Đổi mới chế độ bầu cử ở Việt Nam: Cơ sở lý luận và thực tiễn

Phần mở đầu

0.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

0.2. Tình hình nghiên cứu đề tài

0.3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

0.4. Những vấn đề mới đề tài đặt ra nghiên cứu

0.5. Cách tiếp cận đề tài

0.6. Phương pháp nghiên cứu

0.7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài

0.8. Kết cấu đề tài

1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CHẾ ĐỘ BẦU CỬ

1.1. Khái niệm, bản chất, vai trò của chế độ bầu cử

1.2. Các nguyên tắc bầu cử phổ biến trong thế giới hiện đại

1.3. Những nội dung cơ bản của chế độ bầu cử

1.4. Khái quát về chế độ bầu cử một số nước trên thế giới

2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHẾ ĐỘ BẦU CỬ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

2.1. Việc thực thi các nguyên tắc bầu cử

2.2. Quyền bầu cử, ứng cử, tuyển chọn ứng cử viên, vận động bầu cử

2.3. Đơn vị bầu cử

2.4. Các tổ chức phụ trách bầu cử

2.5. Phương pháp xác định kết quả bầu cử

3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI CHẾ ĐỘ BẦU CỬ

3.1. Nhu cầu đổi mới chế độ bầu cử ở Việt Nam hiện nay

3.2. Phương hướng đổi mới chế độ bầu cử

3.3. Những giải pháp đổi mới chế độ bầu cử

CÁC BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ

1. Phần 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về chế độ bầu cử

1.1. Chuyên đề 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về bản chất, chức năng, vai trò và các yếu tố chi phối, tác động đến chế độ bầu cử - GS-TS Nguyễn Đăng Dung

1.2. Chuyên đề 2: Các nguyên tắc bầu cử đảm bảo chế độ bầu cử dân chủ - TS Trần Nho Thìn

1.3. Chuyên đề 3: Khái quát về các chế độ bầu cử trên thế giới - GS-TS Nguyễn Đăng Dung

1.4. Chuyên đề 4: Các phương pháp phân ghế đại biểu: chế độ bầu cử đa số tương đối, một số nước trên thế giới - GS-TS Thái Vinh Thắng

1.5. Chuyên đề 5: Kinh nghiệm tổ chức bầu cử của một số nước đang chuyển đổi và một số nước ASEAN - TS Tô Văn Hòa

2. Phần 2: Thực trạng chế độ bầu cử ở Việt Nam hiện nay

2.1. Chuyên đề 6: Lịch sử hình thành và các giai đoạn phát triển của chế độ bầu cử ở Việt Nam - PGS-TS Vi Văn Nhiêm

2.2. Chuyên đề 7: Quyền bầu cử, ứng cử, hiệp thương giới thiệu người ứng cử, vận động bầu cử - PGS-TS Vi Văn Nhiêm

2.3. Chuyên đề 8: Đơn vị bầu cử - khái niệm, bản chất và cách thức phân định - TS Đặng Minh Tuấn

2.4. Chuyên đề 9: Các tổ chức phụ trách bầu cử, phương pháp xác định kết quả bầu cử - PGS-TS Vi Văn Nhiêm

2.5. Chuyên đề 10: Tổ chức và trình tự tiến hành bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân ở Việt Nam hiện nay - Th.S Mai Thị Mai

2.6. Chuyên đề 11: Bầu cử thêm, bầu cử lại và bầu cử bổ sung - GS-TS Thái Vinh Thắng, Th.S Mai Thị Mai

2.7. Chuyên đề 12: Mối quan hệ giữa cử tri và đại biểu Quốc hội và HĐND trong chế độ bầu cử hiện hành ở Việt Nam - Th.S Lại Thị Phương Thảo

3. Phần 3: Quan điểm và giải pháp đổi mới chế độ bầu cử ở nước ta đáp ứng yêu cầu dân chủ, xây dựng nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế

3.1. Chuyên đề 13: Các luận cứ khoa học và thực tiễn luận giải sự cần thiết phải đổi mới chế độ bầu cử ở Việt Nam hiện nay - GS-TS Thái Vinh Thắng, PGS-TS Vi Văn Nhiêm

3.2. Chuyên đề 14: Nhu cầu và quan điểm, giải pháp sửa đổi, bổ sung Luật bầu cử đại biểu Quốc hội 1997 (sửa đổi, bổ sung năm 2001, 2010) - GS-TS Thái Vinh Thắng

3.3. Chuyên đề 15: Nhu cầu và quan điểm, giải pháp sửa đổi bổ sung Luật bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2003 (sửa đổi, bổ sung năm 2010) - PGS-TS Nguyễn Thị Hồi

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

A. BÁO CÁO TỔNG HỢP KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

A.1. Mở đầu

I. Cơ sở lý luận về chế độ bầu cử

Chế độ bầu cử là một phần quan trọng trong hệ thống chính trị của một quốc gia, đóng vai trò quyết định trong việc thể hiện quyền lực của nhân dân. Chế độ bầu cử không chỉ là phương thức lựa chọn đại diện mà còn là công cụ để thực hiện quyền bầu cử và ứng cử của công dân. Theo các nguyên tắc cơ bản của bầu cử, một hệ thống bầu cử dân chủ cần phải đảm bảo tính công bằng, minh bạch và bình đẳng giữa các cử tri. Việc nghiên cứu các nguyên tắc này giúp nhận diện rõ hơn về bản chất và vai trò của chế độ bầu cử trong việc xây dựng nhà nước pháp quyền. Những nguyên tắc này bao gồm quyền bầu cử phổ thông, việc bảo đảm quyền tự do trong việc lựa chọn ứng cử viên và quá trình bầu cử không bị can thiệp. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam, việc hoàn thiện hệ thống bầu cử là rất cần thiết để nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân, từ đó phát huy vai trò của cử tri trong việc giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

1.1 Khái niệm và vai trò của chế độ bầu cử

Khái niệm chế độ bầu cử được hiểu là tổng thể các quy định và quy trình liên quan đến việc lựa chọn người đại diện cho nhân dân trong các cơ quan quyền lực nhà nước. Vai trò của chế độ bầu cử không chỉ dừng lại ở việc lựa chọn đại diện mà còn thể hiện quyền lực tối cao của nhân dân trong việc quyết định các vấn đề của đất nước. Theo đó, chế độ bầu cử còn là biểu hiện của quyền bầu cử và ứng cử của công dân, giúp xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng và văn minh. Việc thực hiện chế độ bầu cử đúng đắn và hiệu quả sẽ góp phần tạo ra một hệ thống chính trị vững mạnh, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

II. Thực trạng chế độ bầu cử ở Việt Nam

Thực trạng chế độ bầu cử ở Việt Nam hiện nay cho thấy nhiều bất cập và hạn chế. Thực tiễn bầu cử tại Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, nhưng vẫn tồn tại những vấn đề như tính minh bạch trong quá trình vận động bầu cử, sự hạn chế trong việc tự ứng cử và việc lựa chọn ứng cử viên. Quyền bầu cử của cử tri đôi khi chưa được đảm bảo một cách đầy đủ, dẫn đến sự thiếu tin tưởng của người dân vào các cuộc bầu cử. Nhiều cử tri không còn hào hứng với việc tham gia bầu cử, điều này phản ánh rõ ràng qua tỷ lệ cử tri đi bầu trong các cuộc bầu cử gần đây. Việc cải cách bầu cử là cần thiết để nâng cao tính công bằng và minh bạch trong quá trình lựa chọn đại diện, từ đó tạo ra một môi trường chính trị lành mạnh hơn.

2.1 Các nguyên tắc bầu cử và thực thi quyền bầu cử

Các nguyên tắc bầu cử cơ bản như bầu cử công bằng, minh bạch, và bình đẳng chưa được thực hiện một cách triệt để. Nhiều cử tri cảm thấy quyền lực của họ trong việc lựa chọn đại diện không được tôn trọng, đặc biệt là trong các giai đoạn hiệp thương và lựa chọn ứng cử viên. Điều này dẫn đến việc các ứng cử viên không phải là lựa chọn tốt nhất của cử tri, mà thường là những người đã được lựa chọn từ trước bởi các tổ chức chính trị. Việc cải cách quy trình bầu cử, từ việc lựa chọn ứng cử viên đến việc tổ chức các cuộc bầu cử, là điều cần thiết để đảm bảo rằng quyền bầu cử của công dân được thực thi một cách đầy đủ và công bằng.

III. Đề xuất giải pháp đổi mới chế độ bầu cử

Để cải cách chế độ bầu cử ở Việt Nam, cần có những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao tính công bằng và minh bạch trong quy trình bầu cử. Một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng một hệ thống bầu cử minh bạch hơn, nơi mà mọi cử tri đều có thể tiếp cận thông tin về các ứng cử viên và các chương trình hành động của họ. Đồng thời, cần phải cải cách các quy định về tổ chức bầu cử để đảm bảo rằng mọi ứng cử viên đều có cơ hội bình đẳng trong việc tranh cử. Việc tăng cường sự giám sát của các tổ chức xã hội và cộng đồng đối với quá trình bầu cử cũng là một yếu tố quan trọng giúp nâng cao chất lượng bầu cử. Cuối cùng, cần có sự tham gia tích cực của người dân trong việc giám sát và phản biện các quyết định liên quan đến bầu cử để đảm bảo rằng quyền lực thực sự thuộc về nhân dân.

3.1 Nhu cầu đổi mới chế độ bầu cử

Nhu cầu đổi mới chế độ bầu cử ở Việt Nam hiện nay là rất cấp thiết, nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng một xã hội dân chủ và văn minh. Việc cải cách này không chỉ giúp tăng cường tính công bằng trong bầu cử mà còn tạo điều kiện cho người dân tham gia tích cực hơn vào các vấn đề chính trị. Đổi mới chế độ bầu cử sẽ góp phần xây dựng một nhà nước pháp quyền, nơi mà quyền lực nhà nước xuất phát từ nhân dân và được thực hiện vì lợi ích của nhân dân.

Đề tài khoa học về đổi mới chế độ bầu cử ở Việt Nam: Cơ sở lý luận và thực tiễn