Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại giữ vai trò trung tâm trong việc thúc đẩy sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) - Chi nhánh Chợ Mới Nam Đà Nẵng, dư nợ cho vay khách hàng doanh nghiệp chiếm khoảng 60% tổng dư nợ và có xu hướng tăng qua các năm từ 2017 đến 2019. Tuy nhiên, chất lượng tín dụng vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt tỷ lệ nợ quá hạn có dấu hiệu gia tăng kể từ năm 2019, gây áp lực lên công tác thu hồi nợ và xử lý tài sản bảo đảm. Công tác thẩm định tài sản bảo đảm trong cho vay khách hàng doanh nghiệp trở thành yếu tố then chốt nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng, đảm bảo an toàn vốn và nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng của ngân hàng.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng công tác thẩm định tài sản bảo đảm tại Agribank - Chi nhánh Chợ Mới Nam Đà Nẵng trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng thẩm định, giảm thiểu rủi ro tín dụng và góp phần phát triển hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động thẩm định tài sản bảo đảm tại chi nhánh trên địa bàn Quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, với dữ liệu sơ cấp thu thập năm 2020 và số liệu thứ cấp từ báo cáo kinh doanh giai đoạn 2017-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản trị rủi ro tín dụng, đồng thời hỗ trợ ngân hàng tối ưu hóa nguồn vốn và gia tăng lợi nhuận trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị rủi ro tín dụng trong ngân hàng thương mại, tập trung vào công tác thẩm định tài sản bảo đảm (TSBĐ) trong cho vay khách hàng doanh nghiệp. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản trị rủi ro tín dụng: Định nghĩa rủi ro tín dụng là khả năng mất vốn hoặc không thu hồi được nợ do khách hàng không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của thẩm định tài sản bảo đảm như một công cụ phòng ngừa rủi ro, giúp ngân hàng đánh giá chính xác giá trị và tính pháp lý của tài sản thế chấp, từ đó giảm thiểu tổn thất khi xảy ra rủi ro.

  2. Mô hình thẩm định tài sản bảo đảm: Bao gồm các khái niệm chính như tính hiện hữu, tính pháp lý, khả năng chuyển nhượng, khả năng rủi ro và khả năng quản lý tài sản. Mô hình này giúp hệ thống hóa các tiêu chí đánh giá tài sản bảo đảm, đảm bảo tính khách quan và chính xác trong quá trình thẩm định.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: tài sản bảo đảm, thẩm định giá tài sản, tỷ lệ cho vay trên giá trị tài sản bảo đảm, rủi ro tín dụng, dự phòng rủi ro tín dụng, và quy trình thẩm định tài sản.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo hoạt động kinh doanh, tín dụng, kế hoạch kinh doanh và báo cáo tổng kết hàng năm của Agribank - Chi nhánh Chợ Mới Nam Đà Nẵng giai đoạn 2017-2019. Ngoài ra, các tài liệu khoa học, sách và báo cáo liên quan đến tín dụng ngân hàng cũng được tổng hợp để xây dựng cơ sở lý luận.

Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua phỏng vấn chuyên sâu với 6 cán bộ ngân hàng gồm lãnh đạo chi nhánh và cán bộ thẩm định tài sản, cùng phỏng vấn nhóm khách hàng doanh nghiệp vay vốn và sử dụng tài sản bảo đảm. Mục tiêu phỏng vấn nhằm hiểu rõ định hướng hoạt động, quy trình thẩm định, năng lực đội ngũ, cũng như đánh giá thực trạng, thuận lợi và khó khăn trong công tác thẩm định tài sản bảo đảm.

Phương pháp phân tích số liệu bao gồm thống kê mô tả, so sánh đối chiếu các chỉ tiêu kinh doanh và tín dụng, phân tích định tính từ phỏng vấn chuyên sâu. Cỡ mẫu phỏng vấn được lựa chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có kinh nghiệm và liên quan trực tiếp đến công tác thẩm định tài sản bảo đảm. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019 với thu thập dữ liệu sơ cấp năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng cho vay khách hàng doanh nghiệp chiếm khoảng 60% tổng dư nợ tại Agribank - Chi nhánh Chợ Mới Nam Đà Nẵng trong giai đoạn 2017-2019, thể hiện vai trò quan trọng của nhóm khách hàng này trong hoạt động tín dụng của chi nhánh.

  2. Tỷ lệ nợ quá hạn của khách hàng doanh nghiệp có xu hướng tăng từ năm 2019, gây áp lực lên công tác thu hồi nợ và xử lý tài sản bảo đảm. Số lượng hồ sơ thẩm định tài sản bảo đảm tăng đều qua các năm, nhưng thời gian trung bình xử lý tài sản bảo đảm còn kéo dài, ảnh hưởng đến hiệu quả thu hồi nợ.

  3. Công tác thẩm định tài sản bảo đảm hiện tại còn tồn tại nhiều hạn chế như: năng lực cán bộ thẩm định chưa đồng đều, quy trình thẩm định chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận; tỷ lệ cho vay trên giá trị tài sản bảo đảm chưa được xác định chi tiết theo từng loại tài sản và địa bàn; thông tin về tài sản và khách hàng chưa được khai thác đầy đủ, dẫn đến rủi ro trong đánh giá giá trị tài sản.

  4. Tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro tín dụng cho các khoản vay có tài sản bảo đảm dao động theo nhóm nợ, với nhóm nợ 3 trích lập 20%, nhóm nợ 4 là 50% và nhóm nợ 5 là 100%. Giá trị khấu trừ tài sản bảo đảm càng lớn thì số tiền dự phòng rủi ro càng giảm, cho thấy vai trò quan trọng của thẩm định tài sản trong giảm thiểu chi phí dự phòng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến những hạn chế trong công tác thẩm định tài sản bảo đảm bao gồm sự thiếu đồng bộ trong tổ chức bộ máy quản lý, trình độ và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ thẩm định chưa đáp ứng yêu cầu, cùng với việc áp dụng các phương pháp thẩm định chưa đồng nhất và thiếu sự cập nhật thông tin thị trường kịp thời. So sánh với các nghiên cứu trước đây tại các chi nhánh Agribank khác và ngân hàng thương mại khác cho thấy tình trạng này là phổ biến nhưng mức độ ảnh hưởng và cách xử lý có sự khác biệt do đặc thù địa bàn và quy mô hoạt động.

Việc sử dụng các phương pháp thẩm định giá như phương pháp chi phí, phương pháp so sánh và phương pháp thu nhập được áp dụng nhưng chưa được phối hợp hiệu quả để đảm bảo tính chính xác và khách quan. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ nợ quá hạn theo năm, số lượng hồ sơ thẩm định và thời gian xử lý tài sản bảo đảm sẽ minh họa rõ nét hơn về xu hướng và hiệu quả công tác thẩm định.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ vai trò then chốt của công tác thẩm định tài sản bảo đảm trong quản trị rủi ro tín dụng, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn để Agribank - Chi nhánh Chợ Mới Nam Đà Nẵng hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực đội ngũ và áp dụng các giải pháp kỹ thuật nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ thẩm định tài sản bảo đảm: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thẩm định, pháp luật liên quan và đạo đức nghề nghiệp nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và ý thức trách nhiệm của cán bộ. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban lãnh đạo chi nhánh phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành thực hiện.

  2. Hoàn thiện quy trình thẩm định tài sản bảo đảm theo hướng chuẩn hóa và đồng bộ: Xây dựng và ban hành quy trình thẩm định chi tiết, bao gồm các bước kiểm tra hồ sơ, thu thập thông tin, đánh giá giá trị tài sản và tái thẩm định định kỳ. Áp dụng công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý hồ sơ và theo dõi tiến độ thẩm định. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do phòng Tín dụng và phòng Thẩm định phối hợp thực hiện.

  3. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thông tin tài sản và khách hàng bảo đảm: Thu thập, lưu trữ và cập nhật thông tin về tài sản bảo đảm, lịch sử tín dụng và các yếu tố liên quan nhằm hỗ trợ công tác thẩm định chính xác và nhanh chóng. Thời gian thực hiện 9 tháng, do phòng Công nghệ thông tin và phòng Tín dụng phối hợp triển khai.

  4. Xác định tỷ lệ cho vay tối đa trên giá trị tài sản bảo đảm theo từng loại tài sản và địa bàn cụ thể: Căn cứ vào đặc điểm thị trường và tính thanh khoản của tài sản để quy định tỷ lệ cho vay phù hợp, giảm thiểu rủi ro mất vốn. Thời gian thực hiện trong 3 tháng, do Ban lãnh đạo chi nhánh phối hợp với phòng Pháp chế và Tín dụng xây dựng.

  5. Tăng cường công tác giám sát, tái thẩm định tài sản bảo đảm định kỳ và đột xuất: Thiết lập kế hoạch giám sát thường xuyên nhằm phát hiện kịp thời các biến động về giá trị và tình trạng pháp lý của tài sản bảo đảm, từ đó có biện pháp xử lý phù hợp. Thời gian thực hiện liên tục, do phòng Thẩm định và phòng Kiểm soát nội bộ phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ tín dụng và thẩm định tài sản tại các ngân hàng thương mại: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình, tiêu chí và phương pháp thẩm định tài sản bảo đảm, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tín dụng.

  2. Lãnh đạo các chi nhánh ngân hàng và phòng ban liên quan: Thông tin về thực trạng và giải pháp hoàn thiện công tác thẩm định tài sản bảo đảm giúp lãnh đạo xây dựng chính sách, quy trình phù hợp, nâng cao năng lực quản lý và phát triển hoạt động tín dụng.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị rủi ro tín dụng, đặc biệt là công tác thẩm định tài sản bảo đảm trong cho vay doanh nghiệp, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và học tập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tín dụng: Kết quả nghiên cứu giúp hoàn thiện khung pháp lý, chính sách tín dụng và giám sát hoạt động thẩm định tài sản bảo đảm, góp phần nâng cao sự ổn định và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác thẩm định tài sản bảo đảm lại quan trọng trong cho vay doanh nghiệp?
    Công tác thẩm định giúp ngân hàng đánh giá chính xác giá trị và tính pháp lý của tài sản thế chấp, từ đó giảm thiểu rủi ro mất vốn và nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng. Ví dụ, tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro giảm khi giá trị tài sản bảo đảm được xác định chính xác.

  2. Các phương pháp thẩm định giá tài sản phổ biến là gì?
    Ba phương pháp chính gồm: phương pháp chi phí (dựa trên chi phí tạo ra tài sản), phương pháp so sánh (dựa trên giá giao dịch của tài sản tương tự trên thị trường), và phương pháp thu nhập (dựa trên dòng thu nhập dự kiến từ tài sản). Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm và áp dụng phù hợp với từng loại tài sản.

  3. Những khó khăn thường gặp trong công tác thẩm định tài sản bảo đảm?
    Khó khăn gồm thiếu thông tin chính xác về tài sản, năng lực cán bộ thẩm định chưa đồng đều, quy trình chưa chuẩn hóa, và sự biến động của thị trường tài sản. Điều này dẫn đến việc đánh giá sai giá trị tài sản, ảnh hưởng đến quyết định cho vay.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công tác thẩm định tài sản bảo đảm?
    Cần đào tạo chuyên môn cho cán bộ, hoàn thiện quy trình thẩm định, xây dựng hệ thống thông tin đầy đủ, và tăng cường giám sát, tái thẩm định định kỳ. Việc áp dụng công nghệ thông tin cũng giúp nâng cao hiệu quả và tính chính xác.

  5. Tỷ lệ cho vay trên giá trị tài sản bảo đảm được xác định như thế nào?
    Tỷ lệ này phụ thuộc vào loại tài sản, tính thanh khoản, khả năng biến động giá và chi phí xử lý tài sản. Ví dụ, tài sản có tính thanh khoản cao như bất động sản thường có tỷ lệ cho vay tối đa cao hơn so với tài sản khó chuyển nhượng.

Kết luận

  • Công tác thẩm định tài sản bảo đảm là yếu tố then chốt trong quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank - Chi nhánh Chợ Mới Nam Đà Nẵng, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ cho vay doanh nghiệp.
  • Thực trạng công tác thẩm định còn nhiều hạn chế về năng lực cán bộ, quy trình và khai thác thông tin, ảnh hưởng đến hiệu quả thu hồi nợ và quản lý rủi ro.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể như nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình, xây dựng hệ thống dữ liệu và xác định tỷ lệ cho vay phù hợp theo loại tài sản.
  • Các giải pháp được đề xuất có thể triển khai trong vòng 3-12 tháng, nhằm nâng cao chất lượng thẩm định và giảm thiểu rủi ro tín dụng.
  • Khuyến khích các đơn vị liên quan áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện công tác thẩm định tài sản bảo đảm, góp phần phát triển bền vững hoạt động tín dụng doanh nghiệp.

Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các đơn vị có thể liên hệ trực tiếp với Agribank - Chi nhánh Chợ Mới Nam Đà Nẵng hoặc tham khảo luận văn đầy đủ.