Tổng quan nghiên cứu

Làng nghề tái chế nhựa Minh Khai, tỉnh Hưng Yên, được hình thành từ năm 1985 và phát triển mạnh mẽ vào những năm 1990. Tính đến cuối năm 2017, trong số khoảng 4.000 nhân khẩu của thôn, gần 1.000 hộ gia đình tham gia vào hoạt động tái chế và phân loại nhựa. Lượng nguyên liệu phế liệu nhựa nhập về làng nghề lên đến hơn 100 tấn mỗi ngày, bao gồm cả nguồn nhập khẩu từ các quốc gia như Malaysia, Hàn Quốc, Nhật Bản. Hoạt động tái chế nhựa tại đây không chỉ góp phần tạo việc làm cho hàng nghìn lao động mà còn đóng góp doanh thu hơn 700 tỷ đồng mỗi năm cho địa phương.

Tuy nhiên, hoạt động sản xuất còn mang tính tự phát, manh mún, sử dụng công nghệ và thiết bị lạc hậu, dẫn đến phát sinh nhiều loại chất thải như khí thải độc hại, nước thải chưa qua xử lý và chất thải rắn, gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường không khí, nước và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người dân. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá hiện trạng môi trường làng nghề tái chế nhựa Minh Khai, phân tích các giải pháp tiết kiệm năng lượng theo hướng sản xuất sạch hơn (SXSH) và xây dựng phương án bảo vệ môi trường hiệu quả, bền vững. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 12/2016 đến tháng 4/2018, tập trung tại thôn Minh Khai, thị trấn Như Quỳnh, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, đồng thời góp phần phát triển kinh tế bền vững cho làng nghề tái chế nhựa Minh Khai và các làng nghề tương tự trên cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết tiết kiệm năng lượng (TKNL) và lý thuyết sản xuất sạch hơn (SXSH). TKNL tập trung vào việc giảm thiểu chi phí sản xuất thông qua việc sử dụng năng lượng hiệu quả, trong khi SXSH là chiến lược phòng ngừa nhằm giảm thiểu ô nhiễm và tiêu thụ nguyên liệu trong quy trình sản xuất. Sự kết hợp TKNL-SXSH mang lại lợi ích đồng bộ về kinh tế và môi trường, hỗ trợ thực hiện hệ thống quản lý môi trường (EMS) toàn diện.

Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng các khái niệm chuyên ngành như: dòng vật liệu (material flow), khí thải VOC (Volatile Organic Compounds), chỉ tiêu môi trường QCVN 08:2015/BTNMT, và các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường làng nghề như Thông tư số 31/2016/TT-BTNMT.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực địa tại các cơ sở tái chế nhựa Minh Khai và số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hưng Yên, UBND huyện Văn Lâm, cùng các tài liệu nghiên cứu liên quan. Cỡ mẫu khảo sát gồm 7 người lao động và chủ cơ sở, cùng 3 cán bộ quản lý môi trường địa phương.

Phương pháp phân tích gồm ước tính dòng vật liệu và năng lượng tiêu thụ trong quy trình tái chế nhựa, so sánh các chỉ tiêu ô nhiễm với quy chuẩn quốc gia, và đánh giá hiệu quả các giải pháp tiết kiệm năng lượng theo hướng SXSH. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2016 đến tháng 4/2018, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và cập nhật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng ô nhiễm không khí: Nồng độ bụi trong không khí tại làng nghề Minh Khai vượt tiêu chuẩn cho phép từ 2 đến 6 lần, nồng độ NO₂ vượt từ 2 đến 5 lần, và SO₂ vượt từ 3 đến 8,2 lần. Các khí thải VOC phát sinh trong quá trình gia nhiệt và tạo hạt nhựa không được xử lý triệt để, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe người dân.

  2. Ô nhiễm nước thải: Nước thải phát sinh chủ yếu từ công đoạn rửa và nghiền nhựa có hàm lượng COD từ 70-135 mg/l, BOD₅ từ 34-84 mg/l, vượt quy chuẩn QCVN 40:2011/BTNMT. Tại Minh Khai, chỉ số BOD₅ vượt 1,5 lần và Cadimi vượt 2,87 lần so với quy chuẩn. Nước thải chưa qua xử lý được xả trực tiếp ra môi trường, gây ô nhiễm nguồn nước tưới tiêu nông nghiệp.

  3. Tiêu thụ năng lượng và chi phí sản xuất: Trung bình mỗi tấn phế liệu nhựa tiêu thụ khoảng 120 kWh điện cho công đoạn xay, nghiền, rửa; 150 kWh cho phá polymer; 15,6 kWh cho ép đùn; cùng với lượng nước làm mát và nước thải khoảng 63 m³. Chi phí điện hàng tháng của các cơ sở dao động từ 100 đến 250 triệu đồng.

  4. Hiệu quả giải pháp tiết kiệm năng lượng tại Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Mỹ Hưng: Áp dụng các giải pháp TKNL-SXSH đã giúp giảm thất thoát nguyên liệu trên 50 triệu đồng, tiết kiệm điện khoảng 34,68 triệu đồng/năm, giảm phát thải CO₂ khoảng 213 tấn/năm và cải thiện điều kiện làm việc cho công nhân. Tổng giá trị đầu tư cho các giải pháp này khoảng 512,6 triệu đồng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của ô nhiễm là do công nghệ tái chế nhựa còn lạc hậu, thiết bị không đồng bộ, thiếu hệ thống xử lý nước thải và khí thải tập trung. So với các làng nghề tái chế nhựa khác như Trung Văn, Triều Khúc, Minh Khai có mức độ ô nhiễm tương đương hoặc cao hơn, đặc biệt về bụi và khí NO₂. Việc chưa có quy hoạch đồng bộ và sự chậm trễ trong xây dựng cụm công nghiệp làng nghề cũng làm gia tăng tình trạng ô nhiễm.

Kết quả khảo sát dòng vật liệu và năng lượng cho thấy tiềm năng lớn trong việc áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn để giảm chi phí và ô nhiễm. Kinh nghiệm thành công tại Công ty Mỹ Hưng minh chứng cho hiệu quả của việc đầu tư cải tiến công nghệ và quản lý năng lượng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh mức tiêu thụ năng lượng trước và sau khi áp dụng giải pháp, cũng như bảng cân bằng dòng vật liệu và dòng thải để minh họa hiệu quả giảm phát thải.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai hệ thống xử lý nước thải tập trung: UBND thị trấn Như Quỳnh phối hợp với các cơ quan chức năng xây dựng và vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung cho cụm công nghiệp làng nghề Minh Khai trong vòng 2 năm tới, nhằm đảm bảo nước thải đạt quy chuẩn trước khi xả ra môi trường.

  2. Khuyến khích áp dụng giải pháp tiết kiệm năng lượng và SXSH: Các cơ sở tái chế nhựa cần được hỗ trợ đào tạo, tư vấn kỹ thuật và tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để đầu tư cải tiến thiết bị, áp dụng các giải pháp tiết kiệm điện, giảm thất thoát nguyên liệu, nâng cao hiệu quả sản xuất trong 1-3 năm tới.

  3. Tăng cường quản lý và giám sát môi trường: UBND huyện Văn Lâm và các cơ quan liên quan cần thiết lập hệ thống giám sát môi trường định kỳ, xử lý nghiêm các vi phạm về xả thải, đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bên liên quan để nâng cao hiệu quả quản lý môi trường làng nghề.

  4. Nâng cao nhận thức và đào tạo người lao động: Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn về quy trình sản xuất sạch, an toàn lao động và bảo vệ môi trường cho người lao động và chủ cơ sở trong vòng 1 năm, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến sức khỏe và môi trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch và giám sát hoạt động làng nghề tái chế nhựa, đảm bảo phát triển bền vững.

  2. Chủ các cơ sở sản xuất tái chế nhựa: Áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn để nâng cao hiệu quả kinh tế, giảm chi phí và cải thiện điều kiện làm việc.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý tài nguyên và môi trường: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, số liệu thực tế và các giải pháp quản lý môi trường trong lĩnh vực làng nghề tái chế nhựa.

  4. Tổ chức phi chính phủ và các đơn vị hỗ trợ phát triển bền vững: Dựa trên luận văn để thiết kế các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo và tài chính cho các làng nghề tái chế nhựa nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Làng nghề tái chế nhựa Minh Khai có quy mô sản xuất như thế nào?
    Minh Khai có gần 1.000 hộ tham gia tái chế nhựa, với sản lượng nhập nguyên liệu trên 100 tấn mỗi ngày và doanh thu hàng năm hơn 700 tỷ đồng, là làng nghề tái chế nhựa lớn nhất miền Bắc.

  2. Nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường tại làng nghề là gì?
    Công nghệ lạc hậu, thiết bị không đồng bộ, thiếu hệ thống xử lý nước thải và khí thải tập trung, cùng với việc sản xuất nhỏ lẻ, tự phát là nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí và nước.

  3. Các giải pháp tiết kiệm năng lượng nào đã được áp dụng thành công?
    Các giải pháp như cải tiến thiết bị, bảo ôn nòng đốt máy ép nhựa, thay thế động cơ hiệu suất thấp, lắp đặt hệ thống hút và xử lý bụi, chuyển đổi nhiên liệu sấy từ than sang điện đã giúp giảm chi phí và phát thải đáng kể.

  4. Phương pháp thu thập dữ liệu trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu sử dụng số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực địa với chủ cơ sở, người lao động và cán bộ quản lý, kết hợp với số liệu thứ cấp từ các báo cáo và tài liệu liên quan.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý môi trường tại làng nghề?
    Cần tăng cường giám sát, xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho các cơ sở, đồng thời nâng cao nhận thức và đào tạo người lao động về sản xuất sạch và tiết kiệm năng lượng.

Kết luận

  • Làng nghề tái chế nhựa Minh Khai đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương với quy mô sản xuất lớn và tạo việc làm cho hàng nghìn lao động.
  • Hoạt động sản xuất hiện nay gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường không khí và nước, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người dân.
  • Áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn đã mang lại hiệu quả kinh tế và môi trường rõ rệt tại một số cơ sở điển hình.
  • Cần xây dựng và triển khai hệ thống xử lý nước thải tập trung, tăng cường quản lý môi trường và đào tạo người lao động để phát triển bền vững làng nghề.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể với lộ trình thực hiện trong 1-3 năm, kêu gọi sự phối hợp của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và chủ cơ sở sản xuất cần nhanh chóng triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường để giảm thiểu ô nhiễm, nâng cao chất lượng sản phẩm và sức khỏe cộng đồng.