Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm trong giáo dục tiểu học ngày càng được chú trọng như một phương pháp giáo dục hiện đại nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh. Tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, phòng Giáo dục và Đào tạo đã triển khai chỉ đạo hoạt động trải nghiệm trong các trường tiểu học nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục, góp phần hình thành kỹ năng sống, phát triển năng lực sáng tạo và ý thức cộng đồng cho học sinh. Theo báo cáo của ngành, số lượng học sinh tiểu học tại địa phương khoảng 15.000 em, với hơn 20 trường tiểu học tham gia các hoạt động trải nghiệm. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng chỉ đạo hoạt động trải nghiệm của phòng Giáo dục và Đào tạo tại các trường tiểu học trên địa bàn, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả chỉ đạo trong giai đoạn 2018-2023.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, khi hoạt động trải nghiệm được xác định là một trong những nội dung trọng tâm nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Việc đánh giá thực trạng chỉ đạo giúp nhận diện các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục địa phương trong việc xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại Đông Triều nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết học tập trải nghiệm (Experiential Learning Theory - ELT) của David Kolb, nhấn mạnh quá trình học tập thông qua trải nghiệm thực tiễn, phản ánh và áp dụng kiến thức vào thực tế. Mô hình ELT gồm bốn giai đoạn: trải nghiệm cụ thể, quan sát và phản ánh, khái quát hóa trừu tượng và thử nghiệm tích cực. Lý thuyết này giúp giải thích vai trò của hoạt động trải nghiệm trong việc phát triển năng lực học sinh.

Bên cạnh đó, nghiên cứu áp dụng mô hình quản lý hoạt động giáo dục, tập trung vào các yếu tố: chỉ đạo, tổ chức, kiểm tra và đánh giá hoạt động trải nghiệm tại trường tiểu học. Các khái niệm chính bao gồm: chỉ đạo hoạt động trải nghiệm, năng lực quản lý giáo dục, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, cũng như vai trò của phòng Giáo dục và Đào tạo trong việc hỗ trợ, hướng dẫn các trường thực hiện hoạt động này.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu khảo sát gồm 150 giáo viên tiểu học, 14 cán bộ quản lý trường và 8 cán bộ phòng Giáo dục và Đào tạo tại thị xã Đông Triều, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu thu thập qua phiếu hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát trực tiếp hoạt động trải nghiệm tại 6 trường tiểu học tiêu biểu.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS for Windows 22 để xử lý thống kê mô tả và phân tích tương quan. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2018, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, viết báo cáo và đề xuất giải pháp. Phương pháp này giúp đánh giá toàn diện thực trạng chỉ đạo hoạt động trải nghiệm, đồng thời làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả chỉ đạo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chỉ đạo hoạt động trải nghiệm của phòng Giáo dục và Đào tạo: Khoảng 78% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá công tác chỉ đạo có sự quan tâm nhưng còn thiếu đồng bộ và chưa sâu sát. Chỉ 65% trường tiểu học thực hiện đầy đủ các nội dung chỉ đạo theo hướng dẫn của phòng Giáo dục.

  2. Năng lực quản lý và phối hợp của phòng Giáo dục và Đào tạo: 70% cán bộ phòng GD&ĐT có năng lực quản lý tốt nhưng gặp khó khăn trong việc phối hợp với các trường và địa phương. Tỷ lệ phối hợp hiệu quả chỉ đạt khoảng 60%, ảnh hưởng đến việc triển khai hoạt động trải nghiệm.

  3. Nguồn lực và điều kiện thực hiện hoạt động trải nghiệm: 55% trường tiểu học thiếu nguồn lực vật chất và kinh phí hỗ trợ cho hoạt động trải nghiệm. Điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ yêu cầu, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức hoạt động.

  4. Phản hồi từ giáo viên và học sinh: 85% giáo viên và 90% học sinh đánh giá hoạt động trải nghiệm giúp phát triển kỹ năng sống, tăng cường sự hứng thú học tập. Tuy nhiên, chỉ 60% giáo viên được tập huấn đầy đủ về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chỉ đạo chưa thường xuyên, thiếu sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ từ phòng Giáo dục và Đào tạo. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông, tỷ lệ phối hợp và hỗ trợ nguồn lực tại Đông Triều còn thấp hơn khoảng 10-15%. Việc thiếu đồng bộ trong chỉ đạo dẫn đến sự phân tán trong tổ chức hoạt động trải nghiệm tại các trường, làm giảm hiệu quả giáo dục.

Biểu đồ thể hiện mức độ thực hiện các nội dung chỉ đạo tại các trường tiểu học cho thấy sự chênh lệch rõ rệt giữa các trường có điều kiện thuận lợi và trường còn khó khăn về cơ sở vật chất. Bảng phân tích tương quan giữa năng lực quản lý của cán bộ phòng GD&ĐT và hiệu quả chỉ đạo cho thấy hệ số tương quan đạt 0.68, chứng tỏ năng lực quản lý có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả chỉ đạo.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của phòng Giáo dục và Đào tạo trong việc tạo điều kiện, hướng dẫn và kiểm tra hoạt động trải nghiệm, đồng thời nhấn mạnh cần nâng cao năng lực quản lý và tăng cường phối hợp liên ngành để phát huy tối đa hiệu quả hoạt động này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác chỉ đạo và kiểm tra định kỳ: Phòng Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng kế hoạch chỉ đạo chi tiết, tổ chức kiểm tra, giám sát định kỳ hàng quý nhằm đảm bảo các trường thực hiện đúng và đầy đủ các nội dung hoạt động trải nghiệm. Mục tiêu nâng tỷ lệ thực hiện đạt trên 90% trong vòng 2 năm tới.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ phòng GD&ĐT và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho cán bộ quản lý và giáo viên. Định kỳ hàng năm, ít nhất 80% giáo viên tham gia tập huấn chuyên sâu.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành và địa phương: Thiết lập mạng lưới phối hợp giữa phòng Giáo dục, các ban ngành địa phương và trường học để huy động nguồn lực, hỗ trợ tổ chức hoạt động trải nghiệm phong phú, đa dạng. Mục tiêu xây dựng ít nhất 3 mô hình phối hợp hiệu quả trong 3 năm tới.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực cho hoạt động trải nghiệm: Phòng Giáo dục cần đề xuất ngân sách hỗ trợ các trường tiểu học cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm. Ưu tiên các trường còn khó khăn, phấn đấu nâng tỷ lệ trường có đủ điều kiện lên 75% trong 5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp phòng và sở: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch chỉ đạo hoạt động trải nghiệm phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong tổ chức và phối hợp thực hiện hoạt động trải nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục.

  3. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, kỹ năng quản lý lớp học và phát triển năng lực học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động trải nghiệm trong giáo dục tiểu học, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Hoạt động trải nghiệm là quá trình học tập thông qua thực hành, khám phá và phản ánh nhằm phát triển kỹ năng sống và năng lực học sinh. Nó giúp học sinh hình thành phẩm chất, kỹ năng cần thiết cho cuộc sống và học tập hiệu quả.

  2. Phòng Giáo dục và Đào tạo có vai trò gì trong chỉ đạo hoạt động trải nghiệm?
    Phòng GD&ĐT chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, hướng dẫn, kiểm tra và hỗ trợ các trường tiểu học tổ chức hoạt động trải nghiệm, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu giáo dục.

  3. Những khó khăn chính khi triển khai hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nguồn lực vật chất, kinh phí, năng lực quản lý và phối hợp chưa hiệu quả, cũng như thiếu tập huấn chuyên môn cho giáo viên.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả chỉ đạo hoạt động trải nghiệm?
    Tăng cường kiểm tra, nâng cao năng lực quản lý, phối hợp liên ngành, đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức tập huấn chuyên môn cho giáo viên là những giải pháp thiết thực.

  5. Hoạt động trải nghiệm ảnh hưởng thế nào đến học sinh?
    Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh phát triển kỹ năng sống, tư duy sáng tạo, ý thức cộng đồng và khả năng tự học, góp phần hình thành nhân cách và năng lực toàn diện.

Kết luận

  • Hoạt động trải nghiệm là phương pháp giáo dục thiết yếu giúp phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học.
  • Thực trạng chỉ đạo của phòng Giáo dục và Đào tạo tại thị xã Đông Triều còn nhiều hạn chế về sự đồng bộ, năng lực quản lý và nguồn lực hỗ trợ.
  • Nghiên cứu đã xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả chỉ đạo hoạt động trải nghiệm trong giai đoạn 2018-2023.
  • Các giải pháp tập trung vào tăng cường chỉ đạo, nâng cao năng lực cán bộ, phối hợp liên ngành và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Đề nghị các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng, giáo viên và nhà nghiên cứu tham khảo để áp dụng và phát triển hoạt động trải nghiệm phù hợp với điều kiện thực tế.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại Đông Triều và các vùng lân cận.