Tổng quan nghiên cứu
Hoạt động nghiên cứu khoa học (NCKH) của sinh viên đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực tư duy, kỹ năng thực hành và sáng tạo. Tại Trường Đại học An ninh nhân dân (ĐHANND), với hơn 389 sinh viên hệ chính quy tham gia khảo sát, kỹ năng thu thập dữ liệu trong NCKH được xác định là một trong những kỹ năng then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công trình nghiên cứu. Tuy nhiên, thực trạng kỹ năng này còn nhiều hạn chế, gây khó khăn trong quá trình thực hiện đề tài và ảnh hưởng đến tiến độ cũng như hiệu quả nghiên cứu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng kỹ năng thu thập dữ liệu của sinh viên ĐHANND từ năm 2014 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp cải thiện nhằm nâng cao chất lượng hoạt động NCKH. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao năng lực nghiên cứu cho sinh viên, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho lực lượng Công an nhân dân, đồng thời thúc đẩy phong trào NCKH trong môi trường giáo dục đặc thù của trường.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về kỹ năng nghiên cứu khoa học và kỹ năng thu thập dữ liệu. Trước hết, kỹ năng được định nghĩa là hành động thực hiện có kết quả dựa trên việc vận dụng tri thức và kỹ xảo vào điều kiện cụ thể. Kỹ năng nghiên cứu khoa học bao gồm các nhóm kỹ năng định hướng nghiên cứu, triển khai thực hiện, viết trình bày và tự đánh giá kết quả. Kỹ năng thu thập dữ liệu được xem là một kỹ năng thuộc nhóm kỹ năng triển khai nghiên cứu, bao gồm các kỹ năng cơ bản như xác định nội dung cần thu thập, lập kế hoạch, tổ chức thu thập và tổng hợp đánh giá dữ liệu, cùng các kỹ năng bổ trợ như sử dụng công cụ tìm tài liệu, giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian và sử dụng ngoại ngữ. Lý thuyết về quá trình thu thập dữ liệu trong nghiên cứu khoa học cũng được vận dụng, bao gồm các bước xác định nội dung, xây dựng kế hoạch, tổ chức thu thập và tổng hợp đánh giá dữ liệu.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính là khảo sát 389 sinh viên hệ chính quy tại ĐHANND, được chọn mẫu ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp thu thập dữ liệu chủ yếu là điều tra bằng bảng hỏi, được thiết kế dựa trên cơ sở lý luận và khảo sát thử nghiệm để hoàn thiện. Bên cạnh đó, phương pháp phỏng vấn sâu với 4 sinh viên, phân tích sản phẩm nghiên cứu khoa học của 4 công trình và nghiên cứu trường hợp điển hình với 3 sinh viên được sử dụng để làm rõ hơn các khía cạnh về kỹ năng thu thập dữ liệu. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 24.0 với các kỹ thuật thống kê như tần số, tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình, kiểm định T-test, phân tích phương sai ANOVA và hệ số tương quan Pearson với mức ý nghĩa α = 0,05. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2014 đến năm 2018, tại Trường Đại học An ninh nhân dân, Thành phố Hồ Chí Minh.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về kỹ năng thu thập dữ liệu: Sinh viên có nhận thức trung bình về khái niệm và tầm quan trọng của kỹ năng thu thập dữ liệu, với điểm trung bình khoảng 3,2 trên thang 5. Có sự khác biệt đáng kể về nhận thức giữa các khóa học, trong đó sinh viên khóa mới có nhận thức cao hơn 12% so với khóa cũ.
Thái độ đối với hoạt động thu thập dữ liệu: Mức độ hứng thú và quan tâm rèn luyện kỹ năng thu thập dữ liệu của sinh viên đạt khoảng 65%, tuy nhiên chỉ có 48% sinh viên thể hiện thái độ tích cực khi thực hiện các phương pháp thu thập dữ liệu. Sự khác biệt về thái độ theo giới tính không đáng kể, nhưng sinh viên chuyên ngành nghiệp vụ an ninh có thái độ tích cực hơn 15% so với các chuyên ngành khác.
Hành vi thực hiện kỹ năng thu thập dữ liệu: Khoảng 58% sinh viên thường xuyên tham gia các hình thức NCKH, trong đó 42% sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và 35% sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu. Kỹ năng lập kế hoạch thu thập dữ liệu được đánh giá ở mức trung bình với điểm trung bình 3,1, trong khi kỹ năng tổ chức thu thập dữ liệu và tổng hợp đánh giá dữ liệu thấp hơn, lần lượt là 2,8 và 2,7 trên thang 5.
Yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng thu thập dữ liệu: Qua phân tích tương quan, yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất là cách đánh giá kết quả NCKH của sinh viên (hệ số tương quan r = 0,62, p < 0,05), tiếp theo là sự hỗ trợ từ giảng viên và nhà trường (r = 0,54), và yếu tố thuộc về bản thân sinh viên như thái độ và nhận thức (r = 0,48).
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy kỹ năng thu thập dữ liệu của sinh viên ĐHANND chỉ đạt mức trung bình, phản ánh qua nhận thức, thái độ và hành vi thực hiện. Nguyên nhân chủ yếu là do sinh viên chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng thực hành, cũng như thiếu sự hướng dẫn và đánh giá phù hợp từ giảng viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ kỹ năng thu thập dữ liệu của sinh viên ĐHANND tương đồng với sinh viên các trường đại học khác nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về kỹ năng tổ chức và tổng hợp dữ liệu. Biểu đồ phân bố điểm trung bình kỹ năng thu thập dữ liệu theo các nhóm kỹ năng cơ bản và bổ trợ có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch này. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để nhà trường và các khoa, bộ môn xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng thu thập dữ liệu phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng NCKH của sinh viên.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo kỹ năng thu thập dữ liệu: Xây dựng các khóa học, hội thảo chuyên sâu về kỹ năng thu thập dữ liệu, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và tổng hợp dữ liệu. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Khoa Tâm lý học phối hợp với Phòng Quản lý NCKH tổ chức.
Cải tiến phương pháp đánh giá kết quả NCKH: Áp dụng các tiêu chí đánh giá kỹ năng thu thập dữ liệu cụ thể, minh bạch và phản hồi kịp thời để sinh viên nhận biết điểm mạnh, điểm yếu. Thời gian áp dụng từ học kỳ tiếp theo, do Ban Giám hiệu và các khoa chủ trì.
Tăng cường vai trò hướng dẫn của giảng viên: Đào tạo giảng viên về kỹ năng hướng dẫn thu thập dữ liệu, khuyến khích giảng viên tổ chức các buổi thực hành, hỗ trợ sinh viên trong quá trình thu thập dữ liệu. Thực hiện liên tục, do các khoa và bộ môn chịu trách nhiệm.
Phát triển hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và tài liệu: Cung cấp các công cụ tìm kiếm tài liệu, phần mềm xử lý dữ liệu và tài liệu hướng dẫn thu thập dữ liệu cho sinh viên. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do Nhà trường phối hợp với Trung tâm Thông tin - Thư viện thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Sinh viên đại học và cao học: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng thu thập dữ liệu trong nghiên cứu khoa học, từ đó cải thiện chất lượng công trình nghiên cứu cá nhân.
Giảng viên và cán bộ quản lý đào tạo: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo, hướng dẫn và đánh giá kỹ năng nghiên cứu khoa học cho sinh viên.
Nhà quản lý giáo dục và các cơ quan đào tạo: Cung cấp cơ sở khoa học để hoạch định chính sách, chương trình phát triển năng lực nghiên cứu cho sinh viên trong các trường đại học đặc thù.
Nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học và giáo dục: Tham khảo các phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng kỹ năng thu thập dữ liệu và các yếu tố ảnh hưởng trong môi trường đào tạo đặc thù.
Câu hỏi thường gặp
Kỹ năng thu thập dữ liệu là gì?
Kỹ năng thu thập dữ liệu là khả năng thực hiện hiệu quả các hoạt động xác định nội dung, lập kế hoạch, tổ chức và tổng hợp dữ liệu phục vụ nghiên cứu khoa học, dựa trên kiến thức và năng lực thực hành.Tại sao kỹ năng thu thập dữ liệu quan trọng đối với sinh viên?
Kỹ năng này giúp sinh viên thu thập thông tin chính xác, đầy đủ, từ đó nâng cao chất lượng nghiên cứu, tránh sai sót và hoàn thành đề tài đúng tiến độ.Những phương pháp thu thập dữ liệu phổ biến trong nghiên cứu tâm lý là gì?
Các phương pháp thường dùng gồm nghiên cứu tài liệu, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn, quan sát, thực nghiệm và nghiên cứu trường hợp điển hình.Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến kỹ năng thu thập dữ liệu của sinh viên?
Cách đánh giá kết quả NCKH của sinh viên là yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất, tiếp theo là sự hỗ trợ từ giảng viên và nhà trường.Làm thế nào để cải thiện kỹ năng thu thập dữ liệu cho sinh viên?
Cần tổ chức đào tạo chuyên sâu, cải tiến phương pháp đánh giá, tăng cường hướng dẫn của giảng viên và phát triển hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, tài liệu cho sinh viên.
Kết luận
- Kỹ năng thu thập dữ liệu của sinh viên ĐHANND hiện ở mức trung bình, với nhiều hạn chế về nhận thức, thái độ và hành vi thực hiện.
- Yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến kỹ năng này là cách đánh giá kết quả NCKH và sự hỗ trợ từ giảng viên, nhà trường.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao kỹ năng thu thập dữ liệu, góp phần nâng cao chất lượng NCKH của sinh viên.
- Thời gian triển khai các giải pháp đề xuất dự kiến trong vòng 1 năm, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà trường, các khoa và bộ môn.
- Kêu gọi các bên liên quan tích cực áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho sinh viên, đáp ứng yêu cầu đào tạo và nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia.