Đại học Thái Nguyên - Trường Đại học Sư phạm giai đoạn 1940-1945

Bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ vô cùng phức tạp, với sự đô hộ của thực dân Pháp và sự xâm lược của phát xít Nhật. Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc diễn ra sôi nổi trên cả nước. Đảng Cộng sản Đông Dương đã chủ trương xây dựng các căn cứ địa cách mạng để chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa. Vùng Vần - Hiền Lương, với địa hình hiểm trở và truyền thống cách mạng lâu đời, đã được lựa chọn để xây dựng chiến khu. Địa hình khu vực Vần - Hiền Lương hiểm trở, với nhiều núi cao, sông suối, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ địa bí mật và hoạt động du kích. Nơi đây còn có truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường, bất khuất của nhân dân các dân tộc, đã từng là căn cứ cho nghĩa quân trong phong trào yêu nước chống Pháp cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, nên đều hết lòng ủng hộ và tham gia cách mạng.

Chiến khu Vần - Hiền Lương đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng lực lượng vũ trang và lực lượng chính trị cho cuộc Cách mạng tháng Tám ở địa phương. Đây cũng là nơi tập huấn, huấn luyện cán bộ và du kích, cung cấp hậu cần cho các hoạt động cách mạng. Từ chiến khu Vần - Hiền Lương, các đội du kích đã tỏa đi khắp nơi, đánh phá các đồn bốt của địch, gây dựng cơ sở cách mạng trong quần chúng nhân dân. Chiến khu Vần - Hiền Lương không chỉ là căn cứ địa vững chắc mà còn là nơi nuôi dưỡng và phát triển tinh thần cách mạng của nhân dân. Theo tài liệu gốc, chiến khu Vần-Hiền Lương có vai trò quyết định trong cuộc vận động cách mạng tiến tới khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền ở hai tỉnh Yên Bái, Phú Thọ và huyện Phù Yên tỉnh Sơn La; đồng thời là căn cứ đảm bảo cho công cuộc chuẩn bị để tiến hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954).

Địa hình Vần - Hiền Lương là một vùng đất hiểm trở, địa hình khá phức tạp, được cấu tạo đa dạng, vừa mang đặc điểm của vùng rừng núi nhiệt đới, vừa có những nét riêng độc đáo: có núi cao, khe sâu với những con lạch, con ngòi dài, thác nước, có hồ đầm rộng, hang động, đồi hình mâm xôi dốc thoải thoải, bồn địa thung lũng xen kẽ với những tràn ruộng bậc thang. Khu vực này có nhiều suối, ngòi, khe lạch. Vùng đất này là nơi thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ địa cách mạng, ẩn náu và hoạt động du kích, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược.

Vần - Hiền Lương là vùng đất có nhiều dân tộc sinh sống, mỗi dân tộc mang một bản sắc văn hóa riêng. Sự đoàn kết và tinh thần yêu nước của các dân tộc là yếu tố quan trọng để xây dựng lực lượng cách mạng vững mạnh. Chính sách dân tộc đúng đắn của Đảng đã góp phần quan trọng vào việc tập hợp và phát huy sức mạnh của toàn dân tộc. Cần có chính sách phù hợp để đảm bảo quyền lợi và phát huy vai trò của các dân tộc trong sự nghiệp cách mạng. Đồng bào các dân tộc luôn sẵn sàng ủng hộ và tham gia vào các hoạt động cách mạng, góp phần vào sự thành công của cuộc kháng chiến.

Các cơ sở cách mạng được xây dựng bí mật tại các địa điểm quan trọng trong vùng. Các cơ sở này là nơi liên lạc, hội họp và cất giấu tài liệu, vũ khí. Công tác bảo mật được đặc biệt chú trọng để tránh sự phát hiện của địch. Các cơ sở cách mạng thường được ngụy trang dưới các hình thức khác nhau, như nhà dân, chùa chiền, miếu mạo... Các cơ sở này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển phong trào cách mạng tại địa phương.

Lực lượng vũ trang được thành lập từ các thanh niên ưu tú trong vùng. Các đội du kích được tổ chức và huấn luyện để chiến đấu chống lại quân địch. Lực lượng chính trị được xây dựng từ các cán bộ, đảng viên có kinh nghiệm và uy tín. Các đoàn thể quần chúng, như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Thanh niên... được thành lập để tập hợp và đoàn kết quần chúng nhân dân. Lực lượng vũ trang và lực lượng chính trị phối hợp chặt chẽ với nhau để tiến hành các hoạt động cách mạng.

Số lượng du kích được tăng lên đáng kể, trang bị vũ khí cũng được cải thiện. Địa bàn hoạt động được mở rộng ra các vùng lân cận, tạo thành một vùng giải phóng rộng lớn. Các đội du kích thường xuyên tổ chức các cuộc tấn công vào các đồn bốt của địch, gây cho chúng nhiều thiệt hại. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, vận động quần chúng cũng được đẩy mạnh, thu hút ngày càng nhiều người tham gia vào sự nghiệp cách mạng.

Các cuộc đấu tranh chính trị diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, như biểu tình, mít tinh, rải truyền đơn... Các cuộc đấu tranh kinh tế tập trung vào việc đòi quyền lợi về tiền lương, điều kiện làm việc... Mục tiêu của các cuộc đấu tranh là gây dựng cơ sở cách mạng trong quần chúng nhân dân, nâng cao nhận thức và ý thức cách mạng của họ. Qua các cuộc đấu tranh, quần chúng nhân dân ngày càng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và quyết tâm đi theo con đường cách mạng.

Chiến khu Vần - Hiền Lương có địa hình hiểm trở, khó tiếp cận, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phòng thủ và bảo vệ lực lượng. Bên cạnh đó, nhân dân địa phương luôn ủng hộ và giúp đỡ lực lượng cách mạng, cung cấp lương thực, thực phẩm và thông tin. Sự kết hợp giữa địa hình và lòng dân đã tạo nên một căn cứ địa vững chắc, là chỗ dựa vững chắc cho cuộc Cách mạng tháng Tám.

Lực lượng cách mạng từ chiến khu Vần - Hiền Lương đã tham gia vào cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở các tỉnh Yên Bái, Phú Thọ và các vùng lân cận. Các đội du kích đã đánh chiếm các đồn bốt của địch, giải phóng nhà tù, tịch thu vũ khí và tài sản của chúng. Sự tham gia tích cực của lực lượng cách mạng từ chiến khu Vần - Hiền Lương đã góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của cuộc Cách mạng tháng Tám.

Bài học quan trọng nhất là phải xây dựng được lực lượng cách mạng vững mạnh, dựa vào sức mạnh của toàn dân tộc. Cần có chính sách dân tộc đúng đắn, đảm bảo quyền lợi và phát huy vai trò của các dân tộc trong sự nghiệp cách mạng. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động quần chúng, nâng cao nhận thức và ý thức cách mạng của nhân dân. Chỉ khi có lực lượng vững mạnh và sự ủng hộ của quần chúng nhân dân thì mới có thể giành thắng lợi.

Đường lối cách mạng của Đảng là kim chỉ nam cho mọi hành động. Tuy nhiên, cần vận dụng sáng tạo đường lối này vào điều kiện cụ thể của từng địa phương, từng giai đoạn lịch sử. Cần linh hoạt, sáng tạo trong việc tổ chức lực lượng, lựa chọn hình thức đấu tranh phù hợp, và giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình cách mạng. Sự sáng tạo và linh hoạt là yếu tố quan trọng để đạt được thắng lợi.