Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động cho vay là một trong những nghiệp vụ kinh doanh chủ yếu của các ngân hàng thương mại, đóng vai trò quan trọng trong việc huy động và phân bổ nguồn vốn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NHNo&PTNT) là một trong những ngân hàng thương mại nhà nước lớn nhất với mạng lưới gần 2.300 chi nhánh và phòng giao dịch trên toàn quốc. Hoạt động cho vay của NHNo&PTNT tập trung chủ yếu vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, nhằm tạo điều kiện tiếp cận vốn cho khách hàng ở mọi vùng miền.

Tuy nhiên, trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay (2010-2017), NHNo&PTNT đối mặt với nhiều thách thức như tỷ lệ nợ xấu có xu hướng gia tăng, áp lực cạnh tranh từ các ngân hàng trong và ngoài nước, cũng như những bất cập trong công tác quản lý hoạt động cho vay tại các chi nhánh. Đặc biệt, tại địa bàn quận Hoàn Kiếm, nơi có mật độ hoạt động kinh tế cao và đa dạng khách hàng, việc quản lý cho vay đòi hỏi sự chặt chẽ và hiệu quả hơn nhằm hạn chế rủi ro và nâng cao chất lượng tín dụng.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý hoạt động cho vay của NHNo&PTNT tại các chi nhánh trên địa bàn quận Hoàn Kiếm giai đoạn 2015-2017, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý cho vay trong giai đoạn 2018-2022. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các chi nhánh NHNo&PTNT trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, với số liệu thu thập từ báo cáo tài chính, hồ sơ tín dụng và khảo sát thực tế. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý cho vay, giảm thiểu rủi ro tín dụng, đồng thời hỗ trợ phát triển bền vững hoạt động ngân hàng tại khu vực trọng điểm này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý hoạt động cho vay trong ngân hàng thương mại, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý rủi ro tín dụng (Credit Risk Management Theory): Nhấn mạnh việc nhận diện, đo lường, giám sát và kiểm soát rủi ro tín dụng nhằm đảm bảo an toàn vốn và lợi nhuận cho ngân hàng.
  • Mô hình quản lý hoạt động cho vay (Loan Management Model): Bao gồm các khái niệm về hoạch định chính sách cho vay, thẩm định tín dụng, giám sát và thu hồi nợ.
  • Khái niệm về quản lý hoạt động cho vay: Quản lý hoạt động cho vay là quá trình xây dựng và thực thi các chính sách, quy trình nhằm đảm bảo hoạt động cho vay diễn ra an toàn, hiệu quả và bền vững.
  • Khái niệm về nợ xấu và nợ quá hạn: Là các chỉ tiêu quan trọng phản ánh chất lượng tín dụng và hiệu quả quản lý cho vay.
  • Khái niệm về chỉ tiêu tài chính như hệ số chênh lệch lãi ròng (NIM), tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ nợ quá hạn: Dùng để đánh giá hiệu quả và rủi ro trong hoạt động cho vay.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và khảo sát thực tế:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm báo cáo tài chính, hồ sơ tín dụng, báo cáo kiểm soát nội bộ của NHNo&PTNT các chi nhánh trên địa bàn quận Hoàn Kiếm giai đoạn 2015-2017; đồng thời thu thập ý kiến từ cán bộ tín dụng và khách hàng vay vốn thông qua phỏng vấn và bảng hỏi.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng với các chỉ tiêu tài chính như tổng dư nợ cho vay, tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ nợ quá hạn, hệ số chênh lệch lãi ròng; phân tích định tính qua đánh giá quy trình, chính sách và tổ chức quản lý cho vay.
  • Cỡ mẫu: Khảo sát khoảng 150 cán bộ tín dụng và 200 khách hàng vay vốn tại các chi nhánh tiêu biểu trên địa bàn quận Hoàn Kiếm.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các chi nhánh có quy mô và đặc điểm hoạt động khác nhau.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2017, hoàn thiện đề xuất giải pháp trong năm 2018-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng dư nợ cho vay tăng trưởng ổn định: Tổng dư nợ cho vay tại các chi nhánh NHNo&PTNT trên địa bàn quận Hoàn Kiếm tăng trung bình 12% mỗi năm trong giai đoạn 2015-2017, đạt khoảng 1.200 tỷ đồng năm 2017. Tốc độ tăng trưởng này phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương và nhu cầu vốn của khách hàng.

  2. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu có xu hướng gia tăng: Tỷ lệ nợ quá hạn trung bình chiếm khoảng 4,5% tổng dư nợ, trong khi tỷ lệ nợ xấu chiếm khoảng 3,2% năm 2017, tăng so với mức 2,5% và 1,8% năm 2015. Điều này cho thấy công tác quản lý rủi ro tín dụng tại một số chi nhánh còn hạn chế, gây ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng.

  3. Chất lượng cán bộ tín dụng và tổ chức bộ máy quản lý: Khoảng 65% cán bộ tín dụng được khảo sát đánh giá trình độ chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ còn chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả thẩm định và giám sát cho vay. Bộ máy quản lý cho vay tại các chi nhánh chưa được phân cấp rõ ràng, dẫn đến việc xử lý hồ sơ và kiểm soát rủi ro chưa kịp thời.

  4. Chính sách và quy trình cho vay chưa đồng bộ: Một số chi nhánh chưa xây dựng đầy đủ quy trình cho vay theo chuẩn mực, đặc biệt trong khâu thẩm định và phê duyệt tín dụng. Việc áp dụng các chính sách ưu đãi khách hàng chưa thực sự hiệu quả, gây áp lực cạnh tranh và rủi ro tín dụng tăng cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ áp lực tăng trưởng dư nợ trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt trên thị trường tài chính, dẫn đến việc một số chi nhánh chủ quan trong thẩm định và kiểm soát rủi ro. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, tỷ lệ nợ xấu tại NHNo&PTNT quận Hoàn Kiếm cao hơn mức trung bình của hệ thống ngân hàng thương mại nhà nước (khoảng 2,5%), phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý.

Việc trình độ cán bộ tín dụng chưa đồng đều cũng là