I. Tổng quan về biến đổi khí hậu và tác động đến hệ thống tưới
Biến đổi khí hậu (BĐKH) là một thách thức toàn cầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường. Tại Việt Nam, BĐKH đã gây ra những thay đổi cực đoan về thời tiết, bao gồm tăng nhiệt độ, thay đổi lượng mưa và mực nước biển dâng. Những thay đổi này tác động trực tiếp đến hệ thống tưới, đặc biệt là hồ Kẻ Gỗ ở Hà Tĩnh, nơi phụ thuộc nhiều vào nguồn nước cho nông nghiệp và sinh hoạt. Các nghiên cứu chỉ ra rằng BĐKH làm gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thiên tai như lũ lụt và hạn hán, gây khó khăn cho việc quản lý nước và tưới tiêu.
1.1. Biểu hiện của BĐKH tại Việt Nam
Trong 50 năm qua, BĐKH tại Việt Nam đã dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ trung bình khoảng 0,5-0,7°C và mực nước biển dâng khoảng 0,2 m. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như El-Nino và La-Nina cũng trở nên phổ biến hơn, gây ra hạn hán nghiêm trọng vào mùa khô và lũ lụt lớn vào mùa mưa. Những thay đổi này đặc biệt ảnh hưởng đến hệ thống tưới tại Hà Tĩnh, nơi phụ thuộc nhiều vào nguồn nước từ hồ Kẻ Gỗ.
1.2. Tác động đến hệ thống tưới
BĐKH làm thay đổi lượng mưa và dòng chảy, ảnh hưởng đến khả năng cấp nước của hồ Kẻ Gỗ. Mùa khô kéo dài dẫn đến thiếu nước cho tưới tiêu, trong khi mùa mưa gây lũ lụt, làm giảm hiệu quả của hệ thống tưới. Điều này đặt ra thách thức lớn cho quản lý nước và phát triển bền vững trong khu vực.
II. Hiện trạng hệ thống tưới hồ Kẻ Gỗ
Hồ Kẻ Gỗ là một trong những công trình thủy lợi quan trọng tại Hà Tĩnh, cung cấp nước cho nông nghiệp, sinh hoạt và các ngành kinh tế khác. Hệ thống tưới từ hồ này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực và phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, BĐKH đã làm thay đổi đáng kể các yếu tố khí tượng thủy văn, ảnh hưởng đến khả năng cấp nước của hồ.
2.1. Đặc điểm khí tượng thủy văn
Hồ Kẻ Gỗ nằm trong khu vực có lượng mưa phân bố không đều, với mùa mưa kéo dài từ tháng 8 đến tháng 12 và mùa khô từ tháng 1 đến tháng 7. BĐKH đã làm gia tăng sự biến động của lượng mưa, dẫn đến tình trạng thiếu nước vào mùa khô và dư thừa nước vào mùa mưa. Điều này gây khó khăn cho việc quản lý nước và tưới tiêu.
2.2. Hiện trạng tưới tiêu
Hệ thống tưới từ hồ Kẻ Gỗ hiện đang đối mặt với nhiều thách thức do BĐKH. Lượng nước cung cấp không đủ đáp ứng nhu cầu tưới tiêu vào mùa khô, trong đó nông nghiệp là ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Ngoài ra, tình trạng xâm nhập mặn do mực nước biển dâng cũng làm giảm chất lượng nước, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sản xuất.
III. Đánh giá tác động của BĐKH đến khả năng cấp nước
Nghiên cứu đã sử dụng các kịch bản BĐKH do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố để đánh giá tác động đến khả năng cấp nước của hồ Kẻ Gỗ. Kết quả cho thấy, vào năm 2030, 2050 và 2070, lượng nước cung cấp từ hồ sẽ giảm đáng kể do sự thay đổi của lượng mưa và dòng chảy. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc cải thiện quản lý nước và áp dụng các giải pháp thích ứng với BĐKH.
3.1. Kịch bản BĐKH và dự báo
Theo kịch bản phát thải trung bình B2, nhiệt độ trung bình tại Hà Tĩnh dự kiến tăng 1,5-2°C vào năm 2050, trong khi lượng mưa có thể giảm 10-15%. Những thay đổi này sẽ làm giảm đáng kể lượng nước tích trữ trong hồ Kẻ Gỗ, ảnh hưởng đến khả năng cấp nước cho nông nghiệp và sinh hoạt.
3.2. Giải pháp thích ứng
Để giảm thiểu tác động của BĐKH, cần áp dụng các giải pháp công trình và phi công trình. Các giải pháp công trình bao gồm nâng cấp hệ thống tưới tiêu và xây dựng các hồ chứa phụ. Giải pháp phi công trình tập trung vào việc nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện quản lý nước.
