Tổng quan nghiên cứu

Việc dạy kỹ năng viết tiếng Anh cho học sinh trung học phổ thông tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là khi phương pháp dạy truyền thống chủ yếu tập trung vào sản phẩm cuối cùng (product-based approach - PBA). Theo ước tính, học sinh lớp 12 tại các trường THPT Hương Giang và Nam Đông, huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế, thường gặp khó khăn trong việc phát triển ý tưởng, tổ chức bài viết và sử dụng ngôn ngữ chính xác trong các bài viết tiếng Anh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của việc áp dụng phương pháp dạy học viết theo định hướng tiến trình (process-oriented approach - POA) trong việc nâng cao kỹ năng viết tiếng Anh cho học sinh lớp 12 tại hai trường trên. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2013-2014, với sự tham gia của 200 học sinh và 10 giáo viên tiếng Anh. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện chất lượng bài viết, tăng cường nhận thức và thái độ tích cực của học sinh đối với quá trình viết, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy viết tiếng Anh trong bối cảnh giáo dục phổ thông Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính về dạy học viết: phương pháp viết theo sản phẩm (product-based approach) và phương pháp viết theo tiến trình (process-oriented approach). Phương pháp viết theo sản phẩm tập trung vào kết quả cuối cùng của bài viết, nhấn mạnh ngữ pháp, từ vựng và cấu trúc câu chính xác. Ngược lại, phương pháp viết theo tiến trình coi viết là một quá trình sáng tạo, bao gồm các giai đoạn: lên ý tưởng (pre-writing), viết bản nháp (drafting), phản hồi và chỉnh sửa (responding and revising), hiệu đính (editing) và hoàn thiện bài viết (publishing). Các mô hình viết của White và Arndt, Harmer, Tribble và Seow được sử dụng để minh họa tính chất phi tuyến tính, tái diễn và tương tác của các giai đoạn trong quá trình viết. Nghiên cứu cũng áp dụng thang điểm phân tích (analytic scoring) của Jacobs et al. để đánh giá các khía cạnh nội dung, tổ chức, từ vựng, ngôn ngữ và kỹ thuật trong bài viết của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế thực nghiệm với hai nhóm: nhóm thí nghiệm (experimental group - EG) áp dụng phương pháp POA và nhóm đối chứng (control group - CG) tiếp tục học theo phương pháp PBA truyền thống. Tổng số 200 học sinh lớp 12 tại hai trường THPT Hương Giang và Nam Đông được chọn bằng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích. Dữ liệu được thu thập qua các công cụ: bảng hỏi về nhận thức và thái độ của giáo viên và học sinh đối với POA, bài kiểm tra viết trước và sau can thiệp, cùng quan sát lớp học. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS phiên bản 16, sử dụng kiểm định Paired-Sample T-test để so sánh sự khác biệt giữa trước và sau khi áp dụng POA. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong một học kỳ với 7 buổi học viết theo POA, mỗi buổi cách nhau hai tuần.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và thái độ của giáo viên: Hơn 80% giáo viên tham gia khảo sát có nhận thức tích cực và hiểu biết sâu sắc về phương pháp POA. Các hoạt động POA như lên ý tưởng, viết bản nháp, phản hồi và chỉnh sửa được áp dụng thường xuyên trong lớp học.
  2. Khó khăn trong quá trình áp dụng: Khoảng 65% học sinh gặp khó khăn trong việc phát triển ý tưởng và tổ chức bài viết, trong khi 50% giáo viên gặp trở ngại về thời gian và kỹ năng hướng dẫn học sinh trong các giai đoạn của POA.
  3. Cải thiện kỹ năng viết của học sinh: Nhóm thí nghiệm có sự tiến bộ rõ rệt với điểm trung bình bài viết tăng từ 14,2 lên 18,7 (tăng 31,7%), trong khi nhóm đối chứng chỉ tăng nhẹ từ 14,0 lên 14,8 (tăng 5,7%).
  4. Mối quan hệ giữa nhận thức và kết quả viết: Có mối tương quan chặt chẽ (r = 0,68, p < 0,01) giữa thái độ tích cực của học sinh đối với POA và sự cải thiện điểm số viết, cho thấy nhận thức tích cực thúc đẩy hiệu quả học tập.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc áp dụng phương pháp POA giúp học sinh phát triển kỹ năng viết tiếng Anh một cách toàn diện hơn so với phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào sản phẩm cuối cùng. Việc tập trung vào các giai đoạn của quá trình viết giúp học sinh nhận thức rõ hơn về cách tổ chức ý tưởng, phát triển nội dung và tự chỉnh sửa bài viết, từ đó nâng cao chất lượng bài viết. So sánh với các nghiên cứu trước đây tại các nước khác, kết quả tương đồng với những phát hiện về hiệu quả của POA trong việc nâng cao kỹ năng viết cho học sinh ESL/EFL. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình trước và sau can thiệp của hai nhóm, cũng như bảng thống kê tỉ lệ phần trăm học sinh gặp khó khăn và thái độ tích cực đối với POA. Những khó khăn về thời gian và kỹ năng của giáo viên cũng phản ánh thực trạng áp lực chương trình và cần được giải quyết để tối ưu hóa hiệu quả giảng dạy.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo giáo viên về POA: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ thuật hướng dẫn từng giai đoạn của quá trình viết, nhằm nâng cao năng lực sư phạm và kỹ năng hỗ trợ học sinh. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.
  2. Xây dựng tài liệu hướng dẫn và mẫu bài viết: Phát triển bộ tài liệu minh họa các bước viết theo POA phù hợp với trình độ học sinh THPT, giúp giáo viên và học sinh dễ dàng áp dụng. Thời gian hoàn thành trong 3 tháng, do các trường phối hợp biên soạn.
  3. Tăng thời lượng giờ học viết: Đề xuất tăng số tiết học viết tiếng Anh lên ít nhất 2 tiết/tuần để đảm bảo đủ thời gian thực hành các bước trong POA, giúp học sinh có cơ hội phát triển kỹ năng toàn diện.
  4. Khuyến khích hoạt động nhóm và phản hồi đồng đẳng: Tổ chức các hoạt động viết nhóm, trao đổi và phản hồi bài viết giữa học sinh nhằm tăng cường sự tương tác và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình học. Thực hiện liên tục trong năm học, do giáo viên chủ nhiệm và bộ môn phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nắm bắt phương pháp giảng dạy viết hiện đại, cải thiện kỹ năng hướng dẫn học sinh viết theo tiến trình, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.
  2. Nhà quản lý giáo dục: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và phân bổ thời gian dạy học phù hợp với thực tế giảng dạy viết tiếng Anh tại các trường phổ thông.
  3. Sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh: Tham khảo mô hình nghiên cứu và phương pháp áp dụng POA trong giảng dạy viết, phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu chuyên sâu.
  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về hiệu quả của POA trong môi trường giáo dục phổ thông Việt Nam, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về phương pháp dạy học viết.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp POA khác gì so với PBA trong dạy viết tiếng Anh?
    POA tập trung vào quá trình viết gồm các bước lên ý tưởng, viết bản nháp, phản hồi, chỉnh sửa và hoàn thiện, giúp học sinh phát triển kỹ năng toàn diện. PBA chỉ chú trọng vào sản phẩm cuối cùng, thường bỏ qua quá trình sáng tạo và sửa đổi.

  2. Làm thế nào để giáo viên có thể áp dụng POA hiệu quả trong lớp học?
    Giáo viên cần được đào tạo bài bản về các bước của POA, sử dụng các hoạt động nhóm, phản hồi đồng đẳng và tạo môi trường học tập tích cực, đồng thời phân bổ thời gian hợp lý cho từng giai đoạn viết.

  3. Học sinh gặp khó khăn gì khi học viết theo POA?
    Học sinh thường gặp khó khăn trong việc phát triển ý tưởng, tổ chức bài viết và tự chỉnh sửa. Tuy nhiên, qua các hoạt động nhóm và sự hướng dẫn của giáo viên, các khó khăn này có thể được khắc phục.

  4. POA có phù hợp với tất cả trình độ học sinh không?
    POA có thể điều chỉnh linh hoạt phù hợp với trình độ và năng lực của học sinh, từ đó giúp từng cá nhân phát triển kỹ năng viết theo tốc độ và khả năng riêng.

  5. Làm sao để đánh giá hiệu quả của POA trong dạy viết?
    Có thể sử dụng các bài kiểm tra viết trước và sau khi áp dụng POA, kết hợp với bảng hỏi về nhận thức và thái độ của học sinh, cùng quan sát lớp học để đánh giá sự tiến bộ và hiệu quả của phương pháp.

Kết luận

  • Phương pháp dạy học viết theo định hướng tiến trình (POA) giúp cải thiện đáng kể kỹ năng viết tiếng Anh của học sinh lớp 12 tại hai trường THPT Hương Giang và Nam Đông.
  • Giáo viên có nhận thức tích cực và áp dụng hiệu quả các hoạt động POA trong giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng bài viết của học sinh.
  • Học sinh thể hiện sự tiến bộ rõ rệt về điểm số viết và thái độ tích cực đối với quá trình viết sau khi áp dụng POA.
  • Các khó khăn về thời gian và kỹ năng của giáo viên cần được giải quyết thông qua đào tạo và hỗ trợ chuyên môn.
  • Đề xuất tăng cường đào tạo giáo viên, xây dựng tài liệu hướng dẫn, tăng thời lượng học viết và khuyến khích hoạt động nhóm để phát huy tối đa hiệu quả của POA trong giảng dạy viết tiếng Anh phổ thông.

Hãy áp dụng những giải pháp này để nâng cao kỹ năng viết tiếng Anh cho học sinh, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện trong bối cảnh giáo dục hiện đại.