Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập (KQHT) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Tại huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng, năm học 2017 – 2018, tổng số học sinh (HS) các trường trung học phổ thông (THPT) đạt xếp loại học lực khá và giỏi chiếm khoảng 63,21%, trong khi học lực trung bình chiếm 35,99%. Tuy nhiên, kết quả kỳ thi THPT quốc gia năm 2017 cho thấy tỉ lệ HS đạt điểm dưới 5 ở các môn Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học rất cao, với môn Toán lên đến 68%. Điều này phản ánh sự bất cập trong công tác kiểm tra, đánh giá và quản lí hoạt động này tại các trường THPT trên địa bàn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá KQHT ở các trường THPT huyện Mỹ Xuyên, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục. Nghiên cứu tập trung vào năm học 2017 – 2018, khảo sát tại 4 trường THPT tiêu biểu của huyện, bao gồm THPT Mỹ Xuyên, Văn Ngọc Chính, Ngọc Tố và Hòa Tú. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn, làm cơ sở cho các nhà quản lí giáo dục và giáo viên (GV) trong việc đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá, hướng tới mục tiêu phát triển năng lực toàn diện cho HS.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng quan điểm hệ thống – cấu trúc, xem quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá KQHT như một hệ thống gồm các yếu tố: chủ thể quản lí, mục tiêu, nội dung, đối tượng, phương pháp và kết quả quản lí. Đồng thời, quan điểm lịch sử – logic giúp xác định phạm vi không gian, thời gian nghiên cứu phù hợp, đảm bảo tính chính xác và logic trong trình bày kết quả. Quan điểm thực tiễn được áp dụng để phát hiện những tồn tại, khó khăn trong công tác quản lí, từ đó đề xuất giải pháp khả thi.

Về lý thuyết kiểm tra, đánh giá, nghiên cứu dựa trên hệ thống phân loại mục tiêu giáo dục của Benjamin Bloom với sáu mức độ nhận thức: biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp và đánh giá. Ngoài ra, các khái niệm về kiểm tra, đánh giá theo James H. McMillan và Trần Khánh Đức được sử dụng để làm rõ bản chất và chức năng của hoạt động kiểm tra, đánh giá trong giáo dục phổ thông. Các hình thức kiểm tra như kiểm tra viết (tự luận, trắc nghiệm khách quan), phương pháp quan sát, vấn đáp cũng được phân tích để làm cơ sở đánh giá thực trạng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu khảo sát thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá KQHT tại 4 trường THPT huyện Mỹ Xuyên trong năm học 2017 – 2018. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lí (CBQL), GV và HS với tổng số khoảng vài trăm người tham gia. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng theo từng nhóm đối tượng nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm: điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu với CBQL và GV, nghiên cứu sản phẩm hoạt động như kế hoạch kiểm tra, biên bản họp, ngân hàng đề kiểm tra. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, phần mềm Excel để xử lý số liệu, đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lí. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2017 – 2018, từ khảo sát thực trạng đến đề xuất biện pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của kiểm tra, đánh giá KQHT: Khoảng 85% CBQL và GV nhận thức rõ vai trò của kiểm tra, đánh giá trong việc nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% HS hiểu đúng mục tiêu của hoạt động này.

  2. Thực trạng vận dụng các phương pháp kiểm tra, đánh giá: Phương pháp kiểm tra viết trắc nghiệm khách quan được sử dụng thường xuyên nhất với tỉ lệ khoảng 75% GV áp dụng. Phương pháp vấn đáp và quan sát được sử dụng ở mức trung bình, khoảng 50%. HS đánh giá mức độ thích thú với các phương pháp kiểm tra trung bình đạt 65%, cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc tạo hứng thú học tập qua kiểm tra.

  3. Quản lí các khâu trong hoạt động kiểm tra, đánh giá: Quản lí việc lập kế hoạch kiểm tra, đánh giá và công tác in sao, bảo mật đề thi được thực hiện tốt với mức độ hài lòng của CBQL và GV trên 80%. Ngược lại, quản lí việc ra đề kiểm tra, xây dựng ngân hàng đề, tổ chức thực hiện các tiết kiểm tra trên lớp, chấm bài và nhập điểm còn nhiều hạn chế, chỉ đạt khoảng 60-65%.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố đến hiệu quả quản lí: Các yếu tố như trình độ chuyên môn của GV, cơ sở vật chất phục vụ kiểm tra, đánh giá và công tác bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra, đánh giá cho GV được xác định là những nhân tố ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lí, với mức độ ảnh hưởng trên 70%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù CBQL và GV nhận thức tốt về vai trò của kiểm tra, đánh giá, nhưng việc vận dụng đa dạng các phương pháp kiểm tra còn hạn chế, dẫn đến việc đánh giá chưa toàn diện và chưa phát huy hết tiềm năng của HS. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với thực trạng chung ở nhiều địa phương, nơi mà việc đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá chưa được thực hiện đồng bộ.

Việc quản lí các khâu như ra đề kiểm tra, xây dựng ngân hàng đề và chấm bài còn yếu kém có thể do thiếu kinh nghiệm, thiếu công cụ hỗ trợ và chưa có sự giám sát chặt chẽ. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến tính khách quan và chính xác của kết quả đánh giá. Biểu đồ thể hiện mức độ hài lòng của CBQL và GV về từng khâu quản lí sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch này.

Ngoài ra, cơ sở vật chất và công nghệ thông tin phục vụ kiểm tra, đánh giá chưa được đầu tư đầy đủ, làm giảm hiệu quả quản lí và tổ chức kiểm tra. Việc bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra, đánh giá cho GV cũng chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến hạn chế trong đổi mới phương pháp kiểm tra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV và HS về vai trò và mục tiêu của kiểm tra, đánh giá: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo định kỳ trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao nhận thức, đặc biệt tập trung vào HS để tăng cường sự chủ động trong học tập.

  2. Tăng cường bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra, đánh giá cho GV: Xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu về các phương pháp kiểm tra đa dạng, ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra, đánh giá, triển khai trong năm học tiếp theo với sự phối hợp của Sở Giáo dục và Đào tạo.

  3. Cải tiến công tác quản lí các khâu ra đề kiểm tra, xây dựng ngân hàng đề và chấm bài: Áp dụng phần mềm quản lí ngân hàng đề, thiết lập quy trình kiểm duyệt đề nghiêm ngặt, đồng thời tăng cường giám sát việc chấm bài nhằm đảm bảo tính khách quan và chính xác, thực hiện trong vòng 1 năm.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Trang bị máy tính, phần mềm hỗ trợ xây dựng đề kiểm tra, chấm điểm tự động và bảo mật đề thi, đồng thời nâng cấp phòng học, phòng thi để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kiểm tra, đánh giá, hoàn thành trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các trường THPT: Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn và giải pháp quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lí tại trường.

  2. Giáo viên các môn học phổ thông: Tham khảo các phương pháp kiểm tra, đánh giá đa dạng và cách vận dụng hiệu quả trong giảng dạy, từ đó cải thiện chất lượng đánh giá HS.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lí giáo dục: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu thực tiễn, cơ sở lý luận và thực trạng quản lí kiểm tra, đánh giá trong giáo dục phổ thông.

  4. Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh, thành phố: Cung cấp dữ liệu và đề xuất chính sách nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá trong các trường THPT, góp phần đổi mới căn bản giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kiểm tra, đánh giá KQHT lại quan trọng trong giáo dục phổ thông?
    Kiểm tra, đánh giá giúp xác định mức độ đạt được mục tiêu học tập của HS, cung cấp thông tin phản hồi để GV điều chỉnh phương pháp dạy và HS điều chỉnh cách học, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Những phương pháp kiểm tra nào được sử dụng phổ biến nhất tại các trường THPT huyện Mỹ Xuyên?
    Phương pháp kiểm tra viết trắc nghiệm khách quan được sử dụng nhiều nhất, chiếm khoảng 75% tần suất áp dụng, tiếp theo là phương pháp vấn đáp và quan sát.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá?
    Trình độ chuyên môn của GV, cơ sở vật chất phục vụ kiểm tra, đánh giá và công tác bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra, đánh giá cho GV là những yếu tố quan trọng nhất.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lí công tác ra đề kiểm tra và xây dựng ngân hàng đề?
    Cần áp dụng phần mềm quản lí ngân hàng đề, thiết lập quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt và tăng cường giám sát, đồng thời bồi dưỡng kỹ năng cho GV trong việc xây dựng đề.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò như thế nào trong kiểm tra, đánh giá KQHT?
    Công nghệ thông tin giúp xây dựng ngân hàng đề, chấm điểm tự động, bảo mật đề thi và quản lí kết quả học tập, từ đó nâng cao tính chính xác, khách quan và hiệu quả của hoạt động kiểm tra, đánh giá.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá KQHT ở các trường THPT huyện Mỹ Xuyên đã đạt được một số kết quả tích cực, đặc biệt trong công tác lập kế hoạch và bảo mật đề thi.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại nhiều hạn chế ở các khâu ra đề kiểm tra, tổ chức thực hiện tiết kiểm tra, chấm bài và bồi dưỡng nghiệp vụ cho GV.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, bồi dưỡng nghiệp vụ, cải tiến quản lí và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá.
  • Các giải pháp được thiết kế với mục tiêu cụ thể, thời gian thực hiện rõ ràng và phân công trách nhiệm cho các chủ thể liên quan.
  • Kết quả nghiên cứu là cơ sở quan trọng để các nhà quản lí giáo dục và GV triển khai đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường THPT huyện Mỹ Xuyên cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo để tổ chức các khóa bồi dưỡng và đầu tư trang thiết bị phù hợp.