Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc triển khai và thực hiện chiến lược doanh nghiệp một cách hiệu quả trở thành thách thức lớn đối với các tổ chức. Theo báo cáo ngành, tỷ lệ thất bại trong việc thực hiện chiến lược có thể lên đến 60-90%, trong khi chỉ dưới 10% chiến lược được xây dựng tốt thực sự được triển khai hiệu quả. Công ty Cổ phần Tập đoàn Thái Tuấn, một doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất vải thời trang tại Việt Nam, đã xác định chiến lược phát triển giai đoạn 2018-2022 với mục tiêu tăng trưởng doanh thu 12-15% và lợi nhuận 15-20% mỗi năm. Tuy nhiên, việc đo lường và kiểm soát chiến lược hiện nay chủ yếu dựa trên các chỉ số tài chính, thiếu các thước đo phi tài chính quan trọng như chất lượng nguồn nhân lực, sự hài lòng khách hàng và quy trình nội bộ, dẫn đến khó khăn trong việc thực thi chiến lược dài hạn.

Mục tiêu nghiên cứu là ứng dụng công cụ Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) để thiết lập bản đồ chiến lược, xây dựng các chỉ số hiệu suất cốt yếu (KPI) và triển khai thực hiện chiến lược tại Công ty Thái Tuấn trong giai đoạn 2018-2022. Nghiên cứu tập trung vào việc phát triển hệ thống đo lường toàn diện, cân bằng giữa các khía cạnh tài chính và phi tài chính, nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chiến lược và tạo giá trị bền vững cho doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu và hoạt động của Công ty Thái Tuấn tại Việt Nam trong giai đoạn 2015-2018, với trọng tâm là xây dựng và áp dụng BSC ở cấp độ công ty.

Việc ứng dụng BSC không chỉ giúp công ty theo dõi hiệu quả tài chính mà còn đánh giá các yếu tố quan trọng khác như khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển, từ đó hỗ trợ việc ra quyết định và điều chỉnh chiến lược kịp thời. Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của BSC trong ngành sản xuất dệt nhuộm, đồng thời cung cấp mô hình triển khai thực tiễn có thể áp dụng cho các doanh nghiệp tương tự tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba nền tảng lý thuyết chính:

  1. Mô hình quản lý chiến lược: Quản lý chiến lược được hiểu là quá trình xây dựng, thực hiện và đánh giá chiến lược nhằm đạt được mục tiêu tổ chức. Theo David (2011), quản lý chiến lược bao gồm ba giai đoạn: xây dựng chiến lược (phát triển tầm nhìn, sứ mệnh, phân tích môi trường, thiết lập mục tiêu), thực hiện chiến lược (phân bổ nguồn lực, phát triển văn hóa, tổ chức cấu trúc) và đánh giá chiến lược (theo dõi, điều chỉnh). Mô hình này giúp hiểu rõ quá trình quản trị chiến lược tổng thể.

  2. Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC): Được phát triển bởi Kaplan và Norton (1996), BSC là công cụ chuyển đổi tầm nhìn và chiến lược thành các mục tiêu cụ thể, thước đo và chương trình hành động trên bốn khía cạnh cân bằng: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. BSC giúp cân bằng giữa các chỉ số tài chính và phi tài chính, đồng thời tạo ra hệ thống đo lường toàn diện để triển khai và giám sát chiến lược.

  3. Chỉ số hiệu suất cốt yếu (KPI): Theo Parmenter (2007), KPI là các chỉ số đo lường hiệu suất quan trọng giúp doanh nghiệp biết phải làm gì để cải thiện kết quả. KPI được sử dụng trong BSC để đánh giá mức độ hoàn thành các mục tiêu chiến lược, bao gồm cả chỉ số kết quả (KRI) và chỉ số hiệu suất (PI).

Các khái niệm chính được vận dụng gồm: bản đồ chiến lược (mô tả mối quan hệ nhân quả giữa các mục tiêu trong bốn khía cạnh BSC), KPI (chỉ số đo lường hiệu quả thực hiện mục tiêu), và mô hình 9 bước xây dựng BSC (từ khảo sát hiện trạng đến đánh giá và điều chỉnh chiến lược).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính Delphi để thu thập và đồng thuận ý kiến chuyên gia trong công ty về các mục tiêu chiến lược, bản đồ chiến lược và KPI. Thành phần tham gia gồm 14 chuyên gia là các nhà quản lý cấp cao và trung của Công ty Thái Tuấn, có kinh nghiệm từ 7 đến hơn 20 năm trong các lĩnh vực kinh doanh, tài chính, kỹ thuật, nhân sự, marketing và sản xuất.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm: báo cáo tài chính 3 năm (2015-2017), kế hoạch chiến lược 2018-2022, tài liệu nội bộ công ty, và kết quả khảo sát ý kiến chuyên gia qua hai vòng Delphi. Cỡ mẫu khảo sát là 14 chuyên gia, được lựa chọn theo tiêu chí kinh nghiệm và vai trò trong công ty.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng thống kê mô tả tỷ lệ đồng thuận, phân loại các mục tiêu theo mức độ đồng ý, và điều chỉnh dựa trên phản hồi của chuyên gia. Quá trình Delphi gồm hai vòng khảo sát nhằm đạt được sự đồng thuận trên 70% cho các mục tiêu và KPI được đề xuất. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2018, tập trung vào xây dựng bản đồ chiến lược, thiết lập KPI và trọng số các khía cạnh BSC.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xây dựng bản đồ chiến lược với 25 mục tiêu chiến lược: Qua khảo sát Delphi, 12 mục tiêu đạt đồng thuận 100%, 4 mục tiêu đạt trên 90%, và một số mục tiêu khác được điều chỉnh hoặc bổ sung. Các mục tiêu được phân bổ đều trên bốn khía cạnh BSC: tài chính (4 mục tiêu), khách hàng (7 mục tiêu), quy trình nội bộ (10 mục tiêu), học hỏi phát triển (7 mục tiêu). Ví dụ, mục tiêu tăng doanh thu và lợi nhuận được đồng thuận cao (trên 90%), trong khi mục tiêu tiết giảm chi phí quản lý và sản xuất không được đồng thuận do mâu thuẫn với chiến lược phát triển sản phẩm mới.

  2. Xây dựng hệ thống KPI phù hợp: Các KPI được thiết kế để đo lường hiệu quả thực hiện từng mục tiêu chiến lược, với trọng số được phân bổ theo mức độ quan trọng của từng khía cạnh. Khía cạnh tài chính chiếm khoảng 35%, khách hàng 25%, quy trình nội bộ 25%, và học hỏi phát triển 15%. Ví dụ, KPI về tỷ lệ tăng trưởng doanh thu, tỷ lệ giữ chân khách hàng, thời gian giao hàng và tỷ lệ nhân viên được đào tạo đều được xác định rõ ràng.

  3. Khảo sát sự đồng thuận và điều chỉnh mục tiêu: Qua hai vòng Delphi, tỷ lệ đồng thuận về các mục tiêu và KPI tăng lên đáng kể, từ mức trung bình 66,4 điểm (theo thang điểm Niven) cho thấy nhu cầu áp dụng BSC là rất cần thiết. Một số mục tiêu phi tài chính như “Đảm bảo chất lượng sản phẩm làm hài lòng khách hàng” và “Đầu tư hệ thống thiết bị hiện đại” được bổ sung nhằm hoàn thiện hệ thống đo lường.

  4. Khó khăn trong việc triển khai chiến lược hiện tại: Công ty hiện chỉ tập trung đo lường các chỉ số tài chính như doanh thu và lợi nhuận, thiếu các chỉ tiêu phi tài chính cụ thể, dẫn đến khó khăn trong việc thực thi chiến lược dài hạn. Việc áp dụng BSC giúp khắc phục hạn chế này bằng cách bổ sung các chỉ tiêu về khách hàng, quy trình và học hỏi phát triển.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc ứng dụng BSC tại Công ty Thái Tuấn giúp chuyển đổi chiến lược thành các mục tiêu cụ thể, đo lường được và có tính khả thi cao. Việc phân bổ trọng số hợp lý giữa các khía cạnh tài chính và phi tài chính tạo sự cân bằng, giúp công ty không chỉ tập trung vào kết quả ngắn hạn mà còn phát triển bền vững.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả phù hợp với nhận định của Kaplan và Norton (1996) về vai trò của BSC trong việc cải thiện hiệu suất tài chính và phi tài chính. Đồng thời, nghiên cứu cũng phản ánh thực trạng tại nhiều doanh nghiệp Việt Nam khi chưa có hệ thống đo lường chiến lược toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ trọng số các khía cạnh BSC, bảng tổng hợp tỷ lệ đồng thuận các mục tiêu qua các vòng Delphi, và biểu đồ KPI theo từng khía cạnh để minh họa rõ ràng hiệu quả triển khai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai hệ thống BSC toàn diện: Công ty cần nhanh chóng áp dụng hệ thống BSC đã xây dựng, triển khai đồng bộ các mục tiêu và KPI ở cấp công ty và các phòng ban, nhằm đảm bảo sự thống nhất và hiệu quả trong thực thi chiến lược. Thời gian thực hiện đề xuất trong vòng 12 tháng, do Ban Tổng Giám đốc chủ trì phối hợp các phòng ban.

  2. Đào tạo và nâng cao nhận thức về BSC: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý và nhân viên về phương pháp BSC và KPI để nâng cao năng lực triển khai và giám sát. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên hiểu và áp dụng BSC lên trên 80% trong 6 tháng.

  3. Xây dựng hệ thống thu thập và phân tích dữ liệu tự động: Đầu tư hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ thu thập dữ liệu KPI, phân tích và báo cáo định kỳ nhằm tăng tính chính xác và kịp thời trong quản lý chiến lược. Thời gian hoàn thành trong 18 tháng, do phòng IT phối hợp phòng Tài chính và Nhân sự thực hiện.

  4. Đánh giá và điều chỉnh chiến lược định kỳ: Thiết lập quy trình đánh giá hiệu quả thực hiện chiến lược theo BSC hàng quý, từ đó điều chỉnh mục tiêu và KPI phù hợp với tình hình thực tế. Ban Chiến lược chịu trách nhiệm tổ chức và báo cáo kết quả lên Hội đồng quản trị.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất dệt may: Giúp hiểu rõ cách xây dựng và triển khai hệ thống đo lường chiến lược toàn diện, cân bằng giữa tài chính và phi tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị và cạnh tranh.

  2. Chuyên gia tư vấn quản trị chiến lược: Cung cấp mô hình thực tiễn áp dụng BSC trong ngành dệt nhuộm, làm cơ sở tham khảo cho các dự án tư vấn tương tự tại các doanh nghiệp Việt Nam.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh: Tài liệu tham khảo về ứng dụng phương pháp nghiên cứu Delphi, xây dựng bản đồ chiến lược và KPI trong môi trường doanh nghiệp thực tế.

  4. Phòng ban chức năng trong doanh nghiệp: Giúp các phòng ban như Tài chính, Marketing, Nhân sự, Sản xuất hiểu rõ vai trò của mình trong việc thực hiện chiến lược qua các chỉ tiêu KPI cụ thể, từ đó phối hợp hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. BSC là gì và tại sao cần áp dụng trong doanh nghiệp?
    BSC là công cụ quản trị chiến lược giúp chuyển đổi tầm nhìn và chiến lược thành các mục tiêu và chỉ số đo lường cụ thể trên bốn khía cạnh: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Áp dụng BSC giúp doanh nghiệp cân bằng giữa kết quả tài chính và các yếu tố tạo giá trị dài hạn, nâng cao hiệu quả thực thi chiến lược.

  2. Phương pháp Delphi được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Phương pháp Delphi thu thập ý kiến chuyên gia qua nhiều vòng khảo sát nhằm đạt sự đồng thuận về các mục tiêu và KPI. Trong nghiên cứu, 14 chuyên gia cấp cao của công ty tham gia đánh giá và điều chỉnh các mục tiêu chiến lược qua hai vòng khảo sát, đảm bảo tính khách quan và thực tiễn.

  3. Làm thế nào để xây dựng bản đồ chiến lược hiệu quả?
    Bản đồ chiến lược được xây dựng dựa trên mối quan hệ nhân quả giữa các mục tiêu trong bốn khía cạnh BSC. Việc xác định rõ các mục tiêu chiến lược, sắp xếp theo trình tự logic và liên kết chặt chẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ cách tạo ra giá trị và tập trung nguồn lực phù hợp.

  4. KPI có vai trò gì trong việc triển khai BSC?
    KPI là các chỉ số đo lường hiệu suất giúp đánh giá mức độ hoàn thành mục tiêu chiến lược. KPI cung cấp thông tin cụ thể về những gì cần làm để cải thiện kết quả, từ đó hỗ trợ quản lý theo dõi tiến độ và điều chỉnh kịp thời.

  5. Những khó khăn thường gặp khi áp dụng BSC là gì?
    Khó khăn bao gồm thiếu sự đồng thuận trong tổ chức, thiếu dữ liệu đo lường phi tài chính, hạn chế về công nghệ thông tin hỗ trợ thu thập dữ liệu, và thiếu đào tạo nhân sự. Nghiên cứu đề xuất giải pháp đào tạo, xây dựng hệ thống dữ liệu và quy trình đánh giá định kỳ để khắc phục.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xây dựng thành công bản đồ chiến lược gồm 25 mục tiêu chiến lược và hệ thống KPI phù hợp cho Công ty Thái Tuấn giai đoạn 2018-2022, dựa trên mô hình BSC.
  • Phương pháp Delphi giúp thu thập và đồng thuận ý kiến chuyên gia, đảm bảo tính thực tiễn và khả thi của hệ thống đo lường chiến lược.
  • Việc áp dụng BSC giúp công ty cân bằng giữa các mục tiêu tài chính và phi tài chính, nâng cao hiệu quả thực thi chiến lược và tạo giá trị bền vững.
  • Đề xuất triển khai hệ thống BSC toàn diện, đào tạo nhân sự, đầu tư công nghệ thông tin và đánh giá định kỳ nhằm đảm bảo thành công trong thực hiện chiến lược.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo về hoàn thiện các bước tiếp theo trong quy trình BSC, mở rộng áp dụng cho các doanh nghiệp ngành dệt may tại Việt Nam.

Hành động tiếp theo là tổ chức các buổi đào tạo và triển khai thí điểm hệ thống BSC tại các phòng ban trọng điểm trong vòng 6-12 tháng tới, đồng thời xây dựng hệ thống thu thập dữ liệu KPI tự động để hỗ trợ quản lý chiến lược hiệu quả hơn.