Luận Văn: Chuyển Đổi Kép Trong Ngành Dịch Vụ Logistics Việt Nam: Thực Trạng và Giải Pháp

Khái niệm logistics được xem đầy đủ và sử dụng rộng rãi nhất hiện nay là định nghĩa của Hội đồng quản lý logistics của Hoa Kỳ (Council Logistics Management). Theo đó, logistics là quá trình hoạch định, khai triển và kiểm soát quá trình vận chuyển, dự trữ hàng hóa, dịch vụ và các thông tin liên quan từ nơi khởi hành đầu tiên đến nơi tiêu thụ cuối cùng sao cho hiệu quả và thỏa mãn được những nhu cầu của khách hàng. Trong bối cảnh Việt Nam, do hạn chế về ngôn ngữ, thuật ngữ logistics vẫn được giữ nguyên trong nhiều nghiên cứu và chuyên môn. Logistics không chỉ là vận chuyển mà còn bao gồm quản lý thông tin, dự báo nhu cầu và tối ưu hóa quy trình để đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách hiệu quả nhất. Logistics đóng vai trò quan trọng xuyên suốt trong hoạt động kinh doanh, từ khâu đầu vào cho đến khi sản phẩm đến tay người dùng cuối cùng, giúp các giao dịch kinh doanh diễn ra trơn tru và hiệu quả.

Theo Nghị định 163/2017/NĐ-CP, dịch vụ logistics được phân loại đa dạng, bao gồm dịch vụ xếp dỡ container tại cảng, dịch vụ kho bãi container, dịch vụ vận chuyển hàng hóa (đường biển, đường thủy nội địa, đường sắt, đường bộ, đường hàng không), dịch vụ làm thủ tục hải quan, dịch vụ môi giới vận tải hàng hóa, dịch vụ kiểm định hàng hóa, dịch vụ hỗ trợ bán buôn và bán lẻ, dịch vụ vận chuyển hàng hóa thuộc dịch vụ vận tải đa phương thức và các dịch vụ khác do thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics và khách hàng thỏa thuận. Sự đa dạng này phản ánh tính phức tạp và toàn diện của logistics, đòi hỏi các doanh nghiệp phải linh hoạt và chuyên nghiệp trong việc cung cấp dịch vụ. Các dịch vụ hỗ trợ vận tải, như kiểm định hàng hóa và chuẩn bị chứng từ vận tải, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quá trình vận chuyển diễn ra suôn sẻ và tuân thủ các quy định pháp luật.

Logistics tác động đến nhiều khía cạnh của nền kinh tế, từ sản xuất đến tiêu dùng. Việc hoàn thiện hạ tầng logistics, bao gồm cảng biển, đường bộ, đường sắt và đường hàng không, giúp giảm chi phí vận chuyển và tăng tốc độ lưu thông hàng hóa. Điều này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn giúp cải thiện đời sống người dân. Bên cạnh đó, logistics còn đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư nước ngoài, giúp các doanh nghiệp trong nước tiếp cận thị trường quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh. Chính phủ cần có chính sách phù hợp để hỗ trợ phát triển logistics, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu và tận dụng tối đa lợi thế từ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Logistics góp phần giúp các giao dịch kinh chu chuyển trơn hiệu quả. Quá trình toàn cầu hóa thúc đây sự hình thành và phát mi quan hệ giao. thương giữa các nước, quá trình nhập và thương mại quốc càng phong phú và dạng hơn, đồng cũng nhiều yêu cầu hơn nhằm đảm bảo việc giao dịch thực hiện hợp đồng diễn thuận Chỉ mỗi mắt xích trong hoạt động logistics đều hoạt động xuyên suốt, hiệu quả, nền kinh mới có tăng trưởng, đồng nhịp nhàng

Hoạt động logistics hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết hiệu quả các vấn đề liên quan đến đầu vào và đầu ra. Khi logistics được hoàn thiện, chi phí vận chuyển, bảo quản, kho bãi và phân phối giảm, giúp hàng hóa cạnh tranh hơn. Logistics còn giúp cải thiện chất lượng dịch vụ, đa dạng hóa nguồn cung ứng và tối ưu hóa quy trình vận chuyển. Những doanh nghiệp sản xuất, thay phải trung vào khâu vận phân phối chiếm nhiều thời gian, nhưng khó đem chuyên nghiệp, hiệu quả cao, hiện nay thông qua dụng dịch vụ logistics để giảm thiểu vận chuyển, đồng thời hiệu suất kinh doanh doanh cũng được tăng trưởng đáng . Đặc biệt, logistics còn đóng vai trò quan trọng trong hoạt động marketing, giúp sản phẩm đến tay khách hàng đúng thời gian và địa điểm, tăng sự hài lòng và trung thành của khách hàng. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường trong nước mà còn tạo điều kiện để thâm nhập thị trường quốc tế.

Chuyển đổi số trong logistics bao gồm việc ứng dụng các công nghệ như Internet of Things (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, điện toán đám mây và phân tích dữ liệu lớn để tối ưu hóa quy trình vận hành, quản lý chuỗi cung ứng, dự báo nhu cầu và nâng cao trải nghiệm khách hàng. IoT giúp theo dõi và quản lý hàng hóa trong thời gian thực, AI giúp tự động hóa các quy trình và đưa ra quyết định thông minh, blockchain giúp tăng cường tính minh bạch và an toàn trong giao dịch, điện toán đám mây giúp lưu trữ và xử lý dữ liệu hiệu quả, và phân tích dữ liệu lớn giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về thị trường và khách hàng. Chuyển đổi số không chỉ giúp giảm chi phí hoạt động mà còn tạo ra những cơ hội mới cho doanh nghiệp, như cung cấp dịch vụ cá nhân hóa, phát triển các kênh phân phối mới và tăng cường hợp tác với các đối tác.

Chuyển đổi xanh trong logistics tập trung vào giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường thông qua việc sử dụng năng lượng tái tạo, giảm phát thải khí nhà kính, tối ưu hóa quy trình vận chuyển, sử dụng vật liệu đóng gói thân thiện với môi trường và quản lý chất thải hiệu quả. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn tạo ra những lợi ích kinh tế, như giảm chi phí năng lượng, nâng cao uy tín thương hiệu và thu hút khách hàng quan tâm đến vấn đề môi trường. Các doanh nghiệp logistics cần chủ động áp dụng các giải pháp xanh, như sử dụng xe điện, tàu điện, máy bay điện, xây dựng kho bãi xanh và áp dụng các tiêu chuẩn môi trường quốc tế. Đồng thời, cần có sự hợp tác giữa các doanh nghiệp, chính phủ và cộng đồng để xây dựng một hệ sinh thái logistics xanh và bền vững.

Theo các báo cáo gần đây, việc ứng dụng công nghệ trong logistics tại Việt Nam vẫn còn ở mức độ thấp so với các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới. Mặc dù nhiều doanh nghiệp đã nhận thức được tầm quan trọng của công nghệ và bắt đầu đầu tư vào các giải pháp số, nhưng việc triển khai còn chậm và chưa đồng bộ. Các doanh nghiệp lớn thường có khả năng đầu tư vào công nghệ hiện đại hơn, trong khi các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp nhiều khó khăn về nguồn lực tài chính và kỹ thuật. Bên cạnh đó, việc thiếu hụt nhân lực có kỹ năng chuyên môn về công nghệ cũng là một thách thức lớn. Việc sử dụng các phần mềm quản lý vận tải (TMS), quản lý kho bãi (WMS), hệ thống định vị toàn cầu (GPS) và các ứng dụng di động còn hạn chế và chưa được tích hợp đầy đủ vào quy trình hoạt động.

Việc triển khai các giải pháp xanh trong logistics tại Việt Nam còn gặp nhiều rào cản và thách thức. Một trong những rào cản lớn nhất là chi phí đầu tư ban đầu cao, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc sử dụng xe điện, năng lượng mặt trời và các vật liệu đóng gói thân thiện với môi trường đòi hỏi một khoản đầu tư đáng kể, điều mà không phải doanh nghiệp nào cũng có khả năng chi trả. Ngoài ra, việc thiếu các chính sách hỗ trợ từ chính phủ và các tiêu chuẩn môi trường rõ ràng cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc thực hiện chuyển đổi xanh. Khách hàng cần có các tiêu chuẩn xanh cao hơn. Các khách hàng này sẵn sàng trả giá cao hơn. Việc thiếu nhận thức và sự quan tâm của người tiêu dùng đối với các sản phẩm và dịch vụ logistics xanh cũng là một thách thức không nhỏ.

Nhà nước cần đóng vai trò quan trọng trong việc tạo động lực và hướng dẫn cho quá trình chuyển đổi kép logistics. Các chính sách hỗ trợ tài chính, như giảm thuế, trợ cấp đầu tư và vay vốn ưu đãi, sẽ giúp các doanh nghiệp giảm bớt gánh nặng chi phí ban đầu. Bên cạnh đó, cần có các chính sách khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo, phương tiện vận chuyển xanh và các công nghệ thân thiện với môi trường. Đồng thời, việc xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn môi trường rõ ràng sẽ giúp các doanh nghiệp có cơ sở để thực hiện chuyển đổi xanh. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương để đảm bảo tính hiệu quả và đồng bộ của các chính sách. Chính phủ cũng cần tăng cường hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các nước phát triển và tham gia vào các diễn đàn khu vực và quốc tế về logistics.

Doanh nghiệp logistics cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đổi mới quy trình hoạt động, áp dụng các công nghệ tiên tiến và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng và môi trường. Việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra các giải pháp logistics sáng tạo và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Cần chú trọng đến việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, trang bị cho nhân viên những kỹ năng cần thiết về công nghệ và quản lý môi trường. Đồng thời, việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp chú trọng đến sự bền vững và trách nhiệm xã hội sẽ giúp thu hút và giữ chân nhân tài. Các doanh nghiệp cần hợp tác với nhau để chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực, tạo ra một cộng đồng logistics mạnh mẽ và đoàn kết.

Trong giai đoạn tăng tốc chuyển đổi, ngành logistics Việt Nam sẽ đối mặt với cả cơ hội và thách thức. Cơ hội đến từ sự tăng trưởng của thương mại điện tử, sự phục hồi của kinh tế toàn cầu và các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết. Tuy nhiên, cũng có những thách thức không nhỏ, như sự cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp nước ngoài, sự biến động của giá cả nguyên liệu và năng lượng, và các rủi ro về an ninh mạng và biến đổi khí hậu. Các doanh nghiệp cần chủ động nắm bắt cơ hội và đối phó với thách thức, bằng cách đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực quản lý rủi ro và tăng cường hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước. Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ phù hợp để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn và tận dụng tối đa cơ hội.

Logistics bền vững là mục tiêu mà ngành logistics Việt Nam cần hướng đến trong tương lai. Điều này không chỉ đòi hỏi việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường mà còn bao gồm việc đảm bảo các yếu tố xã hội và kinh tế, như tạo việc làm, nâng cao thu nhập và cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động. Logistics bền vững cần được tích hợp vào chiến lược phát triển của doanh nghiệp và chính sách của chính phủ. Cần có sự tham gia của tất cả các bên liên quan, từ nhà cung cấp, nhà sản xuất, nhà vận chuyển, nhà phân phối đến người tiêu dùng. Logistics bền vững không chỉ là một xu hướng mà là một yêu cầu bắt buộc để đảm bảo sự phát triển thịnh vượng của ngành logistics và của cả đất nước trong tương lai. Đó là những hành vi kinh doanh có trách nhiệm.