GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO AN NINH MÔI TRƯỜNG NƯỚC DƯỚI ĐẤT XÃ PHƯƠNG TÚ, HUYỆN ỨNG HÒA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

• Tác giả: Lê Hồng Sơn
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Hoàng Hà
• Trường học: Trường Quản trị và Kinh doanh - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Quản Trị An Ninh Phi Truyền Thống
• Đề tài: Giải pháp đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất xã Phương Tú, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ AN NINH MÔI TRƯỜNG NƯỚC DƯỚI ĐẤT
• 1.1. Tổng quan về an ninh phi truyền thống và an ninh môi trường
• 1.2. An ninh phi truyền thống
• 1.3. An ninh môi trường
• 1.4. An ninh môi trường nước dưới đất
• 1.5. Khái niệm, đặc điểm của môi trường nước dưới đất
• 1.6. Đánh giá an ninh môi trường nước dưới đất
• 1.7. Ảnh hưởng của mất an ninh môi trường nước dưới đất
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐẢM BẢO AN NINH MÔI TRƯỜNG NƯỚC DƯỚI ĐẤT TẠI XÃ PHƯƠNG TÚ, HUYỆN ỨNG HÒA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
• 2.1. Giới thiệu xã Phương Tú, huyện Ứng Hòa, Thành phố Hà Nội
• 2.2. Vị trí địa lý
• 2.3. Địa hình, khí hậu, thủy văn
• 2.4. Đặc điểm kinh tế, văn hóa, xã hội
• 2.5. Thực trạng khai thác, quản lý và sử dụng nước dưới đất xã Phương Tú, huyện Ứng Hòa, Thành phố Hà Nội
• 2.6. Thực trạng khai thác, sử dụng nước dưới đất xã Phương Tú
• 2.7. Dự báo nhu cầu sử dụng nước dưới đất xã Phương Tú
• 2.8. Đánh giá thực trạng về an ninh môi trường nước dưới đất xã Phương Tú, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội
• 2.9. Đặc điểm đối tượng khảo sát
• 2.10. Đánh giá an ninh môi trường nước dưới đất xã Phương Tú
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO AN NINH MÔI TRƯỜNG NƯỚC DƯỚI ĐẤT TẠI XÃ PHƯƠNG TÚ, HUYỆN ỨNG HÒA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
• 3.1. Cơ sở đề xuất giải pháp
• 3.2. Một số giải pháp góp phần đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất tại xã Phương Tú, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội
• 3.3. Nhóm giải pháp về chính sách, quản lý
• 3.4. Nhóm giải pháp về kỹ thuật, công nghệ
• 3.5. Nhóm giải pháp về nguồn nhân lực
• 3.6. Nhóm giải pháp tuyên truyền, giáo dục
• 3.7. Nhóm giải pháp khác
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan An Ninh Môi Trường Nước Dưới Đất Phương Tú 55 Ký Tự

Đảm bảo an ninh môi trường (ANMT) nói chung và an ninh môi trường nước (ANMT nước) nói riêng là vấn đề toàn cầu, đòi hỏi sự hợp tác giữa các quốc gia. An ninh môi trường là một trong những yếu tố quan trọng đảm bảo an ninh quốc gia trong bối cảnh thế giới biến động. Tuy nhiên, nhận thức về an ninh môi trường nước ở Việt Nam còn hạn chế. Việc đánh giá khoa học thực tiễn sử dụng nguồn nước chưa được nghiên cứu đầy đủ. Suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm đang trở thành mối đe dọa nghiêm trọng.

Tại Hà Nội, đặc biệt là các huyện ngoại thành, vấn đề này càng trở nên cấp bách. Khu vực đồng bằng Sông Hồng có hàm lượng Asen (As) trong nước dưới đất cao. Bên cạnh ô nhiễm, sụt lún nền đất do khai thác quá mức cũng là vấn đề nhức nhối. Theo báo cáo của UBND huyện Ứng Hòa năm 2020, tỷ lệ sử dụng nước sạch sinh hoạt ở đây thuộc diện thấp nhất thành phố. Xã Phương Tú, một xã thuần nông, phụ thuộc lớn vào nguồn nước dưới đất cho sinh hoạt và sản xuất. Việc khai thác tràn lan, không quy hoạch và chưa được chứng nhận an toàn đặt ra yêu cầu cấp thiết về đánh giá và đề xuất giải pháp đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất.

1.1. Khái Niệm An Ninh Phi Truyền Thống và Mối Liên Hệ

Luật An ninh quốc gia Việt Nam (2004) định nghĩa an ninh quốc gia là sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ và Nhà nước, bảo vệ lợi ích quốc gia. Trong bối cảnh hội nhập, an ninh của mỗi quốc gia đối mặt với nhiều thách thức. An ninh phi truyền thống (ANPTT), bao gồm cả an ninh môi trường, ngày càng trở nên quan trọng. An ninh môi trường liên quan đến việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và ngăn chặn các tác động tiêu cực của ô nhiễm và suy thoái môi trường đến sự ổn định xã hội và kinh tế. Mối liên hệ giữa an ninh môi trường và an ninh quốc gia ngày càng rõ ràng, khi các vấn đề môi trường có thể gây ra xung đột, di cư và bất ổn chính trị. Đảm bảo an ninh môi trường là một phần không thể thiếu trong việc bảo vệ an ninh quốc gia trong thời đại mới.

1.2. Thực Trạng Sử Dụng Nước Dưới Đất tại Xã Phương Tú

Xã Phương Tú, thuộc huyện Ứng Hòa, là một xã thuần nông, nơi nhu cầu sử dụng nước cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp rất lớn. Phần lớn nguồn nước sử dụng được khai thác từ nước dưới đất. Tuy nhiên, việc khai thác diễn ra tràn lan, không có quy hoạch và chưa được chứng nhận an toàn. Nước sinh hoạt trên địa bàn xã chủ yếu được lấy từ các giếng khoan. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp để đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất. Theo số liệu từ UBND huyện, tỉ lệ hộ dân sử dụng nước sạch sinh hoạt tại khu vực này rất thấp, cho thấy sự phụ thuộc lớn vào nguồn nước ngầm không được kiểm soát.

II. Vấn Đề Ô Nhiễm Nước Ngầm Thách Thức Lớn Tại Phương Tú 59 Ký Tự

Ô nhiễm nước ngầm là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững. Tình trạng này không chỉ diễn ra ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Các nghiên cứu cho thấy ô nhiễm nước ngầm đang gia tăng, gây ra nhiều tác động tiêu cực. Theo Karar (2012), ô nhiễm môi trường nước dưới đất ngày càng phổ biến và tác động trực tiếp đến các hệ sinh thái. Hai nguyên tố Asen (As) và Fluor (F) được xác định là có hàm lượng cao trong nhiều tầng chứa nước dưới đất, gây nguy hiểm cho sức khỏe khi sử dụng.

Tại Việt Nam, theo Berg và cộng sự (2006), khoảng 10 triệu người có nguy cơ mắc bệnh do tiếp xúc với Asen. Khu vực Hà Nội có mức độ ô nhiễm cao hơn so với các khu vực khác. Norrman và cộng sự (2008) cũng chỉ ra rằng ô nhiễm Asen ở khu vực này cao hơn vào mùa khô. Việc đối mặt với vấn đề ô nhiễm nước ngầm đòi hỏi các giải pháp đồng bộ và hiệu quả để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo sự phát triển bền vững.

2.1. Ảnh Hưởng Của Ô Nhiễm Asen Đến Sức Khỏe Cộng Đồng

Asen (As) là một chất độc hại phổ biến trong nước dưới đất, đặc biệt ở khu vực đồng bằng sông Hồng. Theo Smedley và Kinniburgh (2002), ô nhiễm Asen đã được ghi nhận ở gần 108 quốc gia, với mức độ nghiêm trọng đặc biệt ở Argentina, Mexico, Chile, Bangladesh và Ấn Độ. Ước tính hơn 180 triệu người ở châu Á có thể gặp các vấn đề sức khỏe do sử dụng nước dưới đất nhiễm Asen (Shajia và cộng sự, 2020). Tiếp xúc lâu dài với Asen có thể gây ra các bệnh như ung thư da, ung thư bàng quang, bệnh tim mạch và các vấn đề về thần kinh. Việc kiểm soát và xử lý ô nhiễm Asen trong nước ngầm là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

2.2. Thực Trạng Quản Lý Khai Thác Nước Ngầm Tại Địa Phương

Quản lý khai thác nước ngầm hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo an ninh môi trường nước. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều địa phương, việc quản lý còn nhiều hạn chế. Theo báo cáo của UBND huyện Ứng Hòa, tỷ lệ sử dụng nước sạch sinh hoạt thấp cho thấy sự phụ thuộc lớn vào nguồn nước ngầm không được kiểm soát. Tình trạng khai thác tự phát, không tuân thủ quy hoạch gây ra nhiều hệ lụy, như cạn kiệt nguồn nước, sụt lún nền đất và ô nhiễm. Việc tăng cường quản lý, giám sát hoạt động khai thác nước ngầm, áp dụng các biện pháp xử lý ô nhiễm và nâng cao nhận thức cộng đồng là những giải pháp cần thiết để bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá này.

III. Phương Pháp Đánh Giá An Ninh Nước Dưới Đất Tại Phương Tú 56 Ký Tự

Để đánh giá chính xác tình hình an ninh môi trường nước dưới đất tại xã Phương Tú, cần áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học và thực tiễn. Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu giúp kế thừa, tổng hợp số liệu, tài liệu đã có về chất lượng nước dưới đất. Các thông tin này bao gồm hiện trạng nước dưới đất trên thế giới và Việt Nam, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã Phương Tú, tài liệu liên quan đến sử dụng nước sinh hoạt và các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Bên cạnh đó, phương pháp phỏng vấn sâu và phỏng vấn bằng bảng hỏi được sử dụng để thu thập thông tin từ cán bộ chính quyền địa phương và người dân. Các thông tin thu thập bao gồm hiện trạng sử dụng nước, chất lượng nước dưới đất, quản lý của chính quyền và đánh giá của người dân. Cuối cùng, phương pháp xử lý số liệu được sử dụng để phân tích các dữ liệu thu thập được, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp phù hợp.

3.1. Thu Thập và Phân Tích Dữ Liệu Chất Lượng Nước Ngầm

Việc thu thập và phân tích dữ liệu chất lượng nước ngầm là bước quan trọng để đánh giá mức độ ô nhiễm và xác định các nguyên nhân gây ô nhiễm. Dữ liệu này bao gồm các chỉ tiêu hóa lý, vi sinh và kim loại nặng. Các mẫu nước được lấy từ các giếng khoan khác nhau trên địa bàn xã Phương Tú và được phân tích tại các phòng thí nghiệm đạt chuẩn. Kết quả phân tích được so sánh với các tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia để đánh giá chất lượng nước ngầm. Thông tin này cung cấp cơ sở khoa học cho việc đưa ra các giải pháp xử lý và bảo vệ nguồn nước ngầm.

3.2. Phỏng Vấn Cộng Đồng Về Tình Hình Sử Dụng Nước Sinh Hoạt

Phỏng vấn cộng đồng là phương pháp hiệu quả để thu thập thông tin về tình hình sử dụng nước sinh hoạt và nhận thức của người dân về chất lượng nước ngầm. Các cuộc phỏng vấn được thực hiện với người dân ở các thôn khác nhau trong xã Phương Tú. Các câu hỏi tập trung vào nguồn nước sử dụng, mức độ hài lòng về chất lượng nước, các vấn đề gặp phải liên quan đến nước và kiến nghị của người dân. Kết quả phỏng vấn giúp đánh giá mức độ ảnh hưởng của ô nhiễm nước ngầm đến đời sống của người dân và cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng các giải pháp phù hợp.

IV. Giải Pháp Đảm Bảo An Ninh Môi Trường Nước Tại Phương Tú 60 Ký Tự

Đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất tại xã Phương Tú đòi hỏi một hệ thống giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này cần bao gồm các biện pháp về chính sách, quản lý, kỹ thuật, công nghệ, nguồn nhân lực và tuyên truyền, giáo dục. Mục tiêu là giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ nguồn nước ngầm, nâng cao nhận thức cộng đồng và đảm bảo nguồn cung cấp nước sạch và an toàn cho người dân. Theo kết quả nghiên cứu, nhóm giải pháp về chính sách và quản lý đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng và điều phối các hoạt động bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, nhóm giải pháp kỹ thuật và công nghệ cung cấp các công cụ và phương pháp để xử lý ô nhiễm và cải thiện chất lượng nước ngầm.

4.1. Giải Pháp Chính Sách và Quản Lý Tài Nguyên Nước Ngầm

Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về quản lý tài nguyên nước, đặc biệt là nước dưới đất. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác nước ngầm, xử lý nghiêm các vi phạm. Xây dựng quy hoạch sử dụng nước ngầm hợp lý, đảm bảo cân bằng giữa khai thác và bảo vệ. Khuyến khích các hoạt động bảo tồn và phục hồi nguồn nước ngầm. Áp dụng các công cụ kinh tế trong quản lý tài nguyên nước, như phí khai thác, thuế bảo vệ môi trường và các cơ chế khuyến khích tài chính.

4.2. Ứng Dụng Công Nghệ Xử Lý Nước Ngầm Tiên Tiến Tại Địa Phương

Nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ xử lý nước ngầm tiên tiến, phù hợp với điều kiện địa phương. Ưu tiên các công nghệ thân thiện với môi trường, hiệu quả và chi phí hợp lý. Xây dựng các hệ thống xử lý nước ngầm tập trung hoặc phân tán, tùy thuộc vào quy mô và đặc điểm ô nhiễm. Khuyến khích sử dụng các vật liệu lọc tự nhiên, có sẵn tại địa phương để giảm chi phí xử lý. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ xử lý nước ngầm mới, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về chất lượng nước.

4.3. Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng Về Bảo Vệ Nguồn Nước

Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về tầm quan trọng của nước ngầm và các biện pháp bảo vệ nguồn nước. Phát huy vai trò của các tổ chức xã hội, đoàn thể trong việc vận động người dân tham gia bảo vệ môi trường. Xây dựng các mô hình cộng đồng về quản lý và sử dụng nước ngầm bền vững. Khuyến khích sự tham gia của người dân vào quá trình ra quyết định liên quan đến quản lý tài nguyên nước. Đảm bảo thông tin về chất lượng nước ngầm được công khai, minh bạch để người dân có thể chủ động bảo vệ sức khỏe.

V. Nghiên Cứu Trường Hợp Kết Quả Đánh Giá Tác Động Giải Pháp 59 Ký Tự

Nghiên cứu trường hợp cụ thể về việc triển khai các giải pháp đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất tại xã Phương Tú là rất cần thiết để đánh giá tính hiệu quả và khả thi của các giải pháp. Nghiên cứu này có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của các giải pháp đã được thực hiện, so sánh kết quả trước và sau khi triển khai, và xác định các yếu tố thành công và thất bại. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cần xem xét đến các khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường để có cái nhìn toàn diện về tác động của các giải pháp. Kết quả của nghiên cứu trường hợp sẽ cung cấp thông tin quan trọng để điều chỉnh và hoàn thiện các giải pháp, đồng thời làm cơ sở để nhân rộng mô hình thành công sang các địa phương khác.

5.1. Đánh Giá Sự Thay Đổi Chất Lượng Nước Ngầm Sau Xử Lý

Việc đánh giá sự thay đổi chất lượng nước ngầm sau khi áp dụng các biện pháp xử lý là một bước quan trọng để xác định hiệu quả của các giải pháp kỹ thuật. Các chỉ số chất lượng nước, như hàm lượng Asen, kim loại nặng và các chất ô nhiễm khác, được đo lường và so sánh trước và sau khi xử lý. Đánh giá này cần được thực hiện một cách định kỳ để đảm bảo rằng các hệ thống xử lý nước ngầm hoạt động hiệu quả và đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng nước.

5.2. Phản Hồi Từ Cộng Đồng Về Khả Năng Tiếp Cận Nguồn Nước Sạch

Phản hồi từ cộng đồng là một thước đo quan trọng về sự thành công của các giải pháp đảm bảo an ninh môi trường nước. Người dân cần được hỏi về khả năng tiếp cận nguồn nước sạch, mức độ hài lòng về chất lượng nước và những thay đổi trong cuộc sống của họ sau khi các giải pháp được triển khai. Phản hồi này giúp các nhà quản lý và hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về nhu cầu của cộng đồng và điều chỉnh các giải pháp để đáp ứng tốt hơn nhu cầu đó.

VI. Kết Luận và Tương Lai An Ninh Nước Ngầm Tại Phương Tú 57 Ký Tự

Nghiên cứu về giải pháp đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất tại xã Phương Tú, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về thực trạng, thách thức và các giải pháp tiềm năng. Việc đảm bảo an ninh môi trường nước không chỉ là nhiệm vụ của chính quyền mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các giải pháp mới, đồng thời tăng cường sự hợp tác giữa các bên liên quan để bảo vệ nguồn tài nguyên nước ngầm quý giá và đảm bảo sự phát triển bền vững của địa phương. Theo các chuyên gia, việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào quản lý tài nguyên nước có thể giúp nâng cao hiệu quả và minh bạch của quá trình quản lý.

6.1. Các Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về An Ninh Nguồn Nước

Nghiên cứu về an ninh nguồn nước là một lĩnh vực rộng lớn và liên tục phát triển. Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến nguồn nước ngầm, phát triển các công nghệ xử lý nước hiệu quả hơn và xây dựng các mô hình quản lý tài nguyên nước bền vững. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu về khía cạnh kinh tế và xã hội của an ninh nguồn nước, như tác động của ô nhiễm nước đến sức khỏe cộng đồng và chi phí khắc phục hậu quả.

6.2. Đề Xuất Các Chính Sách Hỗ Trợ Cộng Đồng Bảo Vệ Nguồn Nước

Để khuyến khích cộng đồng tham gia bảo vệ nguồn nước, cần có các chính sách hỗ trợ và khuyến khích phù hợp. Các chính sách này có thể bao gồm việc cung cấp các khoản vay ưu đãi cho việc xây dựng hệ thống xử lý nước gia đình, hỗ trợ kỹ thuật cho các hoạt động bảo tồn nước và khen thưởng các cá nhân và tổ chức có đóng góp tích cực vào việc bảo vệ nguồn nước. Ngoài ra, cần tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các hành vi gây ô nhiễm nguồn nước để đảm bảo tính răn đe và bảo vệ quyền lợi của cộng đồng.

Tổng quan nghiên cứu

An ninh môi trường nước dưới đất là một trong những vấn đề cấp bách toàn cầu, đặc biệt tại các khu vực nông thôn có nhu cầu sử dụng nước lớn như xã Phương Tú, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội. Theo số liệu của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Ứng Hòa năm 2020, trữ lượng khai thác tiềm năng nước dưới đất tại xã Phương Tú là khoảng 123.717 m³/ngày, tuy nhiên nhu cầu sử dụng nước dự báo đến năm 2025 là 312.700 m³/ngày đêm và đến năm 2035 là 464.000 m³/ngày đêm, cho thấy sự chênh lệch lớn giữa nguồn cung và nhu cầu. Nguồn nước dưới đất tại đây đang chịu áp lực lớn do khai thác quá mức và ô nhiễm bởi các chất như asen (As) và amoni (NH4+), vượt giới hạn cho phép từ 1,1 đến 35 lần theo các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng an ninh môi trường nước dưới đất tại xã Phương Tú, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp quản lý, kỹ thuật và tuyên truyền nhằm đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất bền vững. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020 với khảo sát thực địa và phỏng vấn trực tiếp người dân vào tháng 3 năm 2022. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu khoa học, cơ sở cho chính quyền địa phương và các bên liên quan trong việc hoạch định chính sách, quản lý tài nguyên nước hiệu quả, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết an ninh phi truyền thống (ANPTT) và quản trị an ninh môi trường (ANMT). ANPTT mở rộng khái niệm an ninh truyền thống, bao gồm các mối đe dọa phi quân sự như biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh và khan hiếm tài nguyên. Khung lý thuyết quản trị ANMT được xây dựng dựa trên phương trình:

[ \text{QTANMT} = (S_1 + S_2 + S_3) - (C_1 + C_2 + C_3) ]

trong đó:

• (S_1): An toàn môi trường (chất lượng nước, mức độ hài lòng người dân)
• (S_2): Ổn định môi trường (khả năng tiếp cận nguồn nước)
• (S_3): Phát triển bền vững (chính sách, tiềm lực kinh tế, khoa học công nghệ)
• (C_1): Chi phí quản trị rủi ro
• (C_2): Chi phí mất do khủng hoảng (ô nhiễm, xung đột)
• (C_3): Chi phí khắc phục khủng hoảng

Bộ tiêu chí đánh giá được xây dựng dựa trên các hợp phần này với thang điểm từ 1 đến 10, trong đó điểm thấp phản ánh mức độ an ninh môi trường kém.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

• Số liệu khảo sát thực địa và phân tích mẫu nước dưới đất (11 mẫu) về các chỉ tiêu As, Fe, NH4+ do Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia tài trợ.
• Phỏng vấn sâu và khảo sát bảng hỏi trực tiếp 50 hộ gia đình tại 6 thôn xã Phương Tú, thu thập thông tin về hiện trạng sử dụng nước, đánh giá chất lượng nước và công tác quản lý.
• Tài liệu, báo cáo của các cơ quan quản lý nhà nước và các nghiên cứu liên quan.

Phương pháp phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel để xử lý thống kê, tính toán điểm đánh giá theo bộ tiêu chí. Cỡ mẫu 50 hộ được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm dân cư chính trong xã. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020 với khảo sát bổ sung năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ô nhiễm As và NH4+ trong nước dưới đất: 100% mẫu nước dưới đất tại xã Phương Tú có hàm lượng As vượt giới hạn quy chuẩn quốc gia từ 1,1 đến 2,8 lần, trung bình 0,08 mg/l (giới hạn cho phép là 0,01 mg/l). Hàm lượng NH4+ vượt từ 3 đến 10,7 lần, với giá trị cao nhất 14,6 mg/l, vượt xa mức cho phép 0,5 mg/l.
2. Chất lượng nước sau xử lý lọc cát: Mặc dù hàm lượng As và NH4+ giảm sau khi lọc, nhưng vẫn vượt mức cho phép từ 6 đến 43 lần đối với NH4+ và 4 đến 13 lần đối với As, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân.
3. Mức độ hài lòng của người dân: 92% hộ dân không hài lòng hoặc chỉ hài lòng ở mức trung bình về chất lượng nước uống (điểm trung bình 2,84/10), 96% không hài lòng về nước sinh hoạt (2,78/10), và 90% không hài lòng về nước tưới tiêu (2,84/10).
4. Hệ thống xử lý nước và quản lý nguồn nước yếu kém: 100% hộ dân đánh giá hệ thống xử lý nước thải và nguồn nước hiện tại ở mức kém (2,06/10), phản ánh sự thiếu hụt về công nghệ và quản lý môi trường nước.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của ô nhiễm nước dưới đất tại Phương Tú là do khai thác nước quá mức, thiếu quy hoạch và quản lý lỏng lẻo, cùng với tác động từ các nguồn thải công nghiệp, làng nghề và nông nghiệp sử dụng phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật. So với các nghiên cứu tại đồng bằng Bắc Bộ, mức độ ô nhiễm As và NH4+ tại Phương Tú tương đồng với các vùng ô nhiễm nghiêm trọng khác, cho thấy đây là vấn đề phổ biến và cần được ưu tiên xử lý.

Dữ liệu khảo sát người dân cho thấy sự lo ngại lớn về chất lượng nước, ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày. Việc sử dụng hệ thống lọc cát truyền thống không đủ để loại bỏ các chất ô nhiễm nguy hiểm, đòi hỏi áp dụng công nghệ xử lý tiên tiến hơn. Các biểu đồ phân bố hàm lượng As và NH4+ theo điểm lấy mẫu minh họa rõ sự vượt ngưỡng nghiêm trọng, đồng thời bảng đánh giá mức độ hài lòng người dân phản ánh thực trạng quản lý và xử lý nguồn nước còn nhiều hạn chế.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường về tình trạng ô nhiễm nước dưới đất tại các vùng nông thôn Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, đầu tư công nghệ và tăng cường nhận thức cộng đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và quy hoạch khai thác nước dưới đất: Nhà nước và chính quyền địa phương cần xây dựng và thực thi nghiêm ngặt quy hoạch khai thác nước dưới đất, hạn chế khai thác tự phát, đảm bảo trữ lượng khai thác không vượt quá tiềm năng (dưới 123.717 m³/ngày). Thời gian thực hiện: ngay trong 1-2 năm tới.
2. Ứng dụng công nghệ xử lý nước tiên tiến: Đầu tư hệ thống xử lý nước sinh hoạt và nước thải hiện đại, như lọc màng, xử lý sinh học để giảm hàm lượng As, NH4+ xuống dưới ngưỡng an toàn. Chủ thể thực hiện: các doanh nghiệp cấp nước, chính quyền xã, thời gian 2-3 năm.
3. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng: Triển khai các chương trình giáo dục, truyền thông về sử dụng tiết kiệm nước, bảo vệ nguồn nước và tác hại của ô nhiễm nước dưới đất. Đối tượng: người dân, doanh nghiệp, thời gian liên tục hàng năm.
4. Xây dựng chính sách hỗ trợ và khuyến khích bảo vệ môi trường nước: Áp dụng các công cụ kinh tế như thuế, phí, thưởng phạt nhằm khuyến khích hành vi bảo vệ nguồn nước, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm. Chủ thể: cơ quan quản lý nhà nước, thời gian 1-2 năm.
5. Nâng cao năng lực giám sát và quan trắc môi trường nước: Thiết lập hệ thống quan trắc tự động, thường xuyên đánh giá chất lượng nước dưới đất để kịp thời phát hiện và xử lý ô nhiễm. Thời gian: 1-3 năm, chủ thể: Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Chính quyền địa phương và cơ quan quản lý tài nguyên nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch khai thác và bảo vệ nguồn nước dưới đất hiệu quả, giảm thiểu ô nhiễm và xung đột xã hội.
2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực môi trường và an ninh phi truyền thống: Tham khảo khung lý thuyết quản trị an ninh môi trường nước dưới đất và phương pháp đánh giá thực trạng để phát triển nghiên cứu sâu hơn.
3. Doanh nghiệp cấp nước và xử lý môi trường: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật và công nghệ xử lý nước phù hợp với điều kiện thực tế tại các vùng nông thôn, nâng cao chất lượng dịch vụ.
4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bảo vệ nguồn nước, tham gia giám sát và thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường nước dưới đất.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nước dưới đất tại xã Phương Tú bị ô nhiễm As và NH4+?
   Ô nhiễm chủ yếu do khai thác nước quá mức, thiếu quy hoạch, cùng với tác động từ các nguồn thải công nghiệp, làng nghề và nông nghiệp sử dụng phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật. Các chất này thẩm thấu vào tầng chứa nước gây ô nhiễm nghiêm trọng.

2. Hệ thống lọc cát có hiệu quả trong xử lý ô nhiễm nước không?
   Hệ thống lọc cát truyền thống chỉ giảm được phần nào hàm lượng As và NH4+, nhưng vẫn vượt ngưỡng cho phép nhiều lần, do đó cần áp dụng công nghệ xử lý tiên tiến hơn như lọc màng hoặc xử lý sinh học.

3. Người dân có hài lòng về chất lượng nước hiện tại không?
   Theo khảo sát, hơn 90% người dân không hài lòng hoặc chỉ hài lòng ở mức trung bình về chất lượng nước uống, sinh hoạt và tưới tiêu, phản ánh sự lo ngại về sức khỏe và hiệu quả sử dụng nước.

4. Các giải pháp chính để đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất là gì?
   Bao gồm tăng cường quản lý và quy hoạch khai thác, ứng dụng công nghệ xử lý nước tiên tiến, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng, xây dựng chính sách hỗ trợ và nâng cao năng lực giám sát môi trường.

5. Nhu cầu sử dụng nước dưới đất tại Phương Tú có đáp ứng được trữ lượng hiện có không?
   Nhu cầu sử dụng nước dự báo đến năm 2035 là khoảng 464.000 m³/ngày đêm, trong khi trữ lượng khai thác tiềm năng chỉ khoảng 123.717 m³/ngày, cho thấy nguồn cung không đủ đáp ứng, cần bổ sung nguồn nước mặt và quản lý khai thác hiệu quả.

Kết luận

• Nước dưới đất tại xã Phương Tú đang bị ô nhiễm nghiêm trọng với hàm lượng As và NH4+ vượt giới hạn từ 1,1 đến 35 lần, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sinh hoạt người dân.
• Mức độ hài lòng của người dân về chất lượng nước và hệ thống xử lý hiện tại rất thấp, phản ánh sự thiếu hụt về công nghệ và quản lý môi trường.
• Nhu cầu sử dụng nước dưới đất vượt xa trữ lượng khai thác tiềm năng, đòi hỏi quy hoạch và quản lý chặt chẽ hơn.
• Đề xuất các giải pháp đồng bộ về quản lý, kỹ thuật, tuyên truyền và chính sách nhằm đảm bảo an ninh môi trường nước dưới đất bền vững.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các bên liên quan trong việc hoạch định chính sách và thực thi các biện pháp bảo vệ nguồn nước.

Hành động tiếp theo: Chính quyền địa phương và các cơ quan liên quan cần triển khai ngay các giải pháp quản lý và công nghệ xử lý nước, đồng thời tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng để bảo vệ nguồn nước dưới đất tại xã Phương Tú.