Luận Văn Thạc Sĩ Quản Lý Kinh Tế: Giải Pháp Chuyển Dịch Cơ Cấu Lao Động Nông Thôn Tại Huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng

• Tác giả: Nguyễn Thị Vân Anh
• Người hướng dẫn: PGS. TS Đào Văn Hiệp
• Trường học: Đại học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Một số biện pháp chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn huyện Vĩnh Bảo, Thành phố Hải Phòng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hải Phòng

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG NÔNG THÔN
• 1.1. Lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn
• 1.1.1. Khái niệm lao động và lao động nông thôn
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN VĨNH BẢO GIAI ĐOẠN 2015-2017
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐẾN NĂM 2020
• KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Luận văn thạc sĩ

Luận văn thạc sĩ này tập trung vào việc nghiên cứu và đề xuất các biện pháp chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn tại huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng. Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp để thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động trong bối cảnh phát triển nông thôn và công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn. Luận văn này không chỉ có giá trị lý luận mà còn mang tính thực tiễn cao, đóng góp vào việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

1.1. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chính của luận văn thạc sĩ là đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn tại huyện Vĩnh Bảo, từ đó đề xuất các biện pháp chuyển dịch phù hợp. Nghiên cứu cũng nhằm hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu lao động, phân tích các yếu tố tác động đến quá trình này, và đưa ra các định hướng phát triển đến năm 2020. Luận văn này cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách phát triển nông thôn và kinh tế nông thôn tại địa phương.

1.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn thạc sĩ sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp thống kê, và phương pháp chuyên gia. Nghiên cứu cũng kế thừa các số liệu từ Chi cục thống kê huyện Vĩnh Bảo và các cuộc điều tra về lao động, việc làm, và thu nhập của người dân nông thôn. Các phương pháp này giúp đảm bảo tính chính xác và khách quan trong việc đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp chuyển dịch cơ cấu lao động.

II. Biện pháp chuyển dịch cơ cấu lao động

Biện pháp chuyển dịch cơ cấu lao động là trọng tâm của luận văn thạc sĩ này. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn tại huyện Vĩnh Bảo, bao gồm việc đào tạo nghề, phát triển cơ sở hạ tầng, và tăng cường xuất khẩu lao động. Các biện pháp này không chỉ giúp giải quyết vấn đề lao động dư thừa mà còn góp phần nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn.

2.1. Đào tạo nghề

Một trong những biện pháp chuyển dịch cơ cấu lao động được đề xuất là đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Việc này nhằm nâng cao chất lượng lao động, giúp người dân có thể chuyển đổi từ lao động nông nghiệp sang các ngành nghề khác như công nghiệp và dịch vụ. Đào tạo nghề cũng giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của lao động nông thôn trên thị trường lao động, từ đó góp phần phát triển bền vững kinh tế địa phương.

2.2. Phát triển cơ sở hạ tầng

Phát triển cơ sở hạ tầng là một biện pháp quan trọng trong quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động. Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng nông thôn như đường giao thông, hệ thống điện, và nước sạch sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các ngành nghề mới, thu hút đầu tư, và tạo việc làm cho người dân. Phát triển cơ sở hạ tầng cũng góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.

III. Cơ cấu lao động nông thôn

Cơ cấu lao động nông thôn là một trong những vấn đề trọng tâm được phân tích trong luận văn thạc sĩ. Nghiên cứu chỉ ra rằng, cơ cấu lao động nông thôn tại huyện Vĩnh Bảo vẫn còn chậm chuyển dịch, với tỷ lệ lao động trong nông nghiệp chiếm đa số. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc đổi mới cơ cấu và phát triển kinh tế nông thôn. Luận văn cũng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến cơ cấu lao động, bao gồm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, và chính sách lao động.

3.1. Thực trạng lao động nông thôn

Thực trạng lao động nông thôn tại huyện Vĩnh Bảo được đánh giá qua các chỉ số về số lượng lao động, ngành nghề, và thu nhập. Nghiên cứu chỉ ra rằng, phần lớn lao động nông thôn vẫn tập trung trong nông nghiệp, với thu nhập thấp và việc làm không ổn định. Thực trạng này đòi hỏi các giải pháp phát triển mạnh mẽ để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động và cải thiện đời sống của người dân.

3.2. Yếu tố ảnh hưởng

Các yếu tố ảnh hưởng đến cơ cấu lao động nông thôn bao gồm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, và chính sách lao động. Điều kiện tự nhiên như đất đai và khí hậu ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, trong khi kinh tế xã hội và chính sách lao động quyết định khả năng chuyển dịch cơ cấu lao động. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc thiếu đầu tư và đào tạo nghề là những rào cản chính trong quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động.

IV. Phát triển nông thôn và chuyển dịch cơ cấu

Phát triển nông thôn và chuyển dịch cơ cấu lao động là hai vấn đề có mối quan hệ mật thiết. Luận văn thạc sĩ này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển nông thôn trong quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động. Các giải pháp phát triển được đề xuất bao gồm đầu tư vào nông nghiệp, phát triển cơ sở hạ tầng, và tăng cường xuất khẩu lao động. Những giải pháp này không chỉ giúp cải thiện kinh tế nông thôn mà còn góp phần tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững.

4.1. Đầu tư vào nông nghiệp

Đầu tư vào nông nghiệp là một trong những giải pháp phát triển được đề xuất trong luận văn thạc sĩ. Việc đầu tư vào nông nghiệp sẽ giúp nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển dịch cơ cấu lao động. Đầu tư vào nông nghiệp cũng góp phần cải thiện thu nhập và đời sống của người dân nông thôn, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế địa phương.

4.2. Tăng cường xuất khẩu lao động

Tăng cường xuất khẩu lao động là một giải pháp quan trọng trong quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động. Việc này không chỉ giúp giải quyết vấn đề lao động dư thừa mà còn góp phần tăng thu nhập và kinh nghiệm cho người lao động. Xuất khẩu lao động cũng giúp người dân nông thôn tiếp cận với các cơ hội việc làm mới, từ đó thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động và phát triển nông thôn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn, chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lao động, tăng thu nhập và cải thiện đời sống người dân. Huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng, với dân số trên 190.000 người và diện tích đất nông nghiệp chiếm khoảng 69% tổng diện tích tự nhiên, đang trải qua quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động mạnh mẽ trong giai đoạn 2015-2017. Tổng số lao động năm 2017 đạt 86.224 người, trong đó lao động nông thôn chiếm trên 95%. Cơ cấu lao động có sự thay đổi rõ nét: lao động nông nghiệp giảm từ 48,39% năm 2015 xuống còn 43,01% năm 2017, trong khi lao động công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng (CN-TTCN&XD) tăng từ 27,70% lên 32,62%, lao động dịch vụ tăng từ 23,91% lên 24,37%.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn huyện Vĩnh Bảo, phân tích các yếu tố tác động và đề xuất các biện pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Vĩnh Bảo, với số liệu thu thập từ các cuộc điều tra năm 2015 và 2017 tại ba xã đại diện: Vĩnh Tiến, Tân Liên và Hưng Nhân. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học cho chính quyền địa phương trong hoạch định chính sách phát triển lao động và kinh tế nông thôn, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết kinh tế chính trị Mác – Lênin về lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động, đồng thời vận dụng các mô hình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn theo ngành, giới tính, độ tuổi và trình độ chuyên môn. Các khái niệm chính bao gồm:

• Lao động nông thôn: lực lượng lao động hoạt động trong hệ thống kinh tế nông thôn, gồm lao động nông nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng và dịch vụ.
• Chuyển dịch cơ cấu lao động: quá trình biến đổi tỷ trọng lao động giữa các ngành, nhóm tuổi, giới tính và trình độ nhằm phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội.
• Việc làm và thất nghiệp: việc làm được hiểu là hoạt động lao động tạo thu nhập hợp pháp; thất nghiệp là tình trạng người trong độ tuổi lao động muốn làm việc nhưng chưa có việc làm.
• Thu nhập lao động: tổng thu nhập từ các hoạt động sản xuất kinh doanh, bao gồm thu nhập nông nghiệp, phi nông nghiệp và các nguồn thu nhập khác.

Khung lý thuyết cũng đề cập đến các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu lao động như chính sách phát triển kinh tế, trình độ giáo dục, giới tính, tuổi tác và điều kiện đất đai.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, bao gồm:

• Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích các mối quan hệ kinh tế - xã hội.
• Phương pháp thống kê: sử dụng số liệu điều tra của Chi cục Thống kê huyện Vĩnh Bảo năm 2015 và 2017, với cỡ mẫu 180 lao động tại ba xã đại diện.
• Phương pháp chuyên khảo và chuyên gia: thu thập ý kiến từ các cán bộ quản lý và chuyên gia địa phương để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
• Phân tích định lượng: so sánh tỷ lệ lao động theo ngành nghề, giới tính, độ tuổi và trình độ văn hóa qua các năm để đánh giá chuyển dịch cơ cấu lao động.
• Phân tích định tính: đánh giá các yếu tố tác động và hạn chế trong quá trình chuyển dịch.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2017, với mục tiêu đề xuất định hướng và biện pháp đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành nghề: Lao động nông nghiệp giảm 5,38% từ 48,39% năm 2015 xuống 43,01% năm 2017; lao động CN-TTCN&XD tăng 4,92% từ 27,70% lên 32,62%; lao động dịch vụ tăng 0,46% từ 23,91% lên 24,37%. Tốc độ tăng lao động CN-TTCN&XD bình quân 3 năm đạt 10,64%, dịch vụ tăng 3,07%, trong khi lao động nông nghiệp giảm 3,99%/năm.

2. Chuyển dịch theo giới tính: Lao động nam chuyển dịch mạnh mẽ từ nông nghiệp sang CN-TTCN&XD, giảm 20,43% lao động nông nghiệp nam, tăng 16,13% lao động CN-TTCN&XD nam. Lao động nữ chuyển dịch sang dịch vụ nhiều hơn, giảm 21,84% lao động nông nghiệp nữ, tăng 13,8% lao động dịch vụ nữ.

3. Chuyển dịch theo độ tuổi: Nhóm tuổi 20-25 có sự chuyển dịch mạnh nhất, lao động nông nghiệp giảm từ 37,04% xuống 9,26%, lao động CN-TTCN&XD tăng 18,52%. Nhóm tuổi trên 45 chuyển dịch chậm nhất, lao động nông nghiệp vẫn chiếm 62,5%.

4. Chất lượng lao động: 68,89% lao động có trình độ dưới cấp II, chỉ 9,44% có trình độ cao đẳng, đại học. Lao động qua đào tạo chiếm 19,44%, phần lớn lao động chưa qua đào tạo (80,56%). Lao động có trình độ thấp chủ yếu làm nông nghiệp, trong khi lao động có trình độ cao tập trung ở CN-TTCN&XD và dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Sự chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn huyện Vĩnh Bảo diễn ra theo xu hướng tích cực, phù hợp với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và phát triển các khu công nghiệp (KCN). Việc tăng tỷ trọng lao động trong CN-TTCN&XD và dịch vụ góp phần nâng cao thu nhập và giảm tỷ lệ lao động thuần nông. Tuy nhiên, sự chuyển dịch không đồng đều giữa các nhóm tuổi và giới tính, với lao động nữ và nhóm tuổi cao gặp nhiều khó khăn hơn trong tiếp cận việc làm mới.

So với các nghiên cứu trong nước và kinh nghiệm quốc tế, kết quả này phản ánh đúng xu hướng chuyển dịch lao động nông thôn tại các địa phương có phát triển công nghiệp và dịch vụ. Việc tập trung phát triển KCN đã tạo ra nhiều việc làm cho lao động trẻ và lao động nam, trong khi lao động lớn tuổi và nữ cần được hỗ trợ đào tạo và tạo điều kiện tiếp cận việc làm phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ lao động theo ngành nghề qua các năm, biểu đồ tròn phân bố lao động theo giới tính và độ tuổi, cũng như bảng so sánh trình độ đào tạo của lao động qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Đẩy mạnh phát triển các ngành CN-TTCN&XD và dịch vụ: Tăng cường thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp, cụm công nghiệp trên địa bàn huyện nhằm tạo thêm việc làm cho lao động nông thôn, đặc biệt là lao động trẻ. Mục tiêu tăng tỷ trọng lao động CN-TTCN&XD lên trên 35% vào năm 2020. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các sở ngành liên quan, thời gian: 2018-2020.

2. Nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn: Tổ chức các lớp đào tạo nghề, kỹ năng mềm phù hợp với yêu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp trong KCN, ưu tiên lao động nữ và nhóm tuổi trên 35. Mục tiêu tăng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên 30% vào năm 2020. Chủ thể thực hiện: Trung tâm dạy nghề huyện, các trường cao đẳng nghề, thời gian: 2018-2020.

3. Phát triển cơ sở hạ tầng nông nghiệp và nông thôn: Đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, điện, nước sạch và các dịch vụ hỗ trợ sản xuất nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế nông thôn và chuyển dịch lao động. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án huyện, thời gian: 2018-2020.

4. Tăng cường hoạt động xuất khẩu lao động và giới thiệu việc làm: Mở rộng các chương trình xuất khẩu lao động, phối hợp với các trung tâm dịch vụ việc làm để tư vấn, giới thiệu việc làm phù hợp cho lao động nông thôn, giảm tỷ lệ thất nghiệp. Mục tiêu giảm tỷ lệ lao động không có việc làm xuống dưới 2% vào năm 2020. Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện, thời gian: 2018-2020.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động và phát triển kinh tế nông thôn: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển lao động và kinh tế địa phương.

2. Các nhà nghiên cứu và giảng viên kinh tế, quản lý lao động: Tham khảo để phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy về chuyển dịch cơ cấu lao động và phát triển kinh tế nông thôn.

3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ: Hiểu rõ đặc điểm nguồn lao động địa phương, từ đó có chiến lược tuyển dụng và đào tạo phù hợp.

4. Người lao động và các tổ chức xã hội: Nắm bắt xu hướng chuyển dịch lao động, cơ hội việc làm và các biện pháp hỗ trợ để chủ động thích nghi và phát triển nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

1. Chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn là gì?
   Chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn là quá trình thay đổi tỷ trọng lao động giữa các ngành nghề, nhóm tuổi, giới tính và trình độ nhằm phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội nông thôn. Ví dụ, lao động từ nông nghiệp chuyển sang công nghiệp và dịch vụ.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chuyển dịch lao động ở Vĩnh Bảo?
   Chính sách phát triển các khu công nghiệp, trình độ giáo dục, giới tính và độ tuổi là những yếu tố quan trọng. Việc xây dựng KCN đã tạo nhiều việc làm cho lao động trẻ và nam giới.

3. Lao động nữ gặp khó khăn gì trong chuyển dịch cơ cấu lao động?
   Lao động nữ thường bị hạn chế do công việc phù hợp ít hơn, đồng thời phải đảm nhận vai trò gia đình, dẫn đến tỷ lệ lao động nữ trong nông nghiệp vẫn cao hơn nam giới.

4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng lao động nông thôn?
   Tăng cường đào tạo nghề, nâng cao trình độ văn hóa và kỹ năng chuyên môn, đặc biệt là đào tạo phù hợp với yêu cầu của các doanh nghiệp trong KCN và dịch vụ.

5. Tỷ lệ thất nghiệp ở lao động nông thôn Vĩnh Bảo hiện nay ra sao?
   Tỷ lệ lao động không có việc làm thường xuyên giảm bình quân 6,47%/năm trong giai đoạn 2015-2017, tuy nhiên lao động không có việc làm vẫn chiếm khoảng 2,22%, cần tiếp tục có giải pháp hỗ trợ.

Kết luận

• Quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn huyện Vĩnh Bảo giai đoạn 2015-2017 diễn ra tích cực với xu hướng giảm lao động nông nghiệp, tăng lao động công nghiệp và dịch vụ.
• Sự chuyển dịch không đồng đều giữa các nhóm tuổi, giới tính và trình độ, trong đó lao động trẻ và nam giới chuyển dịch nhanh hơn.
• Chất lượng lao động còn thấp, phần lớn lao động chưa qua đào tạo, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận việc làm mới.
• Các biện pháp đề xuất tập trung vào phát triển KCN, nâng cao đào tạo nghề, cải thiện cơ sở hạ tầng và mở rộng xuất khẩu lao động.
• Nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học cho chính quyền địa phương trong hoạch định chính sách phát triển lao động và kinh tế nông thôn đến năm 2020.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền và các tổ chức liên quan cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh phù hợp nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững tại huyện Vĩnh Bảo.