Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ, công tác quản lý chi NSNN trong giai đoạn 2016-2019 đã được triển khai với nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định. Huyện Tam Nông có vị trí địa lý thuận lợi, gần trung tâm tỉnh lỵ và được bao bọc bởi ba dòng sông lớn, tạo điều kiện phát triển kinh tế đa dạng. Theo kế hoạch phát triển kinh tế xã hội đến năm 2025, huyện hướng tới trở thành huyện công nghiệp với hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đòi hỏi nguồn vốn NSNN lớn và công tác quản lý chi ngân sách hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Tam Nông, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác này trong giai đoạn 2019-2021. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát chi NSNN cấp huyện. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đảm bảo an ninh tài chính và giảm thiểu thất thoát, lãng phí nguồn lực công.

Theo số liệu tổng hợp, tổng dự toán chi NSNN huyện Tam Nông giai đoạn 2016-2019 có sự biến động nhưng cơ bản đáp ứng được các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, tỷ lệ chi vượt dự toán vẫn còn phổ biến, công tác lập dự toán và quyết toán chưa thực sự sát với thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách. Do đó, nghiên cứu này nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng quản lý chi NSNN tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết chu trình ngân sách: Bao gồm các giai đoạn lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát ngân sách. Chu trình này giúp đảm bảo tính liên tục và hiệu quả trong quản lý chi NSNN.

  • Mô hình quản lý chi ngân sách theo kết quả đầu ra: Nhấn mạnh việc phân bổ và sử dụng ngân sách dựa trên hiệu quả thực tế, nhằm tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

  • Khái niệm chi ngân sách nhà nước cấp huyện: Được hiểu là các khoản chi do cơ quan quản lý cấp huyện phân bổ và sử dụng nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên (CTX), chi đầu tư phát triển (ĐTPT), dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, kiểm tra giám sát ngân sách, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN như cơ chế chính sách, tiềm lực tài chính, điều kiện tự nhiên, trình độ cán bộ quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu sử dụng trong nghiên cứu bao gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: Các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý chi NSNN, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, các báo cáo quyết toán thu chi NSNN huyện Tam Nông giai đoạn 2016-2019, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội huyện Tam Nông đến năm 2025.

  • Dữ liệu thống kê: Số liệu dự toán và thực hiện chi NSNN được tổng hợp từ các quyết định giao dự toán, quyết toán của UBND huyện và các cơ quan liên quan.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phương pháp thống kê mô tả: Thu thập, tổng hợp và trình bày số liệu về dự toán và thực hiện chi NSNN, giúp phản ánh tổng thể thực trạng quản lý chi ngân sách tại huyện Tam Nông.

  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân tồn tại trong công tác quản lý chi NSNN.

  • Phương pháp so sánh: So sánh kết quả quản lý chi NSNN của huyện Tam Nông với các địa phương khác để rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phù hợp.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu chi NSNN cấp huyện trong giai đoạn 2016-2019, được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao. Phương pháp phân tích được lựa chọn nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện, khách quan về công tác quản lý chi NSNN cấp huyện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy quản lý chi NSNN tại huyện Tam Nông: UBND huyện và phòng Tài chính - Kế hoạch là hai chủ thể chính trong quản lý chi NSNN. Sơ đồ tổ chức bộ máy được xây dựng khoa học, tuy nhiên năng lực cán bộ và sự phối hợp giữa các đơn vị còn hạn chế. Tỷ lệ chi thường xuyên chiếm khoảng 65-70% tổng chi ngân sách, chi đầu tư phát triển chiếm 30-35%.

  2. Công tác lập dự toán và phân bổ chi NSNN: Dự toán chi NSNN giai đoạn 2016-2019 có sự chênh lệch trung bình khoảng 10-15% so với thực hiện, cho thấy công tác lập dự toán chưa sát với thực tế. Việc phân bổ dự toán chưa hoàn toàn kịp thời và phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của huyện.

  3. Thực hiện dự toán chi NSNN: Tỷ lệ chi vượt dự toán phổ biến ở một số lĩnh vực như đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Tỷ lệ tiết kiệm chi ngân sách hàng năm chỉ đạt khoảng 3-5%, thấp hơn so với mục tiêu đề ra.

  4. Công tác quyết toán và kiểm tra, giám sát: Quyết toán ngân sách được thực hiện theo quy định về thời gian và hồ sơ, tuy nhiên còn tồn tại tình trạng chậm trễ và thiếu minh bạch trong một số khoản chi. Công tác kiểm tra, giám sát chưa phát huy hiệu quả tối đa, chưa kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm sự thiếu đồng bộ trong cơ chế chính sách, năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế, và việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách chưa được triển khai mạnh mẽ. So với các huyện như Dĩ An (Bình Dương) và Tiền Hải (Thái Bình), huyện Tam Nông còn chậm trong việc áp dụng các biện pháp tiết kiệm chi và kiểm soát chi vượt dự toán.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ so sánh tổng dự toán và thực hiện chi NSNN giai đoạn 2016-2019 giúp minh họa rõ sự chênh lệch và xu hướng quản lý chi ngân sách. Bảng phân tích tỷ lệ chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển cũng làm nổi bật cơ cấu chi ngân sách và các điểm cần cải thiện.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Tam Nông, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững và đảm bảo an ninh tài chính địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực quản lý và đào tạo cán bộ: Tổ chức các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý ngân sách, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ cán bộ phòng Tài chính - Kế hoạch và các đơn vị liên quan. Mục tiêu đạt 100% cán bộ được đào tạo trong vòng 12 tháng, do UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Cải tiến công tác lập dự toán và phân bổ ngân sách: Áp dụng phương pháp lập dự toán dựa trên kết quả đầu ra, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban để đảm bảo dự toán sát với nhu cầu thực tế. Thực hiện phân bổ dự toán kịp thời, đúng quy định, giảm tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán và thực hiện xuống dưới 5% trong giai đoạn 2019-2021.

  3. Nâng cao hiệu quả thực hiện dự toán chi ngân sách: Thực hiện nghiêm túc các quy định về chi tiêu, tăng cường kiểm soát chi vượt dự toán, ưu tiên chi đầu tư phát triển hạ tầng thiết yếu. Đẩy mạnh tiết kiệm chi thường xuyên, phấn đấu tiết kiệm tối thiểu 10% kinh phí chi thường xuyên hàng năm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán: Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, sử dụng công nghệ thông tin để giám sát chi ngân sách theo thời gian thực. Đảm bảo 100% các khoản chi được quyết toán đúng thời hạn và minh bạch, xử lý nghiêm các sai phạm phát hiện được trong vòng 6 tháng kể từ khi phát hiện.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai phần mềm quản lý ngân sách điện tử, kết nối dữ liệu giữa các phòng ban và Kho bạc Nhà nước huyện để nâng cao tính chính xác, kịp thời và minh bạch trong quản lý chi NSNN. Mục tiêu hoàn thành trong vòng 18 tháng, do phòng Tài chính - Kế hoạch chủ trì phối hợp với Sở Tài chính tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý chi NSNN, áp dụng các giải pháp cải tiến công tác lập dự toán, thực hiện và quyết toán ngân sách.

  2. Lãnh đạo UBND huyện và các phòng ban chuyên môn: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội phù hợp với nguồn lực ngân sách địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp quản lý chi NSNN cấp huyện trong bối cảnh phát triển kinh tế vùng miền núi.

  4. Cơ quan kiểm toán, thanh tra và các tổ chức giám sát tài chính công: Hỗ trợ trong việc đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách, phát hiện các tồn tại và đề xuất biện pháp kiểm soát chi ngân sách hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý chi ngân sách cấp huyện bao gồm lập dự toán chi, thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách. Mỗi bước đều có quy trình và quy định pháp luật cụ thể nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý chi ngân sách tại huyện Tam Nông?
    Năng lực quản lý của cán bộ và sự phối hợp giữa các cơ quan là yếu tố quyết định. Ngoài ra, cơ chế chính sách và ứng dụng công nghệ thông tin cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý.

  3. Tại sao tỷ lệ chi vượt dự toán vẫn còn phổ biến ở huyện Tam Nông?
    Nguyên nhân chủ yếu do công tác lập dự toán chưa sát với thực tế, thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình thực hiện chi, cùng với hạn chế về năng lực quản lý và thiếu minh bạch trong một số khoản chi.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả công tác quyết toán ngân sách?
    Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý quyết toán, tăng cường đào tạo cán bộ kế toán, xây dựng quy trình quyết toán rõ ràng, minh bạch và thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ các khoản chi.

  5. Làm thế nào để tăng cường tiết kiệm chi ngân sách thường xuyên?
    Thực hiện tinh giảm biên chế, áp dụng các biện pháp tiết kiệm chi tiêu như mua sắm tập trung, giảm chi phí hành chính, đồng thời nâng cao năng suất lao động và ứng dụng công nghệ để giảm thủ tục hành chính.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích toàn diện thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016-2019, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế cụ thể.
  • Đã xác định các yếu tố ảnh hưởng quan trọng như cơ chế chính sách, năng lực cán bộ, điều kiện tự nhiên và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN, bao gồm đào tạo cán bộ, cải tiến lập dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát và ứng dụng công nghệ.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần hỗ trợ huyện Tam Nông hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội bền vững.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý địa phương triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2019-2021, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo, xây dựng phần mềm quản lý ngân sách điện tử và thiết lập hệ thống kiểm tra giám sát hiệu quả nhằm đảm bảo thực hiện các đề xuất trên. Các cơ quan, đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ để triển khai đồng bộ các giải pháp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Tam Nông.