Đặc Trưng Đốt Nóng Cảm Ứng Của Chất Lỏng Hạt Nano Từ

LỜI CẢM ƠN

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ

DANH MỤC CÁC BẢNG

1. CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU

1.1. HIỆU ỨNG ĐỐT NÓNG CẢM ỨNG TỪ CỦA CHẤT LỎNG HẠT NANO TỪ

1.2. Tổng quan về hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ

1.3. Hạt nano từ và hạt siêu thuận từ: những đặc tính cơ bản

1.4. Đô men của các hạt nano từ

1.5. Trạng thái siêu thuận từ

1.6. Sự phụ thuộc của dị hướng từ theo kích thước hạt

1.7. Chất lỏng từ: chế tạo và ứng dụng

1.8. Hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ và ứng dụng

1.9. Các cơ chế vật lý của hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ

1.10. Các yếu tố đóng góp cho công suất đốt nóng cảm ứng từ

1.10.1. Tổn hao từ trễ

1.10.2. Tổn hao hồi phục Néel

1.10.3. Tổn hao hồi phục Brown

1.11. Lý thuyết đáp ứng tuyến tính LRT

1.12. Các khó khăn, thách thức trong nghiên cứu thực nghiệm tối ưu hóa hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ của hệ chất lỏng hạt nano từ

1.13. Kích thước hạt và vấn đề khống chế kích thước hạt, độ hẹp phân bố kích thước

1.14. Từ độ hạt nano và vấn đề suy giảm từ độ do lớp chết từ bề mặt

1.15. Độ dị hướng từ trong các hạt nano từ chế tạo

1.16. Các yêu cầu về độ nhớt trong các ứng dụng khác nhau

1.17. Tổng quan về các nghiên cứu công suất đốt nóng cảm ứng từ

1.17.1. Các nghiên cứu thực nghiệm

1.17.2. Các nghiên cứu lý thuyết

1.18. Tóm lược chương 1

2. CHƯƠNG 2: KẾT QUẢ TÍNH TOÁN CÔNG SUẤT ĐỐT NÓNG CẢM ỨNG TỪ THEO MÔ HÌNH ĐÁP ỨNG TUYẾN TÍNH

2.1. Các đặc trưng công suất đốt nóng cảm ứng từ

2.2. Sự cạnh tranh giữa hai đóng góp tổn hao hồi phục

2.3. Biểu hiện đỉnh cực đại của đường SLP phụ thuộc kích thước hạt

2.4. Đặc trưng tham số tối ưu của các vùng có cơ chế tổn hao khác nhau

2.5. Ảnh hưởng của các tham số vật lý đến tham số công suất tối ưu

2.5.1. Các tham số của từ trường kích hoạt

2.5.2. Độ nhớt của mẫu chất lỏng

2.5.3. Phân bố kích thước hạt

2.5.4. Vai trò của tham số dị hướng từ trong sự cạnh tranh đóng góp giữa tổn hao hồi phục Néel và Brown

2.6. Một số định hướng cho nghiên cứu thực nghiệm

2.7. Kết luận chương 2

3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM KIỂM CHỨNG KẾT QUẢ TÍNH TOÁN LÝ THUYẾT

3.1. Chế tạo các chất lỏng từ CoFe2O4 và MnFe2O4

3.2. Hóa chất và thiết bị. Quy trình chế tạo hệ hạt nano từ

3.3. Chế tạo chất lỏng từ. Đặc trưng cấu trúc tinh thể và tính chất từ

3.3.1. Cấu trúc tinh thể

3.3.2. Tính chất từ của hai hệ hạt nano CoFe2O4 và MnFe2O4

3.4. Đường kính động học và độ nhớt chất lỏng từ

3.4.1. Đường kính động học của các hạt nano từ

3.4.2. Độ nhớt chất lỏng từ

3.5. Hệ thực nghiệm đốt nóng cảm ứng từ

3.6. Một số thực nghiệm kiểm chứng kết quả tính toán lý thuyết

3.6.1. Ảnh hưởng của từ trường đo đến hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ

3.6.2. Ảnh hưởng của kích thước hạt nano từ đến hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ

3.6.3. Phân tích đóng góp của tổn hao hồi phục Néel và tổn hao hồi phục Brown

3.7. Kết luận chương 3

KẾT LUẬN CHUNG

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA LUẬN ÁN

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Đốt Nóng Cảm Ứng Chất Lỏng Nano Từ

Trong vài thập kỷ gần đây, khoa học và công nghệ nano đã tạo ra một cuộc cách mạng trong thế kỷ 21. Công nghệ nano liên quan đến việc thiết kế, phân tích, chế tạo và ứng dụng các cấu trúc, thiết bị và hệ thống bằng việc điều khiển hình dáng, kích thước trên quy mô nanomet. Đối tượng của các công nghệ này chính là các vật liệu nano. Vật liệu nano với kích thước rất nhỏ (1-100 nm) có những tính chất thú vị khác hẳn so với vật liệu khối cùng thành phần, do ảnh hưởng của hiệu ứng kích thước. Các vật liệu nano đã mở ra những ứng dụng mới trong điện tử, cơ khí, xử lý môi trường, và đặc biệt trong y sinh. Các hạt nano từ với kích thước nanomet được ứng dụng rất nhiều trong các lãnh vực như xử lý môi trường, xúc tác, y sinh.

1.1. Ứng Dụng Tiềm Năng Của Chất Lỏng Nano Từ

Các hạt nano từ được dùng để tách chiết các tế bào và các thực thể sinh học dựa trên tính chất từ của chúng. Dưới ảnh hưởng của từ trường cục bộ, các hạt nano từ được sử dụng để làm tăng độ tương phản ảnh cộng hưởng từ hạt nhân. Đặc biệt, hiệu ứng đốt nóng cục bộ hay còn gọi hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ (Magnetic Inductive Heating – MIH) của vật liệu hạt nano từ hứa hẹn nhiều tiềm năng ứng dụng trong nhiệt từ trị ung thư, nhả thuốc bằng kích nhiệt từ, rã đông trong y sinh. Theo tài liệu gốc, các hạt nano từ có tiềm năng lớn trong nhiều lĩnh vực y sinh [1-8].

1.2. Cơ Chế Gia Nhiệt Cảm Ứng Trong Vật Liệu Nano

Đối với các vật liệu điện – từ, đốt nóng cảm ứng (Induction Heating – IH) là hiệu ứng vật lý mà các vật liệu này trở thành các nguồn sinh nhiệt khi chúng được đặt trong một từ trường xoay chiều. Đó là quá trình sinh nhiệt liên quan đến tổn hao do hiệu ứng Joule và tổn hao liên quan đến tính chất từ của hạt nano. Khi kích thước của vật liệu cỡ nanomét, hiệu ứng đốt nóng cảm ứng chủ yếu do các cơ chế tổn hao liên quan đến tính chất như tổn hao từ trễ, tổn hao hồi phục, v…v. Hiệu ứng IH trở thành hiệu ứng đốt nóng cảm ứng từ (MIH) đối với các vật liệu nano từ.

II. Cấu Tạo Và Ứng Dụng Của Chất Lỏng Hạt Nano Từ

Trong các ứng dụng y sinh, các hạt nano từ thường được phân tán trong một dung môi có khả năng hoà tan để tạo thành một chất lỏng hạt nano từ (chất lỏng từ). Một chất hoạt động bề mặt sẽ bao phủ bên ngoài các hạt nano từ có tác dụng ngăn cản việc kết tụ, và giữ cho chúng phân tán tốt trong nhiều năm. Do đó, một chất lỏng từ thường gồm lõi, vỏ và dung môi. Vật liệu được sử dụng để làm lõi, vỏ hay dung môi trong chế tạo chất lỏng từ rất đa dạng.

2.1. Thành Phần Cơ Bản Của Chất Lỏng Nano Từ

Các hạt nano từ dạng kim loại, hợp kim, oxit kim loại hoặc các hỗn hợp oxit từ 2 thành phần có thể được dùng làm lõi trong chất lỏng từ. Lớp vỏ của các hạt này có thể là các polyme, copolyme hoặc các oxit kim loại. Quá trình tổng hợp chất lỏng từ được thực hiện trong môi trường nước hay các dung môi khác như benzyl ether, phenyl ether. Có rất nhiều phương pháp tổng hợp hạt nano từ khác nhau như đồng kết tủa, sol-gel, thủy nhiệt.

2.2. Phương Pháp Tổng Hợp Chất Lỏng Nano Từ Phổ Biến

Các phương pháp tổng hợp hạt nano từ bao gồm đồng kết tủa [11,12], sol-gel [13,14], thủy nhiệt [15,16] và phương pháp... (tham khảo tài liệu gốc để bổ sung các phương pháp khác). Mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng, ảnh hưởng đến kích thước, hình dạng và tính chất từ của hạt nano. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp phụ thuộc vào yêu cầu cụ thể của ứng dụng.

III. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Gia Nhiệt Cảm Ứng Nano Từ

Hiệu quả gia nhiệt cảm ứng của chất lỏng nano từ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm kích thước hạt, từ độ, độ dị hướng từ, tần số và cường độ từ trường. Việc tối ưu hóa các yếu tố này là rất quan trọng để đạt được hiệu quả gia nhiệt cao nhất cho các ứng dụng khác nhau. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng kích thước hạt có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu suất gia nhiệt.

3.1. Ảnh Hưởng Của Kích Thước Hạt Nano Đến Hiệu Suất Gia Nhiệt

Kích thước hạt ảnh hưởng đến cả hai cơ chế tổn hao chính: tổn hao từ trễ và tổn hao hồi phục. Hạt quá nhỏ có thể không có đủ từ độ để tạo ra tổn hao từ trễ đáng kể, trong khi hạt quá lớn có thể bị đa đômen và giảm hiệu quả gia nhiệt. Do đó, cần có một kích thước hạt tối ưu để đạt được hiệu quả gia nhiệt cao nhất. Theo các nghiên cứu, kích thước hạt tối ưu thường nằm trong khoảng 10-20 nm.

3.2. Vai Trò Của Từ Trường Và Tần Số Trong Gia Nhiệt Cảm Ứng

Cường độ và tần số của từ trường cũng đóng vai trò quan trọng trong gia nhiệt cảm ứng. Cường độ từ trường càng cao, tổn hao từ trễ càng lớn, dẫn đến hiệu quả gia nhiệt cao hơn. Tuy nhiên, cường độ từ trường quá cao có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn. Tần số từ trường cũng ảnh hưởng đến cơ chế tổn hao hồi phục. Tần số tối ưu phụ thuộc vào kích thước hạt và độ nhớt của môi trường.

3.3. Ảnh Hưởng Của Độ Nhớt Đến Quá Trình Gia Nhiệt

Độ nhớt của môi trường ảnh hưởng đến thời gian hồi phục Brown, một trong hai cơ chế tổn hao hồi phục chính. Độ nhớt cao làm chậm quá trình hồi phục Brown, giảm hiệu quả gia nhiệt. Do đó, cần lựa chọn dung môi có độ nhớt phù hợp để tối ưu hóa hiệu quả gia nhiệt.

IV. Mô Hình Toán Học Và Mô Phỏng Gia Nhiệt Cảm Ứng

Mô hình toán học và mô phỏng đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu và tối ưu hóa quá trình gia nhiệt cảm ứng của chất lỏng nano từ. Các mô hình này cho phép dự đoán hiệu quả gia nhiệt dựa trên các thông số vật lý của vật liệu và điều kiện gia nhiệt. Phần mềm mô phỏng COMSOL và ANSYS thường được sử dụng để mô phỏng quá trình gia nhiệt cảm ứng.

4.1. Ứng Dụng Phần Mềm COMSOL Trong Mô Phỏng Gia Nhiệt

Phần mềm COMSOL cho phép mô phỏng quá trình gia nhiệt cảm ứng bằng cách giải các phương trình Maxwell và phương trình truyền nhiệt. Mô hình có thể bao gồm các yếu tố như hình dạng hạt, phân bố hạt, tính chất từ của vật liệu và điều kiện biên. Kết quả mô phỏng có thể được sử dụng để tối ưu hóa các thông số gia nhiệt.

4.2. Sử Dụng ANSYS Để Phân Tích Phân Bố Nhiệt Trong Chất Lỏng

ANSYS là một phần mềm mô phỏng đa vật lý mạnh mẽ, có thể được sử dụng để phân tích phân bố nhiệt trong chất lỏng nano từ trong quá trình gia nhiệt cảm ứng. ANSYS cho phép mô phỏng các hiện tượng như đối lưu nhiệt và dẫn nhiệt, giúp hiểu rõ hơn về quá trình truyền nhiệt trong chất lỏng.

V. Ứng Dụng Thực Tế Của Gia Nhiệt Cảm Ứng Nano Từ

Gia nhiệt cảm ứng của chất lỏng nano từ có nhiều ứng dụng tiềm năng trong y học và công nghiệp. Trong y học, nó có thể được sử dụng để điều trị ung thư bằng phương pháp nhiệt trị, dẫn thuốc và tăng cường hiệu quả chẩn đoán hình ảnh. Trong công nghiệp, nó có thể được sử dụng để tăng cường thu hồi dầu và xử lý nước thải.

5.1. Gia Nhiệt Cảm Ứng Trong Điều Trị Ung Thư

Chất lỏng nano từ có thể được tiêm vào khối u và sau đó được gia nhiệt bằng từ trường xoay chiều. Nhiệt độ tăng lên sẽ tiêu diệt các tế bào ung thư mà không gây hại cho các tế bào khỏe mạnh xung quanh. Phương pháp này được gọi là nhiệt trị ung thư và đang được nghiên cứu rộng rãi.

5.2. Ứng Dụng Trong Dẫn Thuốc Và Chẩn Đoán Hình Ảnh

Chất lỏng nano từ có thể được sử dụng để vận chuyển thuốc đến các vị trí cụ thể trong cơ thể. Thuốc có thể được gắn vào bề mặt của hạt nano và sau đó được giải phóng khi hạt nano được gia nhiệt. Ngoài ra, hạt nano từ có thể được sử dụng để tăng cường độ tương phản trong chẩn đoán hình ảnh cộng hưởng từ (MRI).

5.3. Gia Nhiệt Cảm Ứng Trong Công Nghiệp

Gia nhiệt cảm ứng của chất lỏng nano từ có thể được sử dụng để tăng cường thu hồi dầu bằng cách giảm độ nhớt của dầu trong lòng đất. Nó cũng có thể được sử dụng để xử lý nước thải bằng cách loại bỏ các chất ô nhiễm hữu cơ.

VI. Kết Luận Và Hướng Phát Triển Gia Nhiệt Nano Từ

Gia nhiệt cảm ứng của chất lỏng nano từ là một lĩnh vực nghiên cứu đầy tiềm năng với nhiều ứng dụng hứa hẹn trong y học và công nghiệp. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua để tối ưu hóa hiệu quả gia nhiệt và đảm bảo an toàn cho các ứng dụng thực tế. Các nghiên cứu trong tương lai sẽ tập trung vào việc phát triển các vật liệu nano từ mới với tính chất gia nhiệt vượt trội và các phương pháp điều khiển gia nhiệt chính xác hơn.

6.1. Thách Thức Và Cơ Hội Trong Nghiên Cứu Gia Nhiệt

Một trong những thách thức chính là tối ưu hóa kích thước, hình dạng và thành phần của hạt nano từ để đạt được hiệu quả gia nhiệt cao nhất. Ngoài ra, cần phát triển các phương pháp điều khiển gia nhiệt chính xác hơn để tránh gây hại cho các tế bào khỏe mạnh. Tuy nhiên, những tiến bộ trong công nghệ nano và vật liệu từ đang mở ra những cơ hội mới cho lĩnh vực này.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Vật Liệu Nano Từ

Các nghiên cứu trong tương lai sẽ tập trung vào việc phát triển các vật liệu nano từ mới với tính chất gia nhiệt vượt trội, chẳng hạn như các vật liệu có độ dị hướng từ cao hoặc khả năng tự điều chỉnh nhiệt độ. Ngoài ra, cần nghiên cứu các phương pháp kết hợp gia nhiệt cảm ứng với các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như hóa trị và xạ trị, để tăng cường hiệu quả điều trị ung thư.

Các Đặc Trưng Đốt Nóng Cảm Ứng Của Chất Lỏng Hạt Nano Từ Và Các Yếu Tố Ảnh Hưởng