Luận Văn Thạc Sĩ: Phân Tích Ảnh Hưởng Của Sự Kiện Trung Quốc Đặt Giàn Khoan HD 981 Lên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Minh Hồng
• Đề tài: Ảnh Hưởng Của Sự Kiện Trung Quốc Đặt Giàn Khoan HD 981 Đến Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Giả thuyết khoa học
• 1.6. Giới hạn của đề tài
• 1.7. Cấu trúc của khóa luận
• 2. CHƯƠNG 2: KHUNG LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 2.1. Khung lý thuyết liên quan đến lợi nhuận bất thường
• 2.2. Lý thuyết thị trường hiệu quả
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình nghiên cứu sự kiện
• 3.2. Nhận dạng sự kiện và xác định cửa sổ ước lượng, cửa sổ sự kiện
• 3.3. Ước lượng lợi nhuận thông thường
• 3.4. Mô hình thị trường (Market Model)
• 3.5. Mô hình định giá tài sản vốn (CAPM)
• 3.6. Mô hình chênh lệch giá ATP
• 3.7. Mô hình Fama-French
• 3.8. Hệ số beta và phương pháp đo lường Beta
• 3.9. Đo các lợi nhuận bất thường
• 3.9.1. Lợi nhuận bất thường và lợi nhuận bất thường trung bình
• 3.9.2. Lợi nhuận bất thường tích lũy (CAR) và lợi nhuận bất thường mua và nắm giữ (BHAR)
• 3.10. Kiểm định kết quả thống kê
• 3.10.1. Kiểm định tham số
• 3.10.2. Kiểm định phi tham số
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Tổng quan về sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan HD-981
• 4.2. Bối cảnh xảy ra sự kiện giàn khoan HD-981
• 4.3. Diễn biến của sự kiện và phản ứng của Việt Nam
• 4.4. Tổng quan về thị trường chứng khoán trước và sau khi xảy ra sự kiện
• 4.5. Thị trường chứng khoán Quý 1-2014
• 4.6. Ảnh hưởng sự kiện HD-981 đến TTCK Quý 2-2014
• 4.7. Kết quả nghiên cứu tác động sự kiện
• 4.8. Nguồn thu thập dữ liệu
• 4.9. Ước lượng lợi nhuận kỳ vọng
• 4.10. Đánh giá lợi nhuận bất thường
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN
• 5.1. Kết quả nghiên cứu
• 5.2. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu và bối cảnh nghiên cứu

Luận văn thạc sĩ này tập trung vào việc phân tích ảnh hưởng của sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Sự kiện này xảy ra vào ngày 02/05/2014, khi Trung Quốc đưa giàn khoan vào vùng biển tranh chấp gần quần đảo Hoàng Sa, gây ra căng thẳng chính trị và kinh tế giữa hai nước. Thị trường chứng khoán Việt Nam đã phản ứng mạnh mẽ với sự kiện này, thể hiện qua việc giảm điểm mạnh và xuất hiện nhiều phiên giao dịch giảm sâu. Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích sự kiện để đánh giá tác động của sự kiện này đến lợi nhuận của các cổ phiếu vốn hóa lớn trên sàn giao dịch chứng khoán TP.HCM.

1.1. Lý do chọn đề tài

Sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 không chỉ là vấn đề chính trị mà còn có tác động kinh tế lớn, đặc biệt là đối với thị trường chứng khoán Việt Nam. Việc nghiên cứu này nhằm xác định mức độ ảnh hưởng của sự kiện đến thị trường, giúp các nhà đầu tư và cơ quan quản lý có cái nhìn toàn diện hơn về tác động của các sự kiện chính trị đến thị trường tài chính.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu nhằm xác định tác động kinh tế của sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 đến thị trường chứng khoán Việt Nam, cụ thể là các cổ phiếu vốn hóa lớn. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp hiểu rõ hơn về cách thị trường phản ứng với các sự kiện chính trị và kinh tế, từ đó đưa ra các giải pháp quản lý và đầu tư phù hợp.

II. Khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng khung lý thuyết về lợi nhuận bất thường và thị trường hiệu quả để phân tích tác động của sự kiện. Lý thuyết thị trường hiệu quả (Efficient Market Hypothesis) cho rằng giá chứng khoán phản ánh đầy đủ thông tin, trong khi lý thuyết thông tin không chắc chắn (Uncertain Information Hypothesis) giải thích cách thị trường phản ứng với các thông tin bất ngờ. Phương pháp nghiên cứu sự kiện được áp dụng để đo lường lợi nhuận bất thường của các cổ phiếu trong cửa sổ sự kiện.

2.1. Lý thuyết thị trường hiệu quả

Lý thuyết thị trường hiệu quả (EMH) là nền tảng cho nghiên cứu này, cho rằng giá chứng khoán phản ánh đầy đủ thông tin. Nghiên cứu kiểm tra phiên bản bán mạnh của EMH, tức là giá chứng khoán phản ứng ngay lập tức với thông tin công bố. Kết quả nghiên cứu sẽ cho thấy liệu thị trường chứng khoán Việt Nam có phản ứng hiệu quả với sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 hay không.

2.2. Phương pháp nghiên cứu sự kiện

Phương pháp nghiên cứu sự kiện được sử dụng để đo lường lợi nhuận bất thường của các cổ phiếu trong cửa sổ sự kiện. Các mô hình như mô hình thị trường (Market Model) và mô hình CAPM được áp dụng để ước lượng lợi nhuận kỳ vọng. Kết quả nghiên cứu sẽ cho thấy mức độ ảnh hưởng của sự kiện đến lợi nhuận của các cổ phiếu.

III. Kết quả nghiên cứu và phân tích

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 đã gây ra biến động giá mạnh trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Các cổ phiếu vốn hóa lớn đã ghi nhận lợi nhuận bất thường trước và sau sự kiện, cho thấy thị trường có thể đã dự đoán trước sự kiện. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng thị trường chứng khoán Việt Nam còn non trẻ và dễ bị ảnh hưởng bởi các sự kiện chính trị và kinh tế.

3.1. Tác động đến thị trường chứng khoán

Sự kiện đã gây ra biến động giá mạnh trên thị trường, đặc biệt là trong quý 2/2014. Các phiên giao dịch giảm điểm sâu, đặc biệt là phiên ngày 08/05/2014, khi VN-Index giảm 5,87%. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự kiện đã tác động tiêu cực đến tâm lý nhà đầu tư, dẫn đến việc bán tháo cổ phiếu trên diện rộng.

3.2. Lợi nhuận bất thường và phân tích thống kê

Nghiên cứu ghi nhận lợi nhuận bất thường của các cổ phiếu trong cửa sổ sự kiện. Kết quả kiểm định thống kê cho thấy sự tồn tại của lợi nhuận bất thường sau sự kiện, cho thấy thị trường đã phản ứng mạnh mẽ với sự kiện. Phân tích cũng chỉ ra rằng các cổ phiếu thuộc nhóm ngành khác nhau có mức độ ảnh hưởng khác nhau từ sự kiện.

IV. Kết luận và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu kết luận rằng sự kiện Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 đã có tác động kinh tế đáng kể đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, giúp các nhà đầu tư và cơ quan quản lý hiểu rõ hơn về cách thị trường phản ứng với các sự kiện chính trị và kinh tế. Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp quản lý và đầu tư phù hợp trong bối cảnh căng thẳng chính trị.

4.1. Giá trị thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu cung cấp cái nhìn toàn diện về tác động kinh tế của các sự kiện chính trị đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng để dự đoán và quản lý rủi ro trong bối cảnh các sự kiện tương tự xảy ra trong tương lai.

4.2. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo

Nghiên cứu có một số hạn chế, như chỉ tập trung vào các cổ phiếu vốn hóa lớn và không xem xét các yếu tố vĩ mô khác. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi nghiên cứu và kết hợp thêm các yếu tố kinh tế vĩ mô để có cái nhìn toàn diện hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 vào ngày 2/5/2014 tại vùng biển tranh chấp Biển Đông đã gây ra những tác động mạnh mẽ đến thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là trên sàn giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh. Vùng biển này nằm trong phạm vi đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982, tuy nhiên Trung Quốc lại tuyên bố chủ quyền theo đường lưỡi bò. Sự kiện đã làm thị trường chứng khoán Việt Nam giảm điểm sâu, với phiên giao dịch ngày 8/5/2014 ghi nhận mức giảm 5,87% tương đương 32,88 điểm, mức giảm mạnh nhất trong lịch sử thị trường lúc bấy giờ.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá mức độ ảnh hưởng của sự kiện này đến lợi nhuận bất thường của các cổ phiếu vốn hóa lớn nhất trên sàn HOSE, từ ngày 24/10/2013 đến 19/5/2014, nhằm cung cấp cái nhìn chính xác về phản ứng của thị trường trước các biến động chính trị - kinh tế có tính chất bất ngờ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 25 cổ phiếu có vốn hóa lớn nhất, chiếm hơn 80% tỷ trọng VN-Index, nhằm phản ánh tác động tổng thể lên chỉ số thị trường.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các nhà đầu tư và cơ quan quản lý hiểu rõ hơn về cách thức thị trường phản ứng với các sự kiện chính trị căng thẳng, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư và chính sách điều hành phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro và ổn định thị trường tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

1. Lý thuyết thị trường hiệu quả (Efficient Market Hypothesis - EMH): Được phát triển bởi Eugene Fama, lý thuyết này cho rằng giá chứng khoán phản ánh đầy đủ mọi thông tin đã biết, do đó không thể kiếm lợi nhuận bất thường dựa trên thông tin công khai. Phiên bản bán mạnh (semi-strong form) nhấn mạnh giá cổ phiếu phản ứng ngay lập tức với thông tin mới.

2. Lý thuyết thông tin không chắc chắn (Uncertain Information Hypothesis - UIH): Đề xuất bởi Brown, Harlow và Tinic, lý thuyết này giải thích phản ứng thái quá của nhà đầu tư đối với thông tin không chắc chắn, đặc biệt là tin xấu, dẫn đến biến động giá cổ phiếu mạnh hơn so với tin tốt.

3. Lý thuyết nghiên cứu sự kiện (Event Study Theory): Phương pháp này giúp đánh giá tác động của các sự kiện kinh tế, chính trị đến lợi nhuận bất thường của cổ phiếu trong một khoảng thời gian xác định, thông qua các chỉ số như lợi nhuận bất thường trung bình (AAR), lợi nhuận bất thường tích lũy (CAR) và lợi nhuận mua và nắm giữ bất thường (BHAR).

Các khái niệm chính bao gồm: lợi nhuận bất thường (Abnormal Returns - AR), lợi nhuận kỳ vọng (Expected Returns), hệ số beta (β) đo lường rủi ro hệ thống, và các mô hình định giá tài sản như CAPM, mô hình thị trường (Market Model) và mô hình Fama-French ba nhân tố.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu sự kiện (Event Study) để phân tích tác động của sự kiện giàn khoan HD-981 đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Dữ liệu được thu thập từ giá đóng cửa của 25 cổ phiếu vốn hóa lớn nhất trên sàn HOSE và chỉ số VN-Index trong khoảng thời gian từ 24/10/2013 đến 19/5/2014.

• Cỡ mẫu: 25 cổ phiếu chiếm hơn 80% tỷ trọng VN-Index.
• Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn các cổ phiếu có vốn hóa lớn nhất và có dữ liệu đầy đủ trong cửa sổ ước lượng.
• Cửa sổ sự kiện: Từ 5 ngày trước đến 5 ngày sau ngày giao dịch đầu tiên sau sự kiện (05/05/2014), tổng cộng 11 ngày.
• Cửa sổ ước lượng: Khoảng thời gian trước cửa sổ sự kiện dùng để ước lượng lợi nhuận kỳ vọng dựa trên mô hình thị trường và CAPM.
• Mô hình phân tích: So sánh lợi nhuận thực tế với lợi nhuận kỳ vọng ước lượng từ mô hình thị trường và CAPM để tính lợi nhuận bất thường (AR), lợi nhuận bất thường trung bình (AAR), và lợi nhuận bất thường tích lũy (CAR).
• Kiểm định thống kê: Sử dụng kiểm định tham số (T-test) và phi tham số (Sign test, Rank test) để xác định ý nghĩa thống kê của lợi nhuận bất thường.

Quy trình nghiên cứu gồm các bước: nhận dạng sự kiện, xác định cửa sổ sự kiện và cửa sổ ước lượng, tính toán lợi nhuận kỳ vọng, tính lợi nhuận bất thường, và kiểm định kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Lợi nhuận bất thường xuất hiện trước sự kiện: Kết quả cho thấy lợi nhuận bất thường trung bình (AAR) của các cổ phiếu đã có xu hướng giảm từ 5 ngày trước ngày giao dịch đầu tiên sau sự kiện, với mức giảm khoảng 1,2% đến 2,5% tùy cổ phiếu, cho thấy thị trường có thể đã dự đoán trước sự kiện.

2. Lợi nhuận bất thường tích lũy (CAR) sau sự kiện âm rõ rệt: Trong cửa sổ sự kiện (-5; +5), CAR trung bình của mẫu cổ phiếu là khoảng -4,8%, với mức ý nghĩa thống kê cao (p < 0,01), chứng tỏ sự kiện đã gây tác động tiêu cực mạnh đến giá cổ phiếu.

3. Phản ứng thị trường không đồng đều theo nhóm ngành: Các cổ phiếu thuộc nhóm ngành năng lượng và tài chính chịu ảnh hưởng nặng nề hơn, với CAR giảm trung bình lần lượt 6,3% và 5,7%, trong khi nhóm ngành tiêu dùng giảm nhẹ hơn, khoảng 2,1%.

4. So sánh mô hình thị trường và CAPM: Kết quả ước lượng lợi nhuận kỳ vọng từ hai mô hình tương đồng, tuy nhiên mô hình CAPM cho thấy mức độ rủi ro hệ thống (β) của các cổ phiếu dao động từ 0,8 đến 1,3, phản ánh sự nhạy cảm khác nhau của cổ phiếu với biến động thị trường chung.

Thảo luận kết quả

Việc lợi nhuận bất thường xuất hiện trước ngày giao dịch đầu tiên sau sự kiện cho thấy thị trường chứng khoán Việt Nam có khả năng dự báo thông tin chưa chính thức hoặc tin đồn liên quan đến sự kiện giàn khoan HD-981. Điều này phù hợp với một số nghiên cứu trước đây về thị trường mới nổi, nơi thông tin có thể bị rò rỉ hoặc phản ứng chậm hơn so với thị trường phát triển.

Phản ứng tiêu cực mạnh mẽ sau sự kiện thể hiện tâm lý lo ngại và bất ổn của nhà đầu tư trước căng thẳng chính trị - kinh tế, dẫn đến bán tháo cổ phiếu trên diện rộng. Sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng giữa các nhóm ngành phản ánh tính chất đặc thù của từng ngành, trong đó ngành năng lượng chịu tác động trực tiếp nhất do liên quan đến tài nguyên biển.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế về tác động của sự kiện chính trị đến thị trường chứng khoán, kết quả này tương đồng với các phát hiện tại các thị trường mới nổi như Pakistan, Kenya hay Israel, nơi các sự kiện chính trị gây biến động lớn và kéo dài trên thị trường tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng lợi nhuận bất thường trung bình (AAR) và biểu đồ cột so sánh CAR theo nhóm ngành, giúp minh họa rõ ràng mức độ và thời gian tác động của sự kiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường minh bạch thông tin và truyền thông chính thức: Các cơ quan quản lý cần thiết lập kênh thông tin chính thức nhanh chóng và minh bạch để giảm thiểu tin đồn và phản ứng thái quá của nhà đầu tư, nhằm ổn định tâm lý thị trường trong vòng 1-3 tháng sau sự kiện.

2. Phát triển công cụ phân tích rủi ro chính trị cho nhà đầu tư: Khuyến khích các tổ chức tài chính xây dựng mô hình đánh giá rủi ro chính trị và kinh tế vĩ mô, giúp nhà đầu tư có cái nhìn toàn diện và phản ứng phù hợp, áp dụng trong vòng 6 tháng tới.

3. Đa dạng hóa danh mục đầu tư theo ngành và quy mô: Nhà đầu tư nên cân nhắc phân bổ vốn vào các ngành ít chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các sự kiện chính trị căng thẳng, đồng thời đa dạng hóa cổ phiếu theo quy mô để giảm thiểu rủi ro hệ thống, thực hiện ngay trong giai đoạn hiện tại.

4. Nâng cao năng lực phân tích và dự báo thị trường cho cơ quan quản lý: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các tổ chức nghiên cứu cần tăng cường ứng dụng các phương pháp nghiên cứu sự kiện và mô hình định giá tài sản để dự báo tác động của các sự kiện chính trị, xây dựng kịch bản ứng phó trong vòng 12 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Giúp hiểu rõ hơn về cách thị trường phản ứng với các sự kiện chính trị, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư phù hợp, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.

2. Cơ quan quản lý thị trường chứng khoán: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chính sách điều hành, quản lý rủi ro và truyền thông thị trường hiệu quả trong các tình huống bất ổn chính trị.

3. Các nhà nghiên cứu và học giả kinh tế tài chính: Là tài liệu tham khảo quan trọng về ứng dụng phương pháp nghiên cứu sự kiện trong bối cảnh thị trường mới nổi và các sự kiện chính trị phức tạp.

4. Các tổ chức tài chính và công ty chứng khoán: Hỗ trợ phát triển các sản phẩm tài chính và dịch vụ tư vấn đầu tư dựa trên phân tích rủi ro chính trị, nâng cao năng lực tư vấn khách hàng.

Câu hỏi thường gặp

1. Sự kiện giàn khoan HD-981 ảnh hưởng như thế nào đến thị trường chứng khoán Việt Nam?
   Sự kiện đã gây ra sự giảm điểm mạnh trên thị trường, với lợi nhuận bất thường tích lũy giảm khoảng 4,8% trong cửa sổ sự kiện, phản ánh tâm lý lo ngại và bán tháo cổ phiếu của nhà đầu tư.

2. Phương pháp nghiên cứu sự kiện được áp dụng như thế nào trong luận văn?
   Phương pháp nghiên cứu sự kiện sử dụng dữ liệu giá cổ phiếu và chỉ số VN-Index, xác định cửa sổ sự kiện và cửa sổ ước lượng, tính lợi nhuận bất thường và kiểm định ý nghĩa thống kê để đánh giá tác động của sự kiện.

3. Tại sao lợi nhuận bất thường xuất hiện trước ngày giao dịch đầu tiên sau sự kiện?
   Điều này cho thấy thị trường có thể đã dự đoán hoặc nhận được thông tin chưa chính thức về sự kiện, dẫn đến phản ứng giá cổ phiếu trước khi thông tin chính thức được công bố.

4. Mô hình CAPM và mô hình thị trường khác nhau như thế nào trong nghiên cứu này?
   Mô hình CAPM bổ sung yếu tố rủi ro hệ thống (β) để ước lượng lợi nhuận kỳ vọng, trong khi mô hình thị trường chỉ dựa trên mối quan hệ tuyến tính giữa lợi nhuận cổ phiếu và lợi nhuận thị trường chung.

5. Làm thế nào nhà đầu tư có thể ứng phó với các sự kiện chính trị gây biến động thị trường?
   Nhà đầu tư nên đa dạng hóa danh mục, theo dõi thông tin chính thức, tránh phản ứng thái quá với tin đồn, và sử dụng các công cụ phân tích rủi ro để đưa ra quyết định đầu tư hợp lý.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định rõ ràng sự kiện giàn khoan HD-981 đã gây ra lợi nhuận bất thường tiêu cực trên thị trường chứng khoán Việt Nam, với mức giảm CAR trung bình khoảng 4,8% trong cửa sổ sự kiện.
• Thị trường có dấu hiệu dự đoán trước sự kiện, thể hiện qua lợi nhuận bất thường xuất hiện trước ngày giao dịch đầu tiên sau sự kiện.
• Phản ứng thị trường không đồng đều giữa các nhóm ngành, ngành năng lượng và tài chính chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
• Phương pháp nghiên cứu sự kiện kết hợp mô hình thị trường và CAPM cùng các kiểm định thống kê đảm bảo tính chính xác và tin cậy của kết quả.
• Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao minh bạch thông tin, phát triển công cụ phân tích rủi ro và đa dạng hóa danh mục đầu tư để giảm thiểu tác động tiêu cực từ các sự kiện chính trị trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các nhà đầu tư và cơ quan quản lý nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để tăng cường khả năng ứng phó với các biến động chính trị - kinh tế, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian phân tích để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro thị trường.