phòng Kiểm soát nội bộ và phòng Tín dụng.

  3. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm rủi ro tín dụng: Áp dụng công nghệ thông tin để phát triển hệ thống cảnh báo sớm dựa trên phân tích dữ liệu tín dụng, giúp nhận diện rủi ro và đưa ra biện pháp xử lý kịp thời. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Phòng Công nghệ thông tin và phòng Quản trị rủi ro.

  4. Nâng cao năng lực quản trị nguồn nhân lực: Đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ tín dụng, đặc biệt là kỹ năng thẩm định, giám sát và xử lý nợ. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban Nhân sự và phòng Đào tạo.

  5. Quản lý và xử lý nợ có vấn đề hiệu quả: Áp dụng các biện pháp xử lý nợ như thu hồi nợ, xử lý tài sản bảo đảm, khởi kiện khi cần thiết, đồng thời xây dựng kế hoạch tái cấu trúc nợ phù hợp với từng khách hàng. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Phòng Quản lý nợ và pháp chế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản trị rủi ro tín dụng, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững và nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng.

  2. Cán bộ tín dụng và phòng quản trị rủi ro: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về mô hình quản trị rủi ro tín dụng, hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, quy trình giám sát và xử lý nợ, hỗ trợ nâng cao năng lực nghiệp vụ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tài chính – ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn quản trị rủi ro tín dụng tại một ngân hàng thương mại quy mô trung bình, giúp mở rộng hiểu biết và phát triển nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tài chính: Hỗ trợ đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM, từ đó xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao an toàn hệ thống ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Rủi ro tín dụng là gì và tại sao nó quan trọng với ngân hàng?
    Rủi ro tín dụng là nguy cơ mất vốn do khách hàng không trả được nợ đúng hạn. Đây là rủi ro lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và sự ổn định của ngân hàng, vì hoạt động tín dụng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản.

  2. ABBANK đã áp dụng những biện pháp nào để quản trị rủi ro tín dụng?
    ABBANK xây dựng mô hình quản trị rủi ro tín dụng theo tiêu chuẩn Basel II, bao gồm hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, quy trình cấp tín dụng chặt chẽ, giám sát và xử lý nợ có vấn đề, đồng thời trích lập dự phòng rủi ro phù hợp.

  3. Tỷ lệ nợ xấu của ABBANK trong giai đoạn 2015-2022 có xu hướng như thế nào?
    Tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng từ 3,15% năm 2015 lên 4,91% năm 2022, phản ánh áp lực rủi ro tín dụng gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế khó khăn do đại dịch Covid-19.

  4. Làm thế nào để phát hiện sớm rủi ro tín dụng tại ngân hàng?
    Ngân hàng cần xây dựng hệ thống cảnh báo sớm dựa trên phân tích các chỉ số tài chính, theo dõi sát sao chất lượng nợ, giám sát sau cấp tín dụng và cập nhật thường xuyên các dấu hiệu tài chính, phi tài chính của khách hàng.

  5. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại ABBANK là gì?
    Bao gồm tăng cường quản lý rủi ro toàn diện, ban hành quy định giám sát sau cấp tín dụng, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, nâng cao năng lực cán bộ tín dụng và xử lý nợ có vấn đề hiệu quả.

Kết luận

  • Rủi ro tín dụng là thách thức lớn nhất đối với hoạt động kinh doanh của ABBANK trong giai đoạn 2015 – 2022, với tỷ lệ nợ xấu và nợ có vấn đề có xu hướng gia tăng.
  • ABBANK đã áp dụng mô hình quản trị rủi ro tín dụng theo tiêu chuẩn Basel II, xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và quy trình giám sát, xử lý nợ phù hợp.
  • Các hạn chế trong quản trị rủi ro tín dụng chủ yếu do ảnh hưởng của môi trường kinh tế vĩ mô, năng lực cán bộ tín dụng và quy trình giám sát chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp toàn diện nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng, bao gồm hoàn thiện chính sách, tăng cường giám sát, cảnh báo sớm và nâng cao năng lực nguồn nhân lực.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho ABBANK và các NHTM quy mô trung bình trong việc nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng, góp phần phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh và biến động kinh tế hiện nay.

Call-to-action: Các nhà quản lý và cán bộ ngân hàng nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu và cập nhật các mô hình quản trị rủi ro hiện đại nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định và bền vững của ngân hàng.