I. Tổng quan về lợi ích kinh tế và đầu tư nước ngoài
Luận văn thạc sĩ này tập trung vào quan hệ lợi ích kinh tế giữa người lao động và người sử dụng lao động trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (DNCVĐTNN) tại Việt Nam. Đầu tư nước ngoài (ĐTNN) được xem là một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và chuyển giao công nghệ. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, cũng tồn tại mâu thuẫn về lợi ích kinh tế, dẫn đến các cuộc đình công. Luận văn đặt ra mục tiêu làm rõ bản chất và thực trạng của mối quan hệ này, từ đó đề xuất giải pháp để xây dựng quan hệ lao động hài hòa.
1.1. Khái niệm lợi ích kinh tế: Lợi ích kinh tế được định nghĩa là sự thể hiện của quan hệ sản xuất, được quy định bởi phương thức sản xuất và quan hệ sở hữu. Nó là động lực thúc đẩy con người hoạt động kinh tế và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Như Lênin đã chỉ ra, lợi ích của mỗi giai cấp được xác định khách quan bởi vai trò của họ trong hệ thống quan hệ sản xuất.
1.2. Đặc điểm ĐTNN và DNCVĐTNN: Luận văn phân tích các đặc điểm của ĐTNN, bao gồm việc nhà đầu tư góp vốn để thiết lập cơ sở sản xuất kinh doanh và tham gia quản lý. DNCVĐTNN tại Việt Nam chủ yếu là doanh nghiệp liên doanh và doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài. Các mối quan hệ cơ bản trong khu vực này bao gồm quan hệ giữa nước chủ nhà và nhà đầu tư, giữa người lao động và người sử dụng lao động. Nhà đầu tư nước ngoài (ĐTNN) tìm kiếm lợi nhuận tối đa, trong khi nước chủ nhà có quyền điều chỉnh các dự án đầu tư thông qua luật pháp.
II. Quan hệ sản xuất trong DNCVĐTNN
2.1. Quan hệ sở hữu: Trong DNCVĐTNN, sở hữu vốn thuộc về nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm cả vốn tự có và vốn vay từ các ngân hàng trong nước. Việc bảo vệ quyền sở hữu này là rất quan trọng để thu hút đầu tư.
2.2. Quan hệ quản lý: Nhà đầu tư có quyền điều hành và quản lý doanh nghiệp để bảo toàn và phát triển vốn. Tuy nhiên, xu hướng hiện nay là tách quyền sở hữu và quyền sử dụng vốn, nhà đầu tư có thể thuê giám đốc điều hành. Điều này cho phép nhà đầu tư vẫn giữ quyền sở hữu, đồng thời chuyển giao kỹ năng quản lý hiện đại cho đội ngũ cán bộ tại nước sở tại.
2.3. Quan hệ phân phối: Phân phối trong DNCVĐTNN dựa trên nguyên tắc thị trường, tức là phân phối theo sở hữu và đóng góp vào sản xuất kinh doanh. Điều này đảm bảo sự công bằng và khuyến khích hiệu quả làm việc. Tuy nhiên, luận văn cũng lưu ý đến sự cần thiết của việc điều chỉnh để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên.
III. Mâu thuẫn lợi ích kinh tế và đình công
Luận văn chỉ ra rằng mâu thuẫn lợi ích kinh tế giữa người lao động và người sử dụng lao động là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến đình công trong DNCVĐTNN. Người lao động mong muốn có mức lương, điều kiện làm việc và các chế độ đãi ngộ tốt hơn, trong khi người sử dụng lao động muốn tối đa hóa lợi nhuận. Sự mất cân bằng trong quan hệ này có thể gây ra bất ổn xã hội và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư. "Nguyên nhân chính dẫn đến đình công ở một số xí nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài" (Trần Đình Giám, Tạp chí Lao động và xã hội, số 6/1996) là một trong những nghiên cứu được trích dẫn để làm rõ vấn đề này. Luận văn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng mối quan hệ hài hòa giữa người lao động và người sử dụng lao động, như đã được đề cập trong bài viết "Xây dựng mối quan hệ hài hòa giữa đại diện lao động và người sử dụng lao động trong các doanh nghiệp" (Phụng Hiệp, Tạp chí Lao động và Công đoàn, số 1/1997).
IV. Giá trị và ứng dụng thực tiễn
Luận văn có giá trị trong việc cung cấp cái nhìn tổng quan về quan hệ lợi ích kinh tế trong DNCVĐTNN. Việc phân tích các mối quan hệ sản xuất và nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn lợi ích là cơ sở để đề xuất các giải pháp. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc hoạch định chính sách kinh tế - xã hội, nhằm điều chỉnh quan hệ lợi ích, xây dựng quan hệ lao động lành mạnh và thu hút đầu tư nước ngoài hiệu quả. Luận văn cũng đóng góp vào việc nghiên cứu và giảng dạy các chuyên đề kinh tế liên quan. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu giới hạn đến năm 2005 nên cần cập nhật thêm các thông tin và số liệu mới để phản ánh đúng thực trạng hiện nay.
