Luận Văn Thạc Sĩ: Khám Phá Lỗ Hổng và Giải Pháp Ứng Dụng Blockchain Tại Việt Nam

• Tác giả: Ho Minh Khue
• Người hướng dẫn: Dr. Nguyen Ngoc Ha
• Trường học: Foreign Trade University
• Chuyên ngành: Master of International Trade Law and Policy
• Đề tài: Khám Phá Lỗ Hổng Ứng Dụng Blockchain và Đề Xuất Giải Pháp Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: master thesis
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hanoi

• STATEMENT OF ORIGINAL AUTHORSHIP
• ACKNOWLEDGEMENTS
• CONTENTS
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF TABLE
• SUMMARY OF THESIS RESEARCH RESULTS
• 1. CHAPTER 1: UNDERSTANDING OF BLOCKCHAIN APPLICATION AND SMART CONTRACTS
• 1.1. Definition of Blockchain and how it works
• 1.2. History, definition and types of Blockchain
• 1.3. Development of Blockchain recently
• 1.4. Fundamental of Smart contracts
• 1.5. Definition, characteristics and mechanisms of Smart contract
• 1.6. Benefit and potential application of Smart contract in realistic
• 1.7. Overview about challenges of Smart contracts
• 2. CHAPTER 2: SITUATIONS OF SMART CONTRACTS WITHIN CURRENT FRAMEWORKS
• 2.1. Overview framework and policy of Smart contract in some countries
• 2.2. Current legal frameworks in some countries
• 2.3. Problematic aspects that arise with Smart contracts
• 2.4. Technically difficulty posed by smart contract development
• 2.5. Smart contracts and contract law
• 3. CHAPTER 3: RECOMMENDATION FOR VIETNAM
• 3.1. Actual situation of Blockchain application in Vietnam
• 3.2. Contracts and Smart contracts regulation in Vietnam
• 3.3. Lessons from framework and policy of Smart contracts for Vietnam
• 3.4. Principles for the Blockchain Act
• 3.5. Issues relate to the law and blockchain
• 3.6. Issues relate to smart legal contracts
• LIST OF REFERENCES

I. Khái Niệm Về Ứng Dụng Blockchain và Hợp Đồng Thông Minh

Blockchain là một công nghệ đột phá, cung cấp một sổ cái kỹ thuật số không thể thay đổi, cho phép ghi lại các giao dịch một cách minh bạch và an toàn. Theo Don và Alex Tapscott, Blockchain là một sổ cái kỹ thuật số không thể bị thao túng, có thể lập trình để ghi lại không chỉ các giao dịch tài chính mà còn mọi thứ có giá trị. Hợp đồng thông minh, một ứng dụng của Blockchain, tự động thực hiện các điều khoản của hợp đồng khi các điều kiện được đáp ứng. Tuy nhiên, sự phát triển của hợp đồng thông minh cũng đi kèm với nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc thích ứng với các khung pháp lý hiện tại. Việc hiểu rõ về lỗ hổng bảo mật blockchain và các vấn đề liên quan đến ứng dụng blockchain tại Việt Nam là rất cần thiết để đảm bảo tính khả thi và an toàn của công nghệ này.

1.1. Định Nghĩa và Lịch Sử Blockchain

Blockchain đã xuất hiện từ những năm 1990, nhưng chỉ thực sự bùng nổ với sự ra đời của Bitcoin vào năm 2008. Công nghệ này cho phép tạo ra một chuỗi các khối dữ liệu được liên kết với nhau bằng các nguyên tắc mã hóa, đảm bảo tính toàn vẹn và bảo mật. Sự phát triển của Blockchain đã mở ra nhiều cơ hội mới cho các lĩnh vực như tài chính, sản xuất và giáo dục. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra nhiều câu hỏi về bảo mật ứng dụng blockchain và các rủi ro trong ứng dụng blockchain mà các nhà phát triển và người dùng cần phải đối mặt.

II. Tình Hình Ứng Dụng Hợp Đồng Thông Minh Trong Khung Pháp Lý Hiện Tại

Hợp đồng thông minh đang ngày càng được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu, nhưng tại Việt Nam, khung pháp lý cho loại hình này vẫn còn nhiều thiếu sót. Các quốc gia khác đã có những bước tiến trong việc xây dựng các quy định pháp lý cho hợp đồng thông minh, nhưng Việt Nam vẫn chưa có một khung pháp lý rõ ràng. Điều này dẫn đến nhiều lỗ hổng bảo mật blockchain và các vấn đề về blockchain mà các doanh nghiệp và cá nhân phải đối mặt. Việc nghiên cứu và phân tích các khung pháp lý hiện tại ở các quốc gia khác có thể giúp Việt Nam rút ra bài học và xây dựng một hệ thống pháp lý phù hợp hơn cho ứng dụng blockchain tại Việt Nam.

2.1. Khung Pháp Lý Hiện Tại Về Hợp Đồng Thông Minh

Khung pháp lý hiện tại về hợp đồng thông minh ở nhiều quốc gia đã được xây dựng để giải quyết các vấn đề phát sinh từ việc áp dụng công nghệ này. Tuy nhiên, tại Việt Nam, các quy định pháp lý vẫn còn thiếu và chưa đủ để bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Việc thiếu hụt này không chỉ tạo ra lỗ hổng bảo mật blockchain mà còn gây khó khăn cho việc thực thi hợp đồng thông minh. Cần có những nghiên cứu sâu hơn về giải pháp bảo mật blockchain để đảm bảo rằng các hợp đồng thông minh có thể hoạt động hiệu quả và an toàn trong môi trường pháp lý hiện tại.

III. Đề Xuất Giải Pháp Cho Việt Nam

Để phát triển công nghệ Blockchain và hợp đồng thông minh tại Việt Nam, cần thiết phải xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và toàn diện. Các giải pháp bảo mật cần được ưu tiên hàng đầu để giảm thiểu rủi ro trong ứng dụng blockchain. Việc học hỏi từ các quốc gia đã thành công trong việc áp dụng hợp đồng thông minh sẽ giúp Việt Nam có những bước đi đúng đắn. Cần có sự hợp tác giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và các chuyên gia trong lĩnh vực này để phát triển các chính sách và quy định phù hợp. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của người dùng mà còn thúc đẩy sự phát triển của công nghệ Blockchain tại Việt Nam.

3.1. Các Nguyên Tắc Cần Thiết Cho Luật Blockchain

Việc xây dựng luật Blockchain tại Việt Nam cần dựa trên các nguyên tắc cơ bản như tính minh bạch, bảo mật và khả năng thực thi. Cần có các quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong hợp đồng thông minh. Điều này sẽ giúp giảm thiểu lỗ hổng bảo mật blockchain và tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi cho sự phát triển của công nghệ này. Hơn nữa, việc áp dụng các công nghệ thông tin hiện đại trong quản lý và giám sát sẽ giúp nâng cao hiệu quả và độ tin cậy của hệ thống.

Tổng quan nghiên cứu

Blockchain và smart contract là những công nghệ đột phá đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như tài chính, chuỗi cung ứng, y tế và quản lý danh tính. Theo báo cáo của ngành, tốc độ tăng trưởng của Blockchain trong lĩnh vực dịch vụ tài chính đạt khoảng 13.5% vào năm 2016, với hơn 25% tổ chức toàn cầu dự kiến sử dụng smart contract vào năm 2022. Tuy nhiên, việc áp dụng smart contract tại Việt Nam còn nhiều hạn chế do khung pháp lý chưa hoàn thiện và các thách thức kỹ thuật. Luận văn tập trung nghiên cứu các vấn đề pháp lý liên quan đến smart contract, đánh giá thực trạng ứng dụng Blockchain tại Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách nhằm thúc đẩy phát triển công nghệ này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các phân tích về đặc điểm kỹ thuật, khung pháp lý tại một số quốc gia phát triển như Mỹ, Đức, Nhật Bản, và áp dụng cho bối cảnh Việt Nam trong giai đoạn 2015-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về smart contract, hỗ trợ các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận và ứng dụng hiệu quả công nghệ Blockchain, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

• Lý thuyết Blockchain: Mô tả Blockchain như một sổ cái phân tán, bất biến, minh bạch và bảo mật cao, dựa trên các thuật toán đồng thuận như Proof of Work (PoW), Proof of Stake (PoS).
• Lý thuyết hợp đồng thông minh (Smart Contract): Định nghĩa smart contract là chương trình tự thực thi trên nền tảng Blockchain, với các đặc tính chính gồm tự động thực thi, bất biến, tự xác minh và tự cưỡng chế.
• Lý thuyết pháp lý về hợp đồng: Phân tích các yếu tố cấu thành hợp đồng hợp pháp, các yêu cầu về hình thức, chữ ký điện tử, và tính khả thi trong việc áp dụng smart contract vào khung pháp luật hiện hành.
• Mô hình phân loại Blockchain: Phân biệt giữa Blockchain công khai (public permissionless), Blockchain riêng tư (private permissioned) và Blockchain lai (hybrid), từ đó đánh giá tính phù hợp của từng loại trong các ứng dụng thực tế.
• Khái niệm về oracles: Giải pháp kết nối dữ liệu ngoài chuỗi (off-chain) với smart contract để đảm bảo tính chính xác và khả thi trong thực thi hợp đồng.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ các bài báo khoa học, báo cáo ngành, tài liệu pháp lý quốc tế, các bài viết chuyên sâu về Blockchain và smart contract, cùng với phân tích các văn bản pháp luật hiện hành tại Việt Nam và một số quốc gia phát triển.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích thống kê để đánh giá tần suất và xu hướng thảo luận về smart contract trên các nền tảng trực tuyến và thư viện số; phương pháp so sánh pháp lý để đối chiếu khung pháp luật giữa các quốc gia; phương pháp tổng hợp và diễn giải để xây dựng các đề xuất chính sách phù hợp.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phân tích hơn 1 triệu tài khoản Ethereum và các dự án smart contract trên Github từ 2015 đến 2019 nhằm đánh giá mức độ phổ biến và ứng dụng của smart contract; lựa chọn các văn bản pháp luật và báo cáo chính thức có tính đại diện cao.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2020, tập trung vào các dữ liệu và chính sách cập nhật đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

• Phát hiện 1: Smart contract giúp giảm thời gian giao dịch từ 1-3 ngày xuống còn vài phút, đồng thời giảm chi phí giao dịch xuống còn một phần nhỏ so với hợp đồng truyền thống.
• Phát hiện 2: Khoảng 50% tài khoản Ethereum là tài khoản hợp đồng với tổng số 12 triệu Ether, cho thấy mức độ ứng dụng rộng rãi của smart contract trên nền tảng này.
• Phát hiện 3: Theo báo cáo của Capgemini, smart contract trong lĩnh vực thế chấp có thể giúp người tiêu dùng tiết kiệm khoảng 480,960 USD mỗi khoản vay, và các ngân hàng có thể cắt giảm chi phí từ 3 đến 11 tỷ USD hàng năm tại Mỹ và châu Âu.
• Phát hiện 4: Các thách thức lớn gồm tính bất biến của smart contract gây khó khăn trong việc sửa đổi hợp đồng, vấn đề bảo mật và quyền riêng tư do tính công khai của sổ cái Blockchain, cũng như sự thiếu hụt khung pháp lý rõ ràng tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các thách thức trên xuất phát từ đặc tính kỹ thuật của Blockchain và smart contract, vốn được thiết kế để đảm bảo tính minh bạch và bất biến, nhưng lại hạn chế khả năng điều chỉnh linh hoạt trong các hợp đồng dài hạn hoặc phức tạp. So với các nghiên cứu quốc tế, kết quả nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy sự chậm trễ trong việc xây dựng khung pháp lý và chính sách hỗ trợ, dẫn đến rủi ro pháp lý và hạn chế trong việc áp dụng công nghệ. Việc thiếu các quy định về chữ ký điện tử, xác thực danh tính và trách nhiệm pháp lý làm giảm tính khả thi của smart contract trong thực tế. Tuy nhiên, các lợi ích về giảm chi phí, tăng tốc độ giao dịch và nâng cao bảo mật là không thể phủ nhận, tạo tiền đề cho việc hoàn thiện chính sách và thúc đẩy ứng dụng rộng rãi hơn trong tương lai. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh chi phí và thời gian giữa hợp đồng truyền thống và smart contract, cũng như bảng tổng hợp các thách thức pháp lý và kỹ thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

• Hoàn thiện khung pháp lý: Xây dựng và ban hành luật Blockchain và smart contract, bao gồm quy định về chữ ký điện tử, xác thực danh tính và trách nhiệm pháp lý, nhằm tạo môi trường pháp lý minh bạch và an toàn cho các giao dịch điện tử. Thời gian thực hiện: 2021-2023; Chủ thể: Bộ Tư pháp, Bộ Thông tin và Truyền thông.
• Phát triển hạ tầng kỹ thuật: Đầu tư phát triển hạ tầng Blockchain quốc gia, hỗ trợ các doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu, thử nghiệm smart contract, đảm bảo tính bảo mật và khả năng mở rộng. Thời gian: 2021-2025; Chủ thể: Bộ Khoa học và Công nghệ, các viện nghiên cứu.
• Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về Blockchain và smart contract cho cán bộ quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng, nhằm nâng cao hiểu biết và khả năng ứng dụng công nghệ. Thời gian: liên tục từ 2021; Chủ thể: các trường đại học, tổ chức đào tạo.
• Khuyến khích hợp tác quốc tế: Học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển về khung pháp lý và ứng dụng smart contract, đồng thời tham gia các diễn đàn, tổ chức quốc tế để cập nhật xu hướng và chuẩn mực mới. Thời gian: 2021-2024; Chủ thể: Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương.
• Xây dựng cơ chế thử nghiệm (sandbox): Thiết lập môi trường thử nghiệm pháp lý cho các dự án Blockchain và smart contract nhằm đánh giá hiệu quả và rủi ro trước khi áp dụng rộng rãi. Thời gian: 2022-2024; Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tư pháp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

• Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Nhận diện các thách thức pháp lý và kỹ thuật, từ đó xây dựng chính sách phù hợp để thúc đẩy phát triển công nghệ Blockchain và smart contract tại Việt Nam.
• Doanh nghiệp và tổ chức ứng dụng công nghệ: Hiểu rõ lợi ích, rủi ro và các yêu cầu pháp lý khi triển khai smart contract, giúp tối ưu hóa quy trình kinh doanh và giảm chi phí vận hành.
• Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực công nghệ và pháp luật: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về Blockchain, smart contract và khung pháp lý liên quan.
• Sinh viên và người học ngành luật, kinh tế, công nghệ thông tin: Hỗ trợ nâng cao kiến thức chuyên môn về công nghệ mới và các vấn đề pháp lý liên quan, chuẩn bị hành trang cho sự nghiệp trong kỷ nguyên số.

Câu hỏi thường gặp

1. Smart contract là gì và khác gì so với hợp đồng truyền thống?
   Smart contract là chương trình máy tính tự động thực thi các điều khoản hợp đồng trên nền tảng Blockchain, giúp giảm thời gian và chi phí so với hợp đồng truyền thống cần sự can thiệp của con người và bên trung gian.

2. Tại sao smart contract lại có tính bất biến?
   Smart contract được lưu trữ trên Blockchain, một sổ cái phân tán và không thể sửa đổi sau khi được ghi nhận, đảm bảo tính minh bạch và an toàn cho các giao dịch.

3. Những thách thức pháp lý nào đang tồn tại với smart contract?
   Các thách thức gồm thiếu khung pháp lý rõ ràng, khó khăn trong việc sửa đổi hợp đồng, vấn đề xác thực chữ ký điện tử và trách nhiệm pháp lý khi xảy ra tranh chấp.

4. Smart contract có thể áp dụng trong những lĩnh vực nào?
   Smart contract được ứng dụng trong tài chính, bảo hiểm, chuỗi cung ứng, y tế, quản lý danh tính và Internet of Things (IoT), giúp tự động hóa và minh bạch hóa các quy trình.

5. Việt Nam cần làm gì để phát triển smart contract?
   Cần hoàn thiện khung pháp lý, phát triển hạ tầng kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân lực, khuyến khích hợp tác quốc tế và xây dựng cơ chế thử nghiệm để thúc đẩy ứng dụng công nghệ này.

Kết luận

• Smart contract dựa trên công nghệ Blockchain mang lại nhiều lợi ích về tốc độ, chi phí và bảo mật trong giao dịch.
• Việt Nam đang ở giai đoạn đầu trong việc áp dụng smart contract, với nhiều thách thức về pháp lý và kỹ thuật cần giải quyết.
• Hoàn thiện khung pháp lý và phát triển hạ tầng kỹ thuật là yếu tố then chốt để thúc đẩy ứng dụng smart contract tại Việt Nam trong 3-5 năm tới.
• Nghiên cứu cung cấp cái nhìn toàn diện về đặc điểm, ứng dụng và thách thức của smart contract, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp với bối cảnh Việt Nam.
• Kêu gọi các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng nghiên cứu, ứng dụng công nghệ Blockchain và smart contract để nâng cao hiệu quả kinh tế và hội nhập quốc tế.