Tổng quan nghiên cứu
Ngành bất động sản tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn 2016-2021 với số lượng doanh nghiệp mới thành lập tăng liên tục. Cụ thể, trong sáu tháng đầu năm 2021, có 67.083 doanh nghiệp mới thành lập, tăng 8,1% so với cùng kỳ năm 2020, trong đó lĩnh vực kinh doanh bất động sản tăng 44,8% về số lượng doanh nghiệp. Tổng vốn đăng ký bổ sung đạt 2.163 tỷ đồng, tăng 24,2% so với cùng kỳ. Sự phát triển nhanh chóng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản trị hiệu quả và bảo vệ tài sản doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo thông tin báo cáo tài chính chính xác, kịp thời phục vụ nhà quản trị, cổ đông và đối tác.
Trong bối cảnh các nhà đầu tư ngày càng tách biệt vai trò quản lý và sở hữu doanh nghiệp, hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB) trở thành công cụ quan trọng để giám sát, bảo vệ tài sản và ngăn ngừa rủi ro. Tính hữu hiệu của HTKSNB được xem là thước đo khả năng bảo vệ tài sản, minh bạch thông tin và giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào các ngành khác hoặc doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa có nghiên cứu chuyên sâu về tính hữu hiệu của HTKSNB trong ngành bất động sản tại Việt Nam.
Mục tiêu nghiên cứu là đo lường tính hữu hiệu của HTKSNB trong các doanh nghiệp bất động sản tại Việt Nam dựa trên khuôn mẫu COSO 2013, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi các doanh nghiệp bất động sản tại Việt Nam, với dữ liệu thu thập từ khảo sát định lượng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ nhà quản trị nâng cao chất lượng quản lý, đảm bảo hiệu quả hoạt động và phòng ngừa rủi ro trong ngành bất động sản.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên khuôn mẫu COSO 2013, trong đó HTKSNB được định nghĩa là một quy trình do Ban quản trị, Ban giám đốc và các nhân sự khác thiết kế và duy trì nhằm đảm bảo đạt được ba mục tiêu chính: hoạt động hiệu quả, báo cáo tài chính đáng tin cậy và tuân thủ pháp luật. HTKSNB bao gồm năm thành phần cấu thành: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát.
- Môi trường kiểm soát: Bao gồm các tiêu chuẩn, quy trình, cấu trúc tổ chức và đạo đức nghề nghiệp, tạo nền tảng cho các thành phần khác thực hiện kiểm soát nội bộ.
- Đánh giá rủi ro: Quá trình nhận diện, phân tích và đánh giá các rủi ro có thể ảnh hưởng đến mục tiêu doanh nghiệp.
- Hoạt động kiểm soát: Các chính sách và thủ tục nhằm giảm thiểu rủi ro và đảm bảo thực hiện các chỉ thị quản lý.
- Thông tin và truyền thông: Hệ thống thu thập, xử lý và truyền đạt thông tin cần thiết cho việc thực hiện kiểm soát nội bộ.
- Giám sát: Các hoạt động giám sát thường xuyên và định kỳ nhằm đảm bảo HTKSNB hoạt động hiệu quả.
Ngoài ra, nghiên cứu còn tập trung đánh giá ba mục tiêu của HTKSNB theo COSO 2013: mục tiêu hoạt động, mục tiêu báo cáo và mục tiêu tuân thủ pháp luật.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu khảo sát khoảng 200 doanh nghiệp bất động sản tại Việt Nam. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các loại hình doanh nghiệp trong ngành. Dữ liệu được thu thập thông qua bảng câu hỏi khảo sát trực tuyến, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ từ 1 (hoàn toàn không đồng ý) đến 5 (hoàn toàn đồng ý).
Bảng câu hỏi được xây dựng dựa trên thang đo kế thừa từ các nghiên cứu uy tín như của Aapo Lansiluoto, Annukka Jokipii & Tomas Eklund (2016) và Lembi Noorvee (2006), bao gồm các biến quan sát cho năm thành phần cấu thành HTKSNB và ba mục tiêu đánh giá tính hữu hiệu. Dữ liệu sau khi thu thập được làm sạch và phân tích bằng phần mềm SPSS, sử dụng các kỹ thuật phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy để đánh giá mối quan hệ giữa các biến.
Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2022 đến tháng 12/2022, bao gồm các bước thiết kế bảng hỏi, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tính hữu hiệu chung của HTKSNB trong doanh nghiệp bất động sản đạt mức trung bình khá với điểm trung bình 3,44/5. Trong đó, mục tiêu hoạt động đạt 3,52, mục tiêu báo cáo đạt 3,38 và mục tiêu tuân thủ đạt 3,42, cho thấy doanh nghiệp có sự chú trọng tương đối đồng đều vào ba mục tiêu này.
Năm thành phần cấu thành HTKSNB đều có ảnh hưởng tích cực đến tính hữu hiệu, trong đó đánh giá rủi ro có mức độ ảnh hưởng cao nhất với điểm trung bình 3,96, tiếp theo là hoạt động kiểm soát (3,70), thông tin và truyền thông (3,41), môi trường kiểm soát (3,15) và giám sát (2,97). Điều này phản ánh doanh nghiệp bất động sản đặc biệt quan tâm đến việc nhận diện và xử lý rủi ro trong hoạt động.
Kết quả kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha cho các thang đo đều trên 0,7, đảm bảo tính nhất quán nội bộ của các biến quan sát. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) xác nhận cấu trúc năm thành phần và ba mục tiêu theo mô hình COSO 2013 phù hợp với dữ liệu khảo sát.
So sánh với các nghiên cứu trong các ngành khác, điểm số tính hữu hiệu HTKSNB trong ngành bất động sản tương đương hoặc cao hơn một số ngành như ngân hàng thương mại và sản xuất gạch men, nhưng vẫn còn dư địa cải thiện, đặc biệt ở thành phần giám sát.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy HTKSNB trong các doanh nghiệp bất động sản Việt Nam đang hoạt động ở mức độ khá, đáp ứng được các yêu cầu cơ bản về quản trị rủi ro, báo cáo và tuân thủ pháp luật. Nguyên nhân chính là do đặc thù ngành bất động sản đòi hỏi sự nhận diện rủi ro kỹ lưỡng và hoạt động kiểm soát chặt chẽ nhằm bảo vệ tài sản và vốn đầu tư lớn. Tuy nhiên, thành phần giám sát có điểm thấp nhất, phản ánh việc giám sát nội bộ chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả, có thể do hạn chế về nguồn lực hoặc nhận thức của doanh nghiệp.
So với các nghiên cứu trước đây trong ngành ngân hàng và sản xuất, kết quả này phù hợp với xu hướng chung khi các doanh nghiệp bất động sản đang trong quá trình hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ để thích ứng với môi trường kinh doanh biến động và yêu cầu quản trị ngày càng cao. Việc sử dụng thang đo COSO 2013 giúp đánh giá toàn diện và chính xác hơn về tính hữu hiệu của HTKSNB.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình từng thành phần cấu thành và mục tiêu HTKSNB, cũng như bảng tổng hợp kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố để minh họa tính phù hợp của mô hình.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hoạt động giám sát nội bộ: Doanh nghiệp cần thiết lập các quy trình giám sát thường xuyên và định kỳ, sử dụng công nghệ thông tin để theo dõi và đánh giá hiệu quả HTKSNB, nhằm phát hiện và khắc phục kịp thời các yếu kém. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, chủ thể là Ban kiểm soát và Ban giám đốc.
Nâng cao năng lực đánh giá rủi ro: Đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ nhân viên về kỹ năng nhận diện và phân tích rủi ro, áp dụng các công cụ phân tích hiện đại để dự báo và xử lý rủi ro hiệu quả hơn. Thời gian triển khai 3-6 tháng, chủ thể là phòng quản lý rủi ro và nhân sự.
Cải thiện hệ thống thông tin và truyền thông: Đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, đảm bảo thông tin được truyền đạt nhanh chóng, chính xác giữa các cấp quản lý và nhân viên, đồng thời xây dựng kênh phản hồi hiệu quả. Thời gian thực hiện 6 tháng, chủ thể là phòng IT và truyền thông nội bộ.
Hoàn thiện môi trường kiểm soát: Xây dựng và duy trì các chính sách, quy trình rõ ràng về phân công nhiệm vụ, đạo đức nghề nghiệp và khen thưởng kỷ luật nhằm tạo môi trường làm việc minh bạch, trách nhiệm. Thời gian thực hiện 6-9 tháng, chủ thể là Ban lãnh đạo và phòng nhân sự.
Các giải pháp này cần được thực hiện đồng bộ và liên tục đánh giá hiệu quả để đảm bảo HTKSNB ngày càng hữu hiệu, góp phần nâng cao năng lực quản trị và phát triển bền vững cho doanh nghiệp bất động sản.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản trị doanh nghiệp bất động sản: Giúp hiểu rõ về vai trò và cách thức xây dựng HTKSNB hữu hiệu, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ tài sản và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động kinh doanh.
Chuyên gia kiểm toán và tư vấn quản trị: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để đánh giá, tư vấn cải tiến hệ thống kiểm soát nội bộ phù hợp với đặc thù ngành bất động sản.
Nhà đầu tư và cổ đông: Giúp đánh giá mức độ minh bạch, an toàn và hiệu quả quản trị của doanh nghiệp bất động sản trước khi quyết định đầu tư hoặc hợp tác.
Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách: Là tài liệu tham khảo để xây dựng các quy định, chính sách hỗ trợ nâng cao chất lượng quản lý và giám sát hoạt động của doanh nghiệp bất động sản, góp phần ổn định thị trường.
Câu hỏi thường gặp
HTKSNB là gì và tại sao nó quan trọng trong ngành bất động sản?
HTKSNB là hệ thống các chính sách và thủ tục nhằm đảm bảo doanh nghiệp đạt được mục tiêu hoạt động hiệu quả, báo cáo tài chính đáng tin cậy và tuân thủ pháp luật. Trong ngành bất động sản, với vốn đầu tư lớn và rủi ro cao, HTKSNB giúp bảo vệ tài sản, giảm thiểu gian lận và nâng cao uy tín doanh nghiệp.Nghiên cứu sử dụng phương pháp nào để đánh giá tính hữu hiệu của HTKSNB?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với bảng câu hỏi khảo sát dựa trên thang đo Likert 5 mức độ, thu thập dữ liệu từ khoảng 200 doanh nghiệp bất động sản và phân tích bằng phần mềm SPSS, bao gồm kiểm định độ tin cậy và phân tích nhân tố.Thành phần nào của HTKSNB có ảnh hưởng lớn nhất đến tính hữu hiệu?
Đánh giá rủi ro được xác định là thành phần có ảnh hưởng lớn nhất với điểm trung bình 3,96, cho thấy doanh nghiệp bất động sản đặc biệt chú trọng đến việc nhận diện và xử lý rủi ro trong hoạt động.Doanh nghiệp bất động sản cần cải thiện những gì để nâng cao tính hữu hiệu của HTKSNB?
Cần tăng cường giám sát nội bộ, nâng cao năng lực đánh giá rủi ro, cải thiện hệ thống thông tin truyền thông và hoàn thiện môi trường kiểm soát thông qua các chính sách rõ ràng và đào tạo nhân sự.Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng như thế nào trong thực tế?
Kết quả giúp nhà quản trị nhận diện điểm mạnh, điểm yếu của HTKSNB hiện tại, từ đó xây dựng kế hoạch cải tiến phù hợp, đồng thời cung cấp cơ sở cho các nhà đầu tư và cơ quan quản lý đánh giá hiệu quả quản trị doanh nghiệp bất động sản.
Kết luận
- Luận văn đã đo lường và đánh giá tính hữu hiệu của HTKSNB trong các doanh nghiệp bất động sản tại Việt Nam dựa trên khuôn mẫu COSO 2013, với điểm trung bình chung đạt mức khá (3,44/5).
- Năm thành phần cấu thành HTKSNB đều ảnh hưởng tích cực đến tính hữu hiệu, trong đó đánh giá rủi ro và hoạt động kiểm soát là hai yếu tố quan trọng nhất.
- Thành phần giám sát nội bộ còn hạn chế, cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả quản trị và phòng ngừa rủi ro.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường giám sát, nâng cao năng lực đánh giá rủi ro, cải thiện hệ thống thông tin và hoàn thiện môi trường kiểm soát.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc áp dụng và phát triển HTKSNB trong ngành bất động sản, góp phần nâng cao chất lượng quản lý và phát triển bền vững doanh nghiệp.
Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng khảo sát để hoàn thiện mô hình đánh giá HTKSNB.
Call to action: Các nhà quản trị doanh nghiệp bất động sản và chuyên gia quản lý nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ, góp phần phát triển ngành bất động sản bền vững và minh bạch.