Khóa Luận Tốt Nghiệp: Tổng Quan Về Vấn Đề Hạt Nhân Trên Bán Đảo Triều Tiên Từ Năm 2005 Đến Nay

• Trường học: Trường Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Lịch Sử
• Đề tài: Khóa Luận Tốt Nghiệp Lịch Sử Tổng Quan Về Vấn Đề Hạt Nhân Trên Bán Đảo Triều Tiên Từ Năm 2005 Đến Nay
• Loại tài liệu: khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: VẤN ĐỀ HẠT NHÂN Ở CHDCND TRIỀU TIÊN TỪ NĂM 1981 ĐẾN NĂM 2004
• 1.1. Vai nét khái quát về CHDCND Triều Tiên
• 1.2. Căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Triều và cuộc khủng hoảng hạt nhân lần thứ nhất (1991-1994)
• 1.2.1. Khái quát quan hệ Mỹ - CHDCND Triều Tiên từ năm 1853 đến 1990
• 1.2.2. Những căng thẳng mới trong quan hệ Mỹ - Triều và vòng đàm phán 3 bên (1994 - 7/2003)
• 1.2.2.1. Quan hệ Mỹ - Triều sau cuộc khủng hoảng hạt nhân lần thử nhất (1994 - 2000)
• 1.2.2.2. Cuộc khủng hoảng hạt nhân lần thử 2 và vòng đàm phán 3 bên
• 1.2.2.3. Cuộc đàm phán 6 bên để giải quyết khủng hoảng hạt nhân (8/2003 - 6/2004)
• 1.2.2.3.1. Đàm phán 6 bên vòng 1
• 1.2.2.3.2. Đàm phán 6 bên vòng 2
• 1.2.2.3.3. Đàm phán 6 bên vòng 3
• 2. CHƯƠNG 2: TIẾN TRIỂN CỦA VẤN ĐỀ HẠT NHÂN TRÊN BÁN ĐẢO TRIỀU TIÊN (2005 - 2007)
• 2.1. Diễn biến của cuộc khủng hoảng hạt nhân từ sau đàm phán 6 bên vòng 3 đến 9/10/2006
• 2.1.1. Căng thẳng giữa Mỹ - Triều sau đàm phán 6 bên vòng 3
• 2.1.2. Đàm phán 6 bên vòng 4
• 2.1.3. Giai đoạn 1 đàm phán 6 bên vòng 5
• 2.1.4. Toàn cảnh vụ thử hạt nhân lần thứ nhất của CHDCND Triều Tiên
• 2.2. Bước đột phá mới trong việc giải quyết vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên sau sự kiện 9/10/2006
• 2.2.1. Giai đoạn 2 đàm phán 6 bên vòng 5
• 2.2.2. Giai đoạn 3 đàm phán 6 bên vòng 5
• 3. CHƯƠNG 3: TIẾN TRÌNH GIẢI GIÁP VŨ KHÍ HẠT NHÂN TRÊN BÁN ĐẢO TRIỀU TIÊN (2007 - NAY) VÀ VẤN ĐỀ HÒA GIẢI 2 MIỀN NAM - BẮC TRIỀU TIÊN
• 3.1. Tiến trình giải giáp vũ khí hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên từ 2007 đến nay
• 3.2. Vấn đề hòa giải 2 miền Nam - Bắc Triều Tiên
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khám phá tổng quan vấn đề hạt nhân bán đảo Triều Tiên 2005 nay

Vấn đề hạt nhân trên Bán đảo Triều Tiên từ năm 2005 đến nay là một chuỗi các sự kiện phức tạp, đan xen giữa ngoại giao và đối đầu. Giai đoạn này bắt đầu sau khi vòng đàm phán 6 bên lần thứ ba kết thúc mà không có đột phá, mở ra một thời kỳ mới đầy thách thức. Trọng tâm của vấn đề xoay quanh chương trình hạt nhân Bắc Triều Tiên, một công cụ mà Bình Nhưỡng coi là lá chắn bảo vệ chủ quyền và sự tồn vong của chế độ. Đối lập với đó là nỗ lực của cộng đồng quốc tế, dẫn đầu bởi Hoa Kỳ, nhằm đạt được mục tiêu phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên một cách toàn diện, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược (CVID). Các bên liên quan chính bao gồm hai miền Triều Tiên, Mỹ, Trung Quốc, Nga và Nhật Bản, mỗi quốc gia đều có lợi ích và chiến lược riêng. Các cuộc đàm phán sáu bên trở thành diễn đàn trung tâm để giải quyết khủng hoảng, nhưng tiến trình thường xuyên bị đình trệ bởi sự thiếu tin tưởng và những yêu cầu trái ngược nhau. Trong khi các nỗ lực ngoại giao diễn ra, Triều Tiên vẫn tiếp tục phát triển năng lực của mình, thể hiện qua các vụ thử hạt nhân của Triều Tiên và phóng tên lửa đạn đạo, làm gia tăng căng thẳng và dẫn đến các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc ngày càng nghiêm ngặt. Việc phân tích giai đoạn này đòi hỏi một cái nhìn đa chiều về các yếu tố chính trị, quân sự và kinh tế, cũng như vai trò của các nhà lãnh đạo chủ chốt như Kim Jong-il, Kim Jong-un và các tổng thống Mỹ.

1.1. Bối cảnh lịch sử và cuộc khủng hoảng hạt nhân lần hai

Để hiểu rõ giai đoạn từ 2005, cần nhìn lại cuộc khủng hoảng hạt nhân lần hai bùng phát năm 2002. Thời điểm này, Mỹ cáo buộc Triều Tiên bí mật tiến hành chương trình làm giàu uranium, vi phạm Hiệp định khung Geneva 1994. Phản ứng của chính quyền Tổng thống George W. Bush, đặc biệt là việc liệt Triều Tiên vào "Trục ma quỷ", đã đẩy quan hệ song phương vào thế đối đầu gay gắt. Bình Nhưỡng đáp trả bằng việc rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) vào tháng 1/2003 và tái khởi động lò phản ứng hạt nhân tại Yongbyon. Bối cảnh này đã trực tiếp dẫn đến sự ra đời của cơ chế đàm phán sáu bên, một nỗ lực ngoại giao đa phương do Trung Quốc khởi xướng nhằm tìm kiếm một giải pháp hòa bình. Ba vòng đàm phán đầu tiên (2003-2004) đã không đạt được kết quả cụ thể, tạo tiền đề cho một giai đoạn bế tắc và căng thẳng kéo dài bắt đầu từ năm 2005.

1.2. Vai trò của các cường quốc trong đàm phán sáu bên

Trong khuôn khổ đàm phán, mỗi quốc gia đóng một vai trò riêng biệt. Hoa Kỳ là bên đối đầu trực tiếp, luôn yêu cầu Triều Tiên phải từ bỏ hoàn toàn chương trình hạt nhân trước khi nhận được viện trợ hay đảm bảo an ninh. Chính sách đối ngoại của Trung Quốc thể hiện vai trò trung gian hòa giải, chủ nhà của các cuộc đàm phán và là đồng minh kinh tế quan trọng nhất của Bình Nhưỡng, có khả năng gây ảnh hưởng nhất định. Hàn Quốc, dưới các chính quyền khác nhau, dao động giữa chính sách cứng rắn và chính sách "Ánh dương" hòa giải, luôn tìm cách ngăn chặn xung đột quân sự ở ngay ngưỡng cửa. Nhật Bản tập trung vào mối đe dọa từ tên lửa và vấn đề công dân bị bắt cóc. Nga tham gia với tư cách là một cường quốc khu vực, ủng hộ giải pháp ngoại giao và duy trì ảnh hưởng. Sự tương tác phức tạp giữa lợi ích của các bên này đã định hình nên những thăng trầm của tiến trình đàm phán.

II. Thách thức lớn nhất trong vấn đề hạt nhân Triều Tiên sau 2005

Giai đoạn sau năm 2005 chứng kiến những thách thức nghiêm trọng nhất đối với nỗ lực giải quyết vấn đề hạt nhân trên Bán đảo Triều Tiên. Thách thức cốt lõi nằm ở sự thiếu tin tưởng sâu sắc giữa Washington và Bình Nhưỡng. Triều Tiên luôn cho rằng chương trình vũ khí hạt nhân là biện pháp tự vệ duy nhất trước "chính sách thù địch" của Mỹ, trong khi Mỹ xem chương trình này là mối đe dọa đối với an ninh toàn cầu. Sự bất đồng này tạo ra một vòng luẩn quẩn: Triều Tiên từ chối giải giáp vũ khí nếu không có đảm bảo an ninh và dỡ bỏ trừng phạt, còn Mỹ từ chối đưa ra các cam kết đó nếu Triều Tiên chưa hành động trước. Thách thức càng trở nên trầm trọng hơn khi Triều Tiên thực hiện vụ thử hạt nhân đầu tiên vào năm 2006, chính thức bước vào "câu lạc bộ hạt nhân" một cách không chính thức. Hành động này đã thay đổi hoàn toàn cục diện, khiến các cuộc đàm phán trở nên khó khăn hơn. Hội đồng Bảo an LHQ đã đáp trả bằng một loạt nghị quyết trừng phạt ngày càng khắc nghiệt, nhưng các biện pháp này dường như không đủ sức răn đe để ngăn cản Bình Nhưỡng tiếp tục phát triển năng lực quân sự. Sự bế tắc của đàm phán sáu bên và sự leo thang trong các hành động khiêu khích đã đẩy an ninh khu vực Đông Bắc Á vào tình trạng bất ổn kéo dài, đòi hỏi các bên phải liên tục tìm kiếm những phương pháp tiếp cận mới.

2.1. Căng thẳng leo thang và vụ thử hạt nhân đầu tiên 2006

Sau khi vòng đàm phán thứ 4 bị đình trệ, căng thẳng giữa Mỹ và Triều Tiên tiếp tục leo thang. Tài liệu gốc ghi nhận, ngày 9/10/2006, Triều Tiên đã tiến hành vụ thử hạt nhân dưới lòng đất đầu tiên, gây chấn động cộng đồng quốc tế. Sự kiện này là một bước ngoặt, biến mối nghi ngờ về năng lực hạt nhân của Bình Nhưỡng thành hiện thực. Vụ thử đã vi phạm trắng trợn các cam kết quốc tế và Tuyên bố chung tháng 9/2005. Hội đồng Bảo an LHQ đã nhanh chóng thông qua Nghị quyết 1718, áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc nhắm vào các chương trình vũ khí của Triều Tiên, bao gồm cấm vận vũ khí và đóng băng tài sản của các cá nhân, thực thể liên quan. Vụ thử này không chỉ chứng tỏ quyết tâm của Triều Tiên trong việc sở hữu vũ khí hạt nhân Triều Tiên mà còn đặt ra một bài toán an ninh vô cùng nan giải cho khu vực và thế giới.

2.2. Sự bế tắc và sụp đổ của các vòng đàm phán sáu bên

Mặc dù đã có những tia hy vọng le lói, như thỏa thuận "hành động đổi hành động" vào tháng 2/2007, tiến trình đàm phán sáu bên vẫn dần đi vào bế tắc. Nguyên nhân chính là do sự khác biệt trong việc diễn giải và thực thi các thỏa thuận. Vấn đề kiểm chứng trở thành trở ngại lớn nhất: Mỹ yêu cầu một cơ chế thanh sát nghiêm ngặt, trong khi Triều Tiên coi đó là hành vi xâm phạm chủ quyền. Sự thay đổi chính quyền ở các nước tham gia, đặc biệt là ở Mỹ và Hàn Quốc, cũng làm thay đổi các ưu tiên chính sách. Cuối cùng, vào năm 2009, sau khi phóng một tên lửa tầm xa và bị Hội đồng Bảo an lên án, Triều Tiên đã chính thức tuyên bố rút khỏi đàm phán sáu bên, chấm dứt cơ chế đối thoại đa phương quan trọng nhất trong gần một thập kỷ. Sự sụp đổ này đã mở đường cho một giai đoạn đối đầu trực tiếp và nguy hiểm hơn.

III. Phương pháp ngoại giao trong vấn đề hạt nhân Triều Tiên 2005 2019

Bất chấp những căng thẳng, ngoại giao vẫn là phương pháp chủ đạo để giải quyết vấn đề hạt nhân trên Bán đảo Triều Tiên. Giai đoạn 2005-2019 chứng kiến sự thay đổi trong các phương thức tiếp cận, từ đàm phán đa phương đến ngoại giao thượng đỉnh song phương. Ban đầu, đàm phán sáu bên là trọng tâm, đạt được một thành tựu quan trọng là Tuyên bố chung ngày 19/9/2005. Văn kiện này đặt ra một lộ trình cho việc phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên để đổi lấy các đảm bảo an ninh, bình thường hóa quan hệ và viện trợ kinh tế. Tuy nhiên, việc thực thi gặp nhiều trở ngại. Sau khi đàm phán sáu bên sụp đổ, các nỗ lực ngoại giao chuyển sang các kênh không chính thức và song phương. Đáng chú ý nhất là sự trỗi dậy của ngoại giao thượng đỉnh từ năm 2018. Các cuộc gặp lịch sử giữa nhà lãnh đạo Kim Jong-un với Tổng thống Hàn Quốc và Tổng thống Mỹ đã mở ra những cơ hội chưa từng có. Các hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều tại Singapore và Hà Nội, cùng với các tuyên bố chung như Tuyên bố Panmunjom, đã tạm thời làm giảm căng thẳng quân sự và khơi dậy hy vọng về một giải pháp hòa bình. Dù vậy, những khác biệt căn bản về trình tự và phạm vi phi hạt nhân hóa vẫn là rào cản không thể vượt qua, cho thấy giới hạn của ngoại giao cá nhân khi thiếu đi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và đồng thuận ở cấp làm việc.

3.1. Phân tích Tuyên bố chung 19 9 2005 và những bước đột phá

Tại vòng 4 của đàm phán sáu bên, các bên đã đạt được Tuyên bố chung ngày 19/9/2005, được coi là bước đột phá quan trọng nhất của tiến trình. Trong đó, CHDCND Triều Tiên cam kết từ bỏ tất cả vũ khí hạt nhân và các chương trình hạt nhân hiện có, quay trở lại NPT và các biện pháp bảo vệ của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA). Đổi lại, các bên khác, đặc biệt là Mỹ, cam kết tôn trọng chủ quyền của Triều Tiên, bình thường hóa quan hệ và thảo luận về việc cung cấp một lò phản ứng nước nhẹ. Tuyên bố này lần đầu tiên vạch ra một lộ trình toàn diện dựa trên nguyên tắc "cam kết đổi cam kết, hành động đổi hành động". Tuy nhiên, văn kiện nhanh chóng vấp phải khó khăn khi các bên diễn giải khác nhau về trình tự thực hiện và vấn đề lò phản ứng nước nhẹ, cho thấy khoảng cách lớn giữa cam kết chính trị và thực thi kỹ thuật.

3.2. Giai đoạn ngoại giao thượng đỉnh và các hội nghị Mỹ Triều

Năm 2018 đánh dấu một sự thay đổi ngoạn mục với sự xuất hiện của ngoại giao thượng đỉnh. Cuộc gặp lịch sử giữa Kim Jong-un và Tổng thống Donald Trump tại Singapore vào tháng 6/2018 đã tạo ra một tuyên bố chung mơ hồ nhưng mang tính biểu tượng, cam kết xây dựng quan hệ mới và hướng tới phi hạt nhân hóa. Tiếp theo là các cuộc gặp tại Hà Nội (2/2019) và tại khu phi quân sự (DMZ). Tuy nhiên, hội nghị thượng đỉnh Hà Nội đã sụp đổ do bất đồng sâu sắc: Mỹ yêu cầu Triều Tiên phải giải giáp toàn bộ vũ khí hủy diệt hàng loạt, trong khi Triều Tiên chỉ đề nghị dỡ bỏ một phần cơ sở hạt nhân Yongbyon để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt chính. Thất bại này cho thấy sự phức tạp của vấn đề và sự khác biệt không thể hòa giải chỉ bằng thiện chí của các nhà lãnh đạo.

IV. Đánh giá chương trình hạt nhân Bắc Triều Tiên và an ninh khu vực

Việc đánh giá chương trình hạt nhân Bắc Triều Tiên từ năm 2005 đến nay cho thấy một sự tiến bộ vượt bậc về công nghệ, đồng thời tạo ra những tác động sâu sắc đến an ninh khu vực Đông Bắc Á. Từ một chương trình còn nhiều nghi vấn, Triều Tiên đã thực hiện tổng cộng sáu vụ thử hạt nhân, với vụ thử năm 2017 được cho là bom nhiệt hạch có sức công phá lớn. Song song với đó là sự phát triển của công nghệ tên lửa. Bình Nhưỡng đã liên tục thử nghiệm và hoàn thiện các loại tên lửa đạn đạo tầm ngắn, tầm trung và đặc biệt là tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), như dòng tên lửa Hwasong, có khả năng vươn tới lãnh thổ lục địa của Mỹ. Sự phát triển này đã thay đổi cán cân quyền lực chiến lược trong khu vực. Nó không chỉ là mối đe dọa trực tiếp đối với Hàn Quốc và Nhật Bản mà còn buộc Mỹ phải tăng cường hệ thống phòng thủ tên lửa và sự hiện diện quân sự. Điều này làm gia tăng nguy cơ tính toán sai lầm và chạy đua vũ trang, khi các quốc gia láng giềng cũng phải xem xét lại các học thuyết quốc phòng của mình. Vấn đề hạt nhân trên Bán đảo Triều Tiên do đó đã trở thành một trong những thách thức an ninh dai dẳng và nguy hiểm nhất trên thế giới.

4.1. Năng lực tên lửa đạn đạo liên lục địa ICBM hiện nay

Triều Tiên đã đạt được những bước tiến đáng kể trong chương trình tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM). Các vụ phóng thử thành công tên lửa Hwasong-14 và Hwasong-15 vào năm 2017 đã chứng minh khả năng tấn công các mục tiêu ở khoảng cách xa, bao gồm cả phần lớn lãnh thổ Hoa Kỳ. Các nhà phân tích quân sự tin rằng Triều Tiên đã làm chủ được công nghệ động cơ nhiên liệu lỏng và đang tiếp tục nghiên cứu công nghệ nhiên liệu rắn để tăng khả năng cơ động và giảm thời gian chuẩn bị phóng. Mặc dù vẫn còn những câu hỏi về độ chính xác và công nghệ tái nhập khí quyển của đầu đạn, việc sở hữu ICBM đã mang lại cho Triều Tiên một khả năng răn đe chiến lược mà trước đây họ không có, làm phức tạp hóa mọi kịch bản quân sự tiềm tàng.

4.2. Tác động của các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Triều Tiên

Để đối phó với chương trình vũ khí của Bình Nhưỡng, Hội đồng Bảo an LHQ đã thông qua hơn 10 nghị quyết trừng phạt kể từ năm 2006. Các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc ngày càng toàn diện, nhắm vào các lĩnh vực xuất khẩu chủ chốt như than đá, dệt may, hải sản; hạn chế nhập khẩu dầu mỏ; và cấm các hoạt động tài chính. Các biện pháp này chắc chắn đã gây ra những khó khăn kinh tế nghiêm trọng cho Triều Tiên. Tuy nhiên, hiệu quả của chúng trong việc buộc Bình Nhưỡng từ bỏ chương trình hạt nhân vẫn còn gây tranh cãi. Triều Tiên đã chứng tỏ khả năng thích ứng thông qua các mạng lưới lách luật tinh vi và sự hỗ trợ không chính thức từ một số bên. Nhiều chuyên gia cho rằng dù trừng phạt gây tổn hại, chúng không đủ để làm thay đổi tính toán chiến lược cốt lõi của giới lãnh đạo nước này.

V. Triển vọng tương lai cho vấn đề hạt nhân Bán đảo Triều Tiên

Triển vọng giải quyết dứt điểm vấn đề hạt nhân trên Bán đảo Triều Tiên trong tương lai gần vẫn còn mờ mịt và đầy thách thức. Sau sự sụp đổ của ngoại giao thượng đỉnh năm 2019, các kênh đối thoại chính thức gần như đóng băng. Triều Tiên đã thông qua luật mới, tuyên bố vị thế quốc gia hạt nhân là "không thể đảo ngược", cho thấy ý định không từ bỏ vũ khí hạt nhân. Các kịch bản trong tương lai rất đa dạng. Một kịch bản là tình trạng bế tắc hiện tại tiếp diễn, với Triều Tiên tiếp tục cải tiến kho vũ khí của mình trong khi phải đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế. Kịch bản khác có thể là sự quay trở lại bàn đàm phán, nhưng với các mục tiêu thực tế hơn, chẳng hạn như kiểm soát vũ khí và giảm thiểu rủi ro thay vì phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên một cách hoàn toàn. Sự cạnh tranh chiến lược ngày càng tăng giữa Mỹ và Trung Quốc cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến vấn đề này. Chính sách đối ngoại của Trung Quốc có thể ưu tiên sự ổn định ở biên giới hơn là gây áp lực tối đa lên Bình Nhưỡng. Bất kỳ giải pháp lâu dài nào cũng đòi hỏi sự kiên nhẫn, cách tiếp cận đa phương và sự đồng thuận từ tất cả các bên liên quan về một lộ trình thực tế và có thể kiểm chứng.

5.1. Những kịch bản cho tiến trình phi hạt nhân hóa

Có nhiều kịch bản được các nhà phân tích đưa ra. Kịch bản lạc quan nhất, phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên hoàn toàn, hiện được xem là khó có thể xảy ra trong ngắn hạn. Một kịch bản thực tế hơn là một thỏa thuận tạm thời, trong đó Triều Tiên đồng ý đóng băng các hoạt động hạt nhân và tên lửa để đổi lấy việc nới lỏng một phần lệnh trừng phạt. Kịch bản này giúp quản lý mối đe dọa và xây dựng lòng tin cho các cuộc đàm phán sâu hơn. Một kịch bản tiêu cực là sự leo thang trở lại, với việc Triều Tiên tiến hành một vụ thử hạt nhân lần thứ bảy hoặc phóng ICBM, dẫn đến một chu kỳ đối đầu mới. Sự lựa chọn kịch bản nào sẽ phụ thuộc vào các tính toán chiến lược của Bình Nhưỡng, Washington và các cường quốc khu vực khác trong thời gian tới.

5.2. Thách thức và cơ hội trong bối cảnh địa chính trị mới

Bối cảnh địa chính trị toàn cầu mới, đặc trưng bởi sự cạnh tranh Mỹ-Trung và cuộc xung đột ở Ukraine, tạo ra cả thách thức và cơ hội. Thách thức lớn là vấn đề hạt nhân Triều Tiên có thể bị gạt sang một bên trong các ưu tiên chính sách đối ngoại của Mỹ. Sự hợp tác giữa các thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an LHQ (như Nga và Trung Quốc) trong việc gây áp lực lên Triều Tiên cũng suy giảm. Tuy nhiên, cơ hội có thể nảy sinh khi các bên nhận ra sự nguy hiểm của việc bỏ qua một điểm nóng tiềm tàng. Nhu cầu duy trì ổn định ở Đông Bắc Á có thể thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao mới, có thể do Trung Quốc hoặc Hàn Quốc dẫn dắt, nhằm tái khởi động đối thoại và ngăn chặn các hành động làm gia tăng rủi ro trong khu vực.