## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam ngày càng phát triển, việc quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường (TVTLHĐ) trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm hỗ trợ học sinh vượt qua các khó khăn tâm lý, đặc biệt là tại các trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) cấp huyện. Tỉnh Bắc Kạn, với đặc điểm địa lý miền núi và đa số học sinh là dân tộc thiểu số, có những thách thức riêng trong công tác tư vấn tâm lý học đường. Theo khảo sát năm học 2018-2019, 6 trường PTDTNT cấp huyện tại Bắc Kạn có tổng cộng 185 học sinh tham gia nghiên cứu, trong đó nhiều em gặp khó khăn về tâm lý do xa gia đình, trình độ nhận thức hạn chế và điều kiện học tập còn nhiều khó khăn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TVTLHĐ tại các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tư vấn tâm lý học đường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 trường PTDTNT cấp huyện tại Bắc Kạn trong năm học 2018-2019, khảo sát 117 giáo viên, 33 cán bộ quản lý, 105 phụ huynh và 185 học sinh.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện nhân cách học sinh dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết quản lý theo khoa học** của Taylor nhấn mạnh việc tiêu chuẩn hóa công việc, chuyên môn hóa lao động và cải tiến hệ thống quản lý nhằm đạt hiệu quả tối ưu.
- **Lý thuyết tư vấn tâm lý học đường** tập trung vào việc hỗ trợ học sinh tự nhận thức, giải quyết khó khăn tâm lý, phát triển cá tính và tiềm năng.
- **Khái niệm quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường** được hiểu là hệ thống các tác động có chủ định của hiệu trưởng và đội ngũ quản lý đến các lực lượng giáo dục nhằm thực hiện hiệu quả công tác tư vấn.
- Các khái niệm chính bao gồm: tư vấn tâm lý học đường, quản lý hoạt động tư vấn, kỹ năng tư vấn, nguyên tắc tư vấn (khách quan, tôn trọng, bí mật, quan hệ đơn tuyến).

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý thuyết và thực tiễn:

- **Phương pháp nghiên cứu tài liệu:** Phân tích, tổng hợp các văn bản pháp luật, chính sách của Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND tỉnh Bắc Kạn, các công trình nghiên cứu liên quan.
- **Phương pháp khảo sát thực tiễn:** Điều tra bằng phiếu hỏi với 117 giáo viên, 33 cán bộ quản lý, 105 phụ huynh và 185 học sinh tại 6 trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.
- **Phương pháp quan sát và đàm thoại:** Quan sát hoạt động TVTLHĐ, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên phụ trách tư vấn để thu thập thông tin thực tế.
- **Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia:** Tham khảo ý kiến các nhà quản lý, chuyên gia tâm lý để đánh giá và đề xuất biện pháp quản lý.
- **Phương pháp xử lý số liệu:** Sử dụng thống kê toán học tính tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình để phân tích dữ liệu.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2018-2019, tại 6 trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng hoạt động TVTLHĐ:** Khoảng 70% học sinh dân tộc thiểu số tại các trường PTDTNT gặp khó khăn tâm lý như nhớ nhà, tự ti, khó hòa nhập môi trường nội trú. Tuy nhiên, hoạt động tư vấn tại các trường còn mang tính hình thức, chưa đồng bộ và hiệu quả thấp.
- **Quản lý hoạt động TVTLHĐ:** Chỉ 45% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo chuyên môn về tư vấn tâm lý. Việc lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động tư vấn chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến hiệu quả công tác tư vấn chỉ đạt khoảng 50% so với yêu cầu.
- **Yếu tố ảnh hưởng:** Năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ tư vấn viên còn hạn chế; sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa chặt chẽ; cơ sở vật chất phục vụ tư vấn tâm lý còn thiếu thốn.
- **Mức độ hài lòng:** Khoảng 60% học sinh hài lòng với hoạt động tư vấn tâm lý, trong khi 40% còn băn khoăn do thiếu sự tin tưởng và chuyên môn của người tư vấn.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của TVTLHĐ từ phía nhà quản lý và giáo viên, cũng như thiếu nguồn lực đào tạo chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại các trường PTDTNT tỉnh Bắc Kạn còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc tổ chức và kiểm tra đánh giá. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh gặp khó khăn tâm lý, tỷ lệ cán bộ được đào tạo và mức độ hài lòng của học sinh, giúp minh họa rõ nét thực trạng và nhu cầu cải thiện.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, đào tạo đội ngũ tư vấn viên chuyên nghiệp và tăng cường phối hợp giữa các lực lượng giáo dục để nâng cao hiệu quả hoạt động TVTLHĐ.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Nâng cao nhận thức:** Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh về tầm quan trọng của TVTLHĐ. Mục tiêu đạt 90% cán bộ và giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm.
- **Xây dựng kế hoạch chi tiết:** Các trường PTDTNT cần xây dựng kế hoạch hoạt động tư vấn tâm lý theo học kỳ, năm học, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số. Ban giám hiệu chịu trách nhiệm triển khai và giám sát.
- **Tăng cường đào tạo chuyên môn:** Đào tạo bài bản đội ngũ tư vấn viên, ưu tiên giáo viên chủ nhiệm và cán bộ quản lý, nhằm nâng cao kỹ năng tư vấn và xử lý tình huống tâm lý. Mục tiêu đào tạo ít nhất 80% cán bộ tư vấn trong 2 năm.
- **Cải thiện cơ sở vật chất:** Đầu tư phòng tư vấn riêng biệt, trang thiết bị hiện đại như máy tính, máy chiếu, tài liệu tham khảo để hỗ trợ hoạt động tư vấn hiệu quả hơn. Kinh phí được huy động từ ngân sách nhà nước và các nguồn xã hội hóa.
- **Tăng cường kiểm tra, đánh giá:** Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát định kỳ hoạt động tư vấn tâm lý, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh kịp thời. Ban chỉ đạo hoạt động TVTLHĐ của trường chịu trách nhiệm thực hiện.
- **Phối hợp liên ngành:** Xây dựng mối quan hệ phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, các tổ chức xã hội và y tế để hỗ trợ học sinh toàn diện về mặt tâm lý và xã hội.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý giáo dục:** Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động TVTLHĐ, áp dụng các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác tư vấn tại trường.
- **Giáo viên và tư vấn viên học đường:** Nâng cao kỹ năng tư vấn, hiểu rõ đặc điểm tâm lý học sinh dân tộc thiểu số, áp dụng phương pháp tư vấn phù hợp.
- **Nhà nghiên cứu giáo dục và tâm lý học:** Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường trong môi trường đặc thù dân tộc nội trú.
- **Các tổ chức chính phủ và phi chính phủ:** Xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ phát triển công tác tư vấn tâm lý học đường, đặc biệt tại các vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tư vấn tâm lý học đường là gì?**  
Tư vấn tâm lý học đường là hoạt động hỗ trợ học sinh nhận thức và giải quyết các khó khăn tâm lý, phát triển nhân cách và kỹ năng sống trong môi trường học tập.

2. **Tại sao cần quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường?**  
Quản lý giúp tổ chức, điều phối các hoạt động tư vấn hiệu quả, đảm bảo nguồn lực, nâng cao chất lượng và đáp ứng nhu cầu tâm lý của học sinh.

3. **Những khó khăn tâm lý thường gặp ở học sinh dân tộc nội trú?**  
Bao gồm nhớ nhà, tự ti, khó hòa nhập, áp lực học tập, mâu thuẫn trong quan hệ xã hội và các vấn đề về sức khỏe tâm thần.

4. **Các hình thức tư vấn tâm lý phổ biến hiện nay?**  
Tư vấn trực tiếp mặt đối mặt, tư vấn qua mạng, tư vấn nhóm, tư vấn qua điện thoại, thư điện tử và lồng ghép trong các hoạt động giáo dục.

5. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động tư vấn tâm lý học đường?**  
Bằng cách đào tạo đội ngũ tư vấn viên chuyên nghiệp, xây dựng kế hoạch chi tiết, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp liên ngành và kiểm tra đánh giá thường xuyên.

## Kết luận

- Hoạt động tư vấn tâm lý học đường tại các trường PTDTNT cấp huyện tỉnh Bắc Kạn còn nhiều hạn chế về quản lý và hiệu quả thực hiện.  
- Năng lực quản lý của cán bộ và trình độ chuyên môn của đội ngũ tư vấn viên là yếu tố quyết định thành công của công tác tư vấn.  
- Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ học sinh vượt qua khó khăn tâm lý.  
- Cần có các biện pháp đồng bộ, thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng quản lý và tổ chức hoạt động tư vấn tâm lý học đường.  
- Đề xuất nghiên cứu tiếp theo tập trung vào phát triển mô hình đào tạo tư vấn viên chuyên nghiệp và ứng dụng công nghệ thông tin trong tư vấn tâm lý học đường.

Hành động tiếp theo: Các trường PTDTNT cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời các cấp quản lý giáo dục cần hỗ trợ về chính sách và nguồn lực để nâng cao hiệu quả công tác tư vấn tâm lý học đường, góp phần phát triển giáo dục toàn diện cho học sinh dân tộc thiểu số.