I. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng trọng điểm phía Nam
Luận án tập trung phân tích chuyển dịch cơ cấu kinh tế của vùng trọng điểm phía Nam trong bối cảnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Vùng này bao gồm các tỉnh như TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tây Ninh, Bình Phước, Long An và Tiền Giang. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế được đánh giá qua sự thay đổi tỷ trọng các ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ trong GRDP. Từ năm 2000 đến 2022, tỷ trọng nông nghiệp giảm từ 10,5% xuống 5,85%, công nghiệp giảm từ 54,3% xuống 42,47%, trong khi dịch vụ tăng từ 35,2% lên 41,74%. Điều này phản ánh xu hướng phát triển kinh tế theo hướng hiện đại, tập trung vào các ngành dịch vụ chất lượng cao như tài chính, logistics và du lịch.
1.1. Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng trọng điểm phía Nam cho thấy sự chuyển dịch tích cực từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Tuy nhiên, vùng này đang đối mặt với thách thức như tốc độ tăng trưởng chậm lại, từ 8,39% giai đoạn 2016-2020 so với mục tiêu 8,5-9%/năm. Công nghiệp phát triển nhanh nhưng thiếu bền vững, chủ yếu là gia công, lắp ráp với giá trị gia tăng thấp. Dịch vụ chất lượng cao chưa đáp ứng kịp yêu cầu hội nhập quốc tế. Những hạn chế này đặt ra yêu cầu cấp thiết về đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
1.2. Yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế
Các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế bao gồm điều kiện tự nhiên, nguồn nhân lực, đầu tư công nghiệp, và tiến bộ khoa học công nghệ. Vùng trọng điểm phía Nam có lợi thế về vị trí địa lý và hạ tầng, nhưng còn thiếu đồng bộ, đặc biệt là hạ tầng giao thông và đào tạo nhân lực. Chiến lược phát triển cần tập trung vào tăng cường hợp tác nội vùng và liên vùng, cải cách thủ tục hành chính, và nâng cao năng lực cạnh tranh.
II. Công nghiệp hóa và hiện đại hóa vùng trọng điểm phía Nam
Luận án nhấn mạnh vai trò của công nghiệp hóa hiện đại hóa trong phát triển kinh tế vùng trọng điểm phía Nam. Quá trình này đòi hỏi sự chuyển dịch từ các ngành truyền thống sang các ngành công nghiệp và dịch vụ hiện đại. Tuy nhiên, vùng này đang đối mặt với thách thức như thiếu tính bền vững trong phát triển công nghiệp, chủ yếu là gia công, lắp ráp với giá trị gia tăng thấp. Đầu tư phát triển cần tập trung vào các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ chất lượng cao để nâng cao năng lực cạnh tranh.
2.1. Thách thức trong công nghiệp hóa
Thách thức lớn nhất trong công nghiệp hóa là thiếu tính bền vững và đồng bộ. Công nghiệp phát triển nhanh nhưng chủ yếu là gia công, lắp ráp, giá trị gia tăng thấp. Phát triển bền vững đòi hỏi sự đầu tư vào công nghệ cao và đổi mới sáng tạo. Ngoài ra, hạ tầng giao thông quá tải và xuống cấp cũng là rào cản lớn cho quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa.
2.2. Giải pháp thúc đẩy công nghiệp hóa
Giải pháp thúc đẩy công nghiệp hóa bao gồm tăng cường hợp tác nội vùng và liên vùng, cải cách thủ tục hành chính, và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đầu tư phát triển cần tập trung vào các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ chất lượng cao. Chiến lược phát triển cần đảm bảo sự đồng bộ giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.
III. Chiến lược phát triển kinh tế vùng trọng điểm phía Nam
Luận án đề xuất chiến lược phát triển nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phát triển bền vững vùng trọng điểm phía Nam. Chiến lược này tập trung vào việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, đẩy mạnh liên kết nội vùng và liên vùng, và nâng cao năng lực cạnh tranh. Phát triển kinh tế cần đi đôi với bảo vệ môi trường và đảm bảo an sinh xã hội.
3.1. Hoàn thiện cơ chế chính sách
Hoàn thiện cơ chế, chính sách là yếu tố then chốt để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Chính sách kinh tế cần tập trung vào việc thu hút đầu tư phát triển, cải cách thủ tục hành chính, và nâng cao năng lực cạnh tranh. Chiến lược phát triển cần đảm bảo sự đồng bộ giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.
3.2. Đẩy mạnh liên kết nội vùng và liên vùng
Đẩy mạnh liên kết nội vùng và liên vùng là yếu tố quan trọng để thúc đẩy phát triển kinh tế. Tăng cường hợp tác giữa các tỉnh trong vùng và với các vùng lân cận sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp, nâng cao năng lực cạnh tranh. Chiến lược phát triển cần tập trung vào việc phát triển hạ tầng giao thông và đào tạo nhân lực.
