Tổng quan nghiên cứu

Huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, nằm trong khu vực duyên hải Bắc Trung Bộ với diện tích tự nhiên đa dạng và phức tạp, chịu ảnh hưởng trực tiếp của thiên tai như bão, lũ lụt. Toàn tỉnh có 32 tuyến đê với tổng chiều dài 318,7 km, trong đó có 31 tuyến đê sông cấp IV và V dài 297 km, cùng hệ thống kè bờ sông, bờ biển dài 67,195 km. Hệ thống đê điều tại huyện Lộc Hà có nhiệm vụ bảo vệ hơn 40.000 ha đất nông nghiệp, hơn 86.000 ha đất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản, cùng hàng chục nghìn dân cư sinh sống ven biển và ven sông. Tuy nhiên, nhiều tuyến đê, kè biển hiện còn nhỏ, cao trình thấp, khả năng chống đỡ thiên tai chưa cao, nhiều công trình xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng đến an toàn tính mạng và tài sản của người dân.

Công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình đê điều tại huyện Lộc Hà trong giai đoạn 2011-2016 đã đạt được một số kết quả tích cực như hoàn thành các dự án nâng cấp đê biển, kè chắn sóng, góp phần bảo vệ sản xuất và đời sống người dân. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế về chất lượng công trình, tiến độ thi công, năng lực quản lý dự án và sự phối hợp giữa các bên liên quan. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý dự án đê điều tại huyện Lộc Hà, xác định các tồn tại, nguyên nhân và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án trong giai đoạn 2016-2020, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, đảm bảo an toàn đê điều và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, điều phối, giám sát và kiểm soát các hoạt động nhằm hoàn thành dự án đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Các khái niệm chính gồm: lập kế hoạch, điều phối nguồn lực, giám sát tiến độ, quản lý chi phí, kiểm tra chất lượng và nghiệm thu công trình.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị dự án, lập và thẩm định dự án, lựa chọn nhà thầu, thi công xây dựng, thanh quyết toán vốn đầu tư và kiểm tra giám sát quá trình thực hiện. Mỗi giai đoạn có các tiêu chí đánh giá riêng về tiến độ, chất lượng, chi phí và an toàn lao động.

  • Khái niệm về chất lượng dự án đầu tư xây dựng: Chất lượng dự án được hiểu là sự phù hợp với các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn xây dựng, đảm bảo an toàn, mỹ quan và hiệu quả sử dụng lâu dài. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng gồm năng lực nhà thầu, điều kiện thi công, giám sát và quản lý dự án.

  • Khái niệm về quản lý rủi ro trong dự án: Quản lý rủi ro là nhận diện, đánh giá và xử lý các yếu tố có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ, chi phí và chất lượng dự án, đặc biệt là các yếu tố thiên tai, biến đổi khí hậu tại vùng duyên hải.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ Ban Quản lý Dự án huyện Lộc Hà, UBND huyện, các báo cáo đầu tư xây dựng công trình đê điều giai đoạn 2011-2016, các văn bản pháp luật liên quan như Nghị quyết số 159/2015/NQ-HĐND tỉnh Hà Tĩnh, Nghị định 20/2007/NĐ-CP, Thông tư 86/2011/TT-BTC. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý dự án, nhà thầu và người dân địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về tiến độ, chi phí, chất lượng công trình; phương pháp so sánh để đối chiếu thực trạng với các tiêu chuẩn, quy định hiện hành; phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong quản lý dự án đê điều tại huyện Lộc Hà.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 30 cán bộ quản lý dự án, 15 nhà thầu thi công và 50 hộ dân sống ven đê điều. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2016 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2016-2020, phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của huyện và tỉnh Hà Tĩnh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ thực hiện dự án: Trong giai đoạn 2011-2016, huyện Lộc Hà đã triển khai 16 dự án đê điều với tổng chiều dài đê được nâng cấp là khoảng 98 km, tổng vốn đầu tư hơn 462 tỷ đồng. Tuy nhiên, có khoảng 30% dự án thi công chậm tiến độ so với kế hoạch, trong đó có dự án vượt quá hạn mức đầu tư đến 7,8%.

  2. Chất lượng công trình: Khoảng 25% công trình đê điều đưa vào sử dụng có hiện tượng xuống cấp, hư hỏng như bê tông bị nứt, thép đổ dầm bị hoen gỉ, ảnh hưởng đến khả năng chống chịu thiên tai. Một số tuyến đê biển như đê Tả Nghèn, đê Hữu Nghèn có chiều cao thấp hơn tiêu chuẩn thiết kế, gây nguy cơ mất an toàn khi bão lớn xảy ra.

  3. Quản lý chi phí và vốn đầu tư: Tổng vốn giải ngân cho các dự án đạt khoảng 92% kế hoạch, còn tồn đọng khoảng 36 tỷ đồng chưa thanh toán kịp thời. Việc quản lý chi phí chưa chặt chẽ, có hiện tượng chậm trễ trong thanh quyết toán, gây khó khăn cho các nhà thầu và ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

  4. Năng lực quản lý dự án: Ban Quản lý Dự án huyện Lộc Hà còn thiếu hụt về đội ngũ cán bộ chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án chưa đồng đều. Khoảng 40% cán bộ được khảo sát cho biết chưa được đào tạo bài bản về quản lý dự án, dẫn đến việc phối hợp giữa các bên còn hạn chế, gây ra nhiều vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do điều kiện tự nhiên phức tạp, thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai như bão, lũ lụt, gây khó khăn cho thi công và bảo trì công trình. So với một số địa phương ven biển khác trong tỉnh Hà Tĩnh, huyện Lộc Hà có tỷ lệ công trình xuống cấp cao hơn khoảng 10%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao chất lượng quản lý và thi công.

Ngoài ra, việc phân bổ nguồn vốn đầu tư chưa hợp lý, thủ tục thanh quyết toán kéo dài cũng làm giảm hiệu quả sử dụng vốn. Năng lực quản lý dự án còn hạn chế, đặc biệt là trong công tác giám sát thi công và kiểm tra chất lượng, dẫn đến nhiều sai sót kỹ thuật chưa được phát hiện kịp thời.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ thi công các dự án, bảng tổng hợp vốn đầu tư và giải ngân, biểu đồ đánh giá chất lượng công trình theo từng năm, giúp minh họa rõ ràng các vấn đề tồn tại và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy trình quản lý dự án: Ban Quản lý Dự án huyện cần xây dựng và áp dụng bộ tiêu chuẩn, quy trình quản lý dự án đồng bộ, rõ ràng, đặc biệt là các quy trình thẩm định, phê duyệt, giám sát thi công và nghiệm thu công trình. Thời gian thực hiện: trong năm 2018-2019.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ thuật xây dựng đê điều, quản lý chi phí và rủi ro thiên tai cho cán bộ Ban Quản lý Dự án và các bên liên quan. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ được đào tạo lên trên 80% trong giai đoạn 2018-2020.

  3. Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra chất lượng thi công: Thiết lập hệ thống giám sát độc lập, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị tư vấn giám sát và nhà thầu để phát hiện sớm các sai sót kỹ thuật, đảm bảo chất lượng công trình. Thực hiện ngay từ năm 2018 và duy trì liên tục.

  4. Cải thiện quản lý tài chính và thanh quyết toán vốn đầu tư: Rà soát, đơn giản hóa thủ tục thanh toán, tăng cường phối hợp giữa Ban Quản lý Dự án, nhà thầu và cơ quan tài chính để đảm bảo giải ngân kịp thời, tránh tồn đọng vốn. Mục tiêu giảm thời gian thanh toán xuống dưới 30 ngày trong năm 2019.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao nhận thức cộng đồng: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các sở ngành, địa phương và người dân trong quản lý, bảo vệ đê điều, đồng thời tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ công trình đê điều. Thực hiện trong giai đoạn 2018-2020.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và Ban Quản lý Dự án các cấp: Nhận diện các tồn tại, khó khăn trong quản lý dự án đê điều, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

  2. Nhà thầu thi công và tư vấn giám sát: Hiểu rõ các yêu cầu kỹ thuật, quy trình quản lý dự án, nâng cao năng lực thi công và giám sát, giảm thiểu sai sót, đảm bảo chất lượng công trình.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và thủy lợi: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình đê điều, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, xây dựng, thủy lợi: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý dự án và phát triển bền vững vùng duyên hải.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đê điều có những đặc thù gì so với các dự án xây dựng khác?
    Quản lý dự án đê điều đòi hỏi phải chú trọng đến yếu tố thiên tai, biến đổi khí hậu, đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản người dân. Ngoài ra, các công trình thường có quy mô lớn, thời gian thi công kéo dài và yêu cầu kỹ thuật cao về chống lũ, bão.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ thi công các dự án đê điều tại huyện Lộc Hà là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu là do điều kiện tự nhiên phức tạp, thiên tai thường xuyên, nguồn vốn đầu tư chưa được giải ngân kịp thời, năng lực quản lý dự án còn hạn chế và sự phối hợp giữa các bên chưa hiệu quả.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công trình đê điều?
    Cần tăng cường giám sát thi công, áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt, đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và nhà thầu, đồng thời sử dụng vật liệu, công nghệ xây dựng hiện đại phù hợp với điều kiện địa phương.

  4. Vai trò của cộng đồng dân cư trong quản lý dự án đê điều là gì?
    Cộng đồng dân cư là người trực tiếp hưởng lợi và chịu ảnh hưởng từ công trình đê điều, do đó cần nâng cao nhận thức, tham gia giám sát, bảo vệ công trình, phối hợp với chính quyền địa phương trong công tác phòng chống thiên tai.

  5. Các giải pháp tài chính nào giúp cải thiện hiệu quả quản lý dự án đê điều?
    Đơn giản hóa thủ tục thanh toán, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tài chính và Ban Quản lý Dự án, đảm bảo giải ngân kịp thời, minh bạch và kiểm soát chặt chẽ chi phí đầu tư, tránh thất thoát và lãng phí.

Kết luận

  • Huyện Lộc Hà có hệ thống đê điều quan trọng với tổng chiều dài hơn 98 km được đầu tư nâng cấp trong giai đoạn 2011-2016, góp phần bảo vệ hàng chục nghìn ha đất nông nghiệp và đời sống người dân.
  • Thực trạng quản lý dự án còn nhiều hạn chế về tiến độ, chất lượng công trình, quản lý chi phí và năng lực cán bộ quản lý dự án.
  • Nguyên nhân chủ yếu do điều kiện thiên tai phức tạp, nguồn vốn đầu tư chưa đồng bộ, năng lực quản lý và phối hợp còn yếu kém.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường giám sát thi công và cải thiện quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án đê điều.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà thầu và cộng đồng dân cư phối hợp chặt chẽ để bảo vệ và phát triển bền vững hệ thống đê điều huyện Lộc Hà trong giai đoạn 2016-2020 và những năm tiếp theo.

Call to action: Các đơn vị quản lý dự án và các bên liên quan cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất để đảm bảo an toàn đê điều, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho huyện Lộc Hà và tỉnh Hà Tĩnh.