ĐỒNG PHẠM TRONG TỘI GIẾT NGƯỜI THEO BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015, SỬA ĐỔI NĂM 2017

Tội giết người có thể do một người thực hiện, nhưng cũng có thể do hai hoặc nhiều người cùng phối hợp thực hiện. Pháp luật của nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam đều quy định hành vi giết người được thực hiện bởi đồng phạm là hành vi có tính chất nguy hiểm cho xã hội hơn so với hành vi giết người do một người thực hiện. Những người đồng phạm có sự tập trung sức lực, trí tuệ, sự phối hợp, hỗ trợ lẫn nhau. Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định đồng phạm là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Theo khoản 1 Điều 17 Bộ luật Hình sự năm 2015: “Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm”.

Căn cứ khái niệm đồng phạm được quy định tại Điều 17 Bộ luật Hình sự năm 2015, Điều 123 Bộ luật hình sự năm 2015 về tội giết người có thể xác định các dấu hiệu cơ bản của đồng phạm trong tội giết người. Số lượng người tham gia trong vụ án đồng phạm trong tội giết người là phải từ 2 người trở lên và những người này phải có đủ điều kiện là chủ thể của tội giết người theo quy định của Bộ luật hình sự. Số lượng người tham gia đồng phạm trong tội giết người phải là từ 2 người trở lên, đây là dấu hiệu bắt buộc. Đồng thời, những người tham gia đồng phạm phải là những người có đủ điều kiện là chủ thể của tội giết người.

Đồng phạm giản đơn là hình thức đồng phạm mà trong đó những người tham gia cùng thực hiện hành vi phạm tội, không có sự phân công vai trò rõ ràng. Những người này cùng chịu trách nhiệm hình sự về toàn bộ hành vi phạm tội. Mức độ trách nhiệm hình sự có thể khác nhau, phụ thuộc vào mức độ tham gia của từng người vào hành vi phạm tội. Tuy nhiên, tất cả những người tham gia đều bị coi là đồng phạm và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Đồng phạm có tổ chức là hình thức đồng phạm có sự phân công vai trò, nhiệm vụ rõ ràng giữa những người tham gia. Thường có người chủ mưu, người cầm đầu, người thực hành, người xúi giục, người giúp sức. Hình thức đồng phạm này có tính chất nguy hiểm cao hơn so với đồng phạm giản đơn, do có sự phối hợp chặt chẽ giữa những người tham gia, dễ dàng thực hiện hành vi phạm tội và che giấu hành vi phạm tội. Do đó, đồng phạm có tổ chức thường bị áp dụng khung hình phạt cao hơn.

Giết người thuê là việc thuê người khác giết người. So với đồng phạm có tổ chức thì nó có điểm khác là giết người thuê có sự bàn bạc giữa người thuê và người được thuê giết người.

Người thực hành là người trực tiếp thực hiện hành vi giết người. Đây là người có vai trò quyết định trong vụ án. Người thực hành phải chịu trách nhiệm hình sự cao nhất. Hành vi của người thực hành phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra cái chết của nạn nhân. Ví dụ, người trực tiếp cầm dao đâm chết nạn nhân là người thực hành.

Người tổ chức là người chủ mưu, lên kế hoạch và chỉ đạo thực hiện hành vi giết người. Người xúi giục là người kích động, thuyết phục người khác thực hiện hành vi giết người. Người giúp sức là người tạo điều kiện vật chất hoặc tinh thần cho người khác thực hiện hành vi giết người. Mặc dù không trực tiếp thực hiện hành vi giết người, nhưng những người này vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi đồng phạm. Mức độ trách nhiệm hình sự của họ phụ thuộc vào vai trò và mức độ tham gia vào vụ án.

Theo nguyên tắc chung, đồng phạm phải chịu trách nhiệm hình sự về toàn bộ hành vi phạm tội. Mức độ trách nhiệm hình sự của từng người phụ thuộc vào vai trò và mức độ tham gia vào vụ án. Tòa án sẽ căn cứ vào các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự để quyết định mức hình phạt phù hợp. Cần xem xét kỹ các yếu tố như động cơ, mục đích phạm tội, nhân thân, thái độ ăn năn hối cải của người phạm tội.

Trách nhiệm hình sự của đồng phạm cũng được xem xét theo các giai đoạn thực hiện tội phạm, bao gồm giai đoạn chuẩn bị phạm tội, giai đoạn phạm tội chưa đạt và giai đoạn phạm tội đã hoàn thành. Trong giai đoạn chuẩn bị phạm tội, người đồng phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi chuẩn bị phạm tội của họ là nghiêm trọng. Trong giai đoạn phạm tội chưa đạt, người đồng phạm vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự, nhưng mức hình phạt có thể nhẹ hơn so với trường hợp phạm tội đã hoàn thành.

Khi một người đồng phạm tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm đã thực hiện, nếu có. Những người còn lại vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về toàn bộ tội phạm.

Tình hình tội giết người trên địa bàn tỉnh Hải Dương có chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp, tính chất, mức độ ngày càng nghiêm trọng, nhiều vụ người phạm tội có hành vi hết sức dã man, gây xôn xao dư luận xã hội, đáng lưu ý là tình trạng những người thân thích, ruột thịt trong gia đình thực hiện hành vi giết người. Thực tiễn áp dụng các quy định về tội phạm giết người đặc biệt là trường hợp đồng phạm trong tội giết người ở Việt Nam thời gian qua đang còn có những hạn chế bất cập, tác động tiêu cực đến hiệu quả của cuộc đấu tranh chống đồng phạm giết người.

Thực tiễn áp dụng các quy định này trong các vụ giết người có dấu hiệu đồng phạm vẫn còn có những vướng mắc, có nhiều quan điểm khác nhau về dấu hiệu đồng phạm giết người, việc xác định các loại đồng phạm giết người, các hình thức đồng phạm giết người… Do đó, xuất phát từ nhận thức vấn đề đồng phạm trong tội giết người là một trong những hình thức phạm tội phức tạp, gây ra những khó khăn đáng kể trong việc giải thích lý thuyết và áp dụng nó vào thực tiễn đa dạng của các loại đồng phạm trong tội giết người.

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật hình sự về đồng phạm để đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, dễ hiểu, dễ áp dụng. Cần có hướng dẫn cụ thể về việc xác định vai trò của từng người trong vụ án đồng phạm, đặc biệt là trong trường hợp đồng phạm có tổ chức. Cần có quy định cụ thể về việc xử lý các hành vi giúp sức cho đồng phạm.

Cần nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn của các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử để giải quyết các vụ án đồng phạm một cách hiệu quả. Cần tăng cường trang thiết bị, phương tiện làm việc cho các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử. Cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư trong công tác phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm đồng phạm.