Các yếu tố quyết định thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại 7 quốc gia ASEAN

• Tác giả: Nguyễn Khánh Duy
• Người hướng dẫn: Ph.D Nguyễn Duy Linh
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Các Yếu Tố Quyết Định Thu Hút Đầu Tư Trực Tiếp Nước Ngoài Tại 7 Quốc Gia ASEAN
• Loại tài liệu: Luận Văn Tốt Nghiệp
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• EXECUTIVE SUMMARY
• GUARANTEE
• ACKNOWLEDGEMENT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• LIST OF ABBREVIATIONS
• 1. CHAPTER 1: Reason for writing
• 1.1. Thesis novelty
• 1.2. Objective of the thesis
• 1.2.1. General objective
• 1.2.2. Specific objective
• 1.2.3. Research question
• 1.3. Subject and scope of the thesis
• 1.3.1. Thesis subject
• 1.3.2. Thesis scope
• 1.4. Regression methodology
• 1.5. Thesis structure
• 1.5.1. Chapter 1: Introduction
• 1.5.2. Chapter 2: Literature review and empirical research
• 1.5.3. Chapter 3: Data and methodology of the thesis
• 1.5.4. Chapter 4: Implementation and analysis of the model result
• 1.5.5. Chapter 5: Conclusion and policy implications
• 1.6. Chapter 1 summary
• 2. LITERATURE REVIEW AND EMPIRICAL RESEARCH
• 2.1. Literature review of foreign direct investment
• 2.2. Foreign direct investment definition
• 2.3. Classification of foreign direct investment
• 2.3.1. Horizontal FDI
• 2.3.2. Vertical FDI
• 2.3.3. Conglomerate FDI

I. Tổng Quan Về FDI ASEAN Tại Sao Đầu Tư Lại Quan Trọng

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là ở khu vực ASEAN. FDI không chỉ cung cấp nguồn vốn mà còn thúc đẩy chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực quản lý và tạo việc làm. Tuy nhiên, việc thu hút FDI không phải là điều dễ dàng, đòi hỏi các quốc gia phải có chính sách phù hợp và môi trường đầu tư hấp dẫn. Các nước như Việt Nam với nguồn nhân lực giá rẻ và tài nguyên thiên nhiên phong phú, đang nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư để thu hút thêm FDI. Sự cạnh tranh thu hút FDI giữa các nước ASEAN ngày càng gay gắt, đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài. Theo UNCTAD và Ban thư ký ASEAN (2021), năm 2019, khu vực ASEAN chứng kiến dòng vốn FDI cao nhất từ trước đến nay, đạt 182 tỷ USD.

1.1. Tầm quan trọng của FDI đối với tăng trưởng kinh tế ASEAN

FDI đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia ASEAN. Nó không chỉ bổ sung nguồn vốn mà còn góp phần vào quá trình chuyển giao công nghệ tiên tiến, nâng cao năng lực quản lý và tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới. Việc thu hút FDI hiệu quả giúp các quốc gia cải thiện năng lực cạnh tranh, hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu và đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Vì vậy, việc nghiên cứu và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến dòng vốn FDI là vô cùng quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách trong khu vực ASEAN.

1.2. So sánh dòng vốn FDI giữa các nước ASEAN Thực trạng và xu hướng

Dòng vốn FDI phân bố không đồng đều giữa các quốc gia ASEAN, với Singapore và Indonesia thường là những nước nhận được nhiều FDI nhất. Tuy nhiên, Việt Nam cũng đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn, thu hút một lượng lớn FDI nhờ vào lợi thế về chi phí lao động cạnh tranh và môi trường kinh doanh ngày càng được cải thiện. Xu hướng gần đây cho thấy các nhà đầu tư đang quan tâm nhiều hơn đến các lĩnh vực sản xuất công nghệ cao và dịch vụ, đòi hỏi các quốc gia ASEAN phải có những điều chỉnh chính sách phù hợp để đáp ứng nhu cầu mới này.

II. Thách Thức Thu Hút Đầu Tư Trực Tiếp Nước Ngoài Tại ASEAN

Mặc dù ASEAN là một khu vực hấp dẫn đối với FDI, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức. Đại dịch COVID-19 đã gây ra sự sụt giảm đáng kể trong dòng vốn FDI vào khu vực. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh từ các khu vực khác trên thế giới, rủi ro chính trị và bất ổn kinh tế cũng là những yếu tố cản trở FDI vào ASEAN. Để vượt qua những thách thức này, các quốc gia ASEAN cần tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, tăng cường hợp tác khu vực và đa dạng hóa nguồn vốn FDI. Việc xác định và giải quyết các rào cản đối với FDI là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của khu vực. Theo nghiên cứu, đại dịch Covid 19 có tác động chưa từng có, với mức giảm 25% và 12% FDI vào năm 2020 và 2021.

2.1. Tác động của COVID 19 đến dòng vốn FDI vào các nước ASEAN

Đại dịch COVID-19 đã gây ra những tác động tiêu cực đến dòng vốn FDI vào các nước ASEAN. Các biện pháp phong tỏa, hạn chế đi lại và gián đoạn chuỗi cung ứng đã làm giảm sức hấp dẫn của khu vực đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, một số quốc gia đã phục hồi nhanh chóng nhờ vào khả năng kiểm soát dịch bệnh tốt và các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp hiệu quả. Việc đánh giá và phân tích tác động của đại dịch là rất quan trọng để các quốc gia có thể đưa ra các biện pháp ứng phó phù hợp và phục hồi dòng vốn FDI.

2.2. Rủi ro chính trị và bất ổn kinh tế ảnh hưởng đến FDI như thế nào

Rủi ro chính trị và bất ổn kinh tế là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài. Sự thay đổi chính sách đột ngột, xung đột chính trị và khủng hoảng kinh tế có thể làm giảm đáng kể FDI vào một quốc gia hoặc khu vực. Các nhà đầu tư thường tìm kiếm sự ổn định vàpredictability trong môi trường đầu tư, do đó các quốc gia cần phải nỗ lực để giảm thiểu rủi ro chính trị và duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô để thu hút FDI.

2.3. Cạnh tranh thu hút FDI từ các khu vực khác trên thế giới

Các quốc gia ASEAN đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các khu vực khác trên thế giới trong việc thu hút FDI. Các khu vực như Châu Âu, Bắc Mỹ và các quốc gia mới nổi khác cũng đang tích cực cải thiện môi trường đầu tư và đưa ra các chính sách ưu đãi hấp dẫn để thu hút FDI. Để duy trì và tăng cường sức hấp dẫn của mình, các quốc gia ASEAN cần phải tiếp tục đổi mới và cải thiện năng lực cạnh tranh, đồng thời tăng cường hợp tác khu vực để tạo ra một thị trường chung hấp dẫn hơn cho các nhà đầu tư.

III. Cách Yếu Tố Kinh Tế Ảnh Hưởng Thu Hút FDI ASEAN Phân Tích

Các yếu tố kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút FDI vào ASEAN. Quy mô thị trường, tỷ giá hối đoái, chi phí lao động, và mức độ mở cửa kinh tế là những yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài. Một thị trường lớn và đang phát triển, tỷ giá hối đoái ổn định, chi phí lao động cạnh tranh và chính sách thương mại tự do đều có thể tạo ra một môi trường đầu tư hấp dẫn. Tuy nhiên, lạm phát cao và sự phát triển tài chính hạn chế có thể làm giảm sức hấp dẫn của một quốc gia đối với FDI. Nghiên cứu chỉ ra rằng quy mô thị trường, tỷ giá hối đoái, tiền lương lao động và độ mở kinh tế có tác động đến dòng vốn FDI.

3.1. Quy mô thị trường và tiềm năng tăng trưởng kinh tế ASEAN

Quy mô thị trường và tiềm năng tăng trưởng kinh tế là những yếu tố quan trọng thu hút FDI vào ASEAN. Một thị trường lớn với dân số đông và thu nhập ngày càng tăng tạo ra cơ hội lớn cho các nhà đầu tư nước ngoài để mở rộng hoạt động kinh doanh và tăng trưởng lợi nhuận. Tiềm năng tăng trưởng kinh tế cao cũng cho thấy rằng thị trường sẽ tiếp tục mở rộng trong tương lai, tạo ra sự hấp dẫn dài hạn cho FDI.

3.2. Tỷ giá hối đoái và ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của FDI

Tỷ giá hối đoái ổn định và cạnh tranh là một yếu tố quan trọng trong việc thu hút FDI. Một tỷ giá hối đoái ổn định giúp giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư nước ngoài và tạo ra sự chắc chắn hơn về lợi nhuận. Một tỷ giá hối đoái cạnh tranh, tức là đồng tiền của quốc gia được định giá thấp hơn so với các đồng tiền khác, có thể làm cho chi phí sản xuất và xuất khẩu trở nên rẻ hơn, thu hút FDI vào các ngành sản xuất và xuất khẩu.

3.3. Chi phí lao động và vai trò trong quyết định đầu tư FDI

Chi phí lao động là một yếu tố quan trọng trong quyết định đầu tư FDI, đặc biệt là trong các ngành sản xuất thâm dụng lao động. Các quốc gia ASEAN với chi phí lao động thấp hơn so với các quốc gia phát triển thường thu hút FDI vào các ngành này. Tuy nhiên, chi phí lao động không phải là yếu tố duy nhất, các nhà đầu tư cũng quan tâm đến năng suất lao động và kỹ năng của người lao động.

IV. Chính Sách Ảnh Hưởng Thu Hút FDI Vào ASEAN Cần Lưu Ý Gì

Chính sách đóng vai trò then chốt trong việc thu hút FDI vào ASEAN. Các chính sách ưu đãi thuế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ có thể tạo ra một môi trường đầu tư hấp dẫn. Tuy nhiên, chính sách cần phải minh bạch, nhất quán và được thực thi hiệu quả để tạo niềm tin cho các nhà đầu tư. Hợp tác khu vực và các hiệp định thương mại tự do (FTA) cũng có thể thúc đẩy FDI bằng cách tạo ra một thị trường lớn hơn và giảm thiểu rào cản thương mại. Các chính sách khuyến khích đầu tư cũng cần phải xem xét đến tác động môi trường và xã hội để đảm bảo sự phát triển bền vững. Để thu hút được lượng vốn FDI cần thiết, chính phủ các nước trong khối cần có những chính sách phù hợp với từng điều kiện kinh tế.

4.1. Ưu đãi thuế và vai trò khuyến khích Đầu tư trực tiếp nước ngoài ASEAN

Ưu đãi thuế là một công cụ phổ biến được sử dụng để thu hút FDI. Các ưu đãi thuế có thể bao gồm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế nhập khẩu đối với máy móc và thiết bị, và khấu hao nhanh hơn. Tuy nhiên, hiệu quả của các ưu đãi thuế phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ ưu đãi, thời gian áp dụng và các điều kiện kèm theo. Các nhà hoạch định chính sách cần phải cân nhắc kỹ lưỡng chi phí và lợi ích của các ưu đãi thuế để đảm bảo rằng chúng thực sự thúc đẩy FDI.

4.2. Cải cách thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ cho FDI

Thủ tục hành chính phức tạp và chi phí tuân thủ cao có thể là một rào cản lớn đối với FDI. Việc cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình và giảm chi phí tuân thủ có thể làm cho môi trường đầu tư trở nên hấp dẫn hơn. Điều này có thể bao gồm việc thành lập các trung tâm dịch vụ một cửa, sử dụng công nghệ thông tin để xử lý các thủ tục và giảm thiểu sự can thiệp của chính phủ vào hoạt động kinh doanh.

4.3. Hiệp định thương mại tự do FTA và thúc đẩy FDI khu vực ASEAN

Các hiệp định thương mại tự do (FTA) có thể thúc đẩy FDI bằng cách tạo ra một thị trường lớn hơn và giảm thiểu rào cản thương mại. Các FTA thường bao gồm các điều khoản về tự do hóa thương mại, bảo vệ đầu tư và giải quyết tranh chấp. Việc tham gia vào các FTA có thể giúp các quốc gia ASEAN thu hút FDI từ các quốc gia đối tác và tăng cường hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu.

V. Cơ Sở Hạ Tầng và Nguồn Nhân Lực Yếu Tố Cốt Lõi Cho FDI ASEAN

Cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực là hai yếu tố quan trọng để thu hút FDI vào ASEAN. Cơ sở hạ tầng tốt, bao gồm giao thông vận tải, năng lượng và viễn thông, giúp giảm chi phí vận chuyển và tăng cường khả năng kết nối. Nguồn nhân lực có kỹ năng và trình độ cao giúp nâng cao năng suất lao động và thu hút FDI vào các ngành công nghệ cao. Các quốc gia ASEAN cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng và giáo dục để tạo ra một môi trường đầu tư cạnh tranh. Nghiên cứu này chưa tìm thấy tác động của phát triển cơ sở hạ tầng, tỷ lệ lạm phát và phát triển tài chính đối với dòng vốn nước ngoài.

5.1. Vai trò của cơ sở hạ tầng giao thông năng lượng viễn thông

Cơ sở hạ tầng đóng vai trò then chốt trong việc thu hút FDI. Một hệ thống giao thông hiện đại giúp giảm chi phí vận chuyển và tăng cường khả năng kết nối giữa các địa phương và quốc gia. Nguồn cung cấp năng lượng ổn định và giá cả cạnh tranh là điều kiện tiên quyết cho các hoạt động sản xuất. Hệ thống viễn thông phát triển giúp các doanh nghiệp dễ dàng kết nối với khách hàng và đối tác trên toàn thế giới. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng là một trong những ưu tiên hàng đầu của các quốc gia ASEAN.

5.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để đáp ứng nhu cầu FDI

Nguồn nhân lực chất lượng cao là một yếu tố quan trọng để thu hút FDI vào các ngành công nghệ cao và dịch vụ. Các quốc gia ASEAN cần đầu tư vào giáo dục và đào tạo để nâng cao kỹ năng và trình độ của người lao động. Việc khuyến khích hợp tác giữa các trường đại học và doanh nghiệp cũng có thể giúp đảm bảo rằng chương trình đào tạo đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

5.3. Chính sách phát triển nguồn nhân lực và thu hút nhân tài

Các chính sách phát triển nguồn nhân lực cần phải toàn diện và bao gồm nhiều khía cạnh, từ giáo dục cơ bản đến đào tạo nghề và giáo dục đại học. Các chính sách này cần phải được thiết kế để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và khuyến khích sự đổi mới và sáng tạo. Các chính sách thu hút nhân tài cũng rất quan trọng để thu hút các chuyên gia và nhà khoa học hàng đầu đến làm việc và nghiên cứu tại ASEAN.

VI. Kết Luận Tương Lai Thu Hút FDI Tại ASEAN Và Gợi Ý Chính Sách

Việc thu hút FDI vào ASEAN là một quá trình liên tục đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng từ các quốc gia trong khu vực. Việc cải thiện môi trường đầu tư, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực, và tăng cường hợp tác khu vực là những yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của FDI. Các nhà hoạch định chính sách cần phải liên tục đánh giá và điều chỉnh chính sách để đáp ứng với những thay đổi của môi trường kinh tế toàn cầu và nhu cầu của các nhà đầu tư. Các nghiên cứu sâu hơn về tác động ngược lại của FDI đối với các yếu tố nói trên là cần thiết trong tương lai. Để gia tăng sự hấp dẫn của khu vực, các nhà lãnh đạo cần không ngừng đổi mới chính sách.

6.1. Tóm tắt các yếu tố quyết định FDI chính tại ASEAN

Các yếu tố quyết định FDI chính tại ASEAN bao gồm quy mô thị trường, tỷ giá hối đoái, chi phí lao động, mức độ mở cửa kinh tế, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và chính sách của chính phủ. Các yếu tố này có mối quan hệ phức tạp và tác động lẫn nhau. Việc hiểu rõ các yếu tố này là rất quan trọng để các nhà hoạch định chính sách có thể đưa ra các quyết định đúng đắn và hiệu quả.

6.2. Gợi ý chính sách để tăng cường Thu hút FDI ASEAN trong tương lai

Để tăng cường FDI vào ASEAN trong tương lai, các nhà hoạch định chính sách cần phải tập trung vào việc cải thiện môi trường đầu tư, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực, tăng cường hợp tác khu vực và thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo. Các chính sách cần phải minh bạch, nhất quán và được thực thi hiệu quả để tạo niềm tin cho các nhà đầu tư. Đồng thời, các chính sách cần phải xem xét đến tác động môi trường và xã hội để đảm bảo sự phát triển bền vững.

6.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo về tác động của FDI đối với ASEAN

Nghiên cứu tiếp theo về tác động của FDI đối với ASEAN có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của FDI đối với tăng trưởng kinh tế, việc làm, chuyển giao công nghệ và phát triển bền vững. Các nghiên cứu này cũng có thể xem xét tác động của FDI đối với các ngành công nghiệp cụ thể và các khu vực địa lý khác nhau trong ASEAN. Ngoài ra, các nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc so sánh hiệu quả của các chính sách thu hút FDI khác nhau và đưa ra các khuyến nghị chính sách cụ thể.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Theo báo cáo của UNCTAD và ASEAN Secretariat (2021), năm 2019, dòng vốn FDI vào khu vực ASEAN đạt mức kỷ lục 182 tỷ USD, trở thành khu vực thu hút FDI lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã khiến dòng vốn này giảm lần lượt 25% và 12% trong các năm 2020 và 2021, xuống còn 137 tỷ USD và 120 tỷ USD. Dù vậy, ASEAN vẫn duy trì vị thế hấp dẫn với tỷ trọng FDI toàn cầu tăng từ 11% lên mức cao hơn trong giai đoạn này.

Tại Việt Nam, sau khi gia nhập WTO năm 2007, FDI tăng mạnh với vốn đăng ký đạt 64 tỷ USD năm 2008, gấp ba lần năm trước đó. Mặc dù chịu ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính toàn cầu và khủng hoảng nợ công châu Âu, Việt Nam vẫn duy trì vị trí thứ ba trong ASEAN về thu hút FDI, chỉ sau Singapore và Indonesia. Năm 2021, bất chấp tác động nghiêm trọng của đại dịch, vốn đăng ký mới tại Việt Nam vẫn tăng 3,76%, vốn điều chỉnh tăng 26%, với tổng vốn FDI tích lũy đạt khoảng 405,9 tỷ USD.

Trước những biến động kinh tế và dịch bệnh, việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút FDI trở nên cấp thiết để các nhà hoạch định chính sách có thể xây dựng chiến lược phù hợp. Luận văn này tập trung nghiên cứu các nhân tố quyết định thu hút FDI tại 7 quốc gia ASEAN trong giai đoạn 2005-2021, nhằm đánh giá tác động của các biến như quy mô thị trường, tỷ giá hối đoái, chi phí lao động, phát triển hạ tầng, độ mở kinh tế, tỷ lệ lạm phát và phát triển tài chính đến dòng vốn FDI. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các quốc gia ASEAN nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư nước ngoài, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế liên quan đến đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Đầu tiên, lý thuyết OLI của Dunning nhấn mạnh ba yếu tố: Ownership (quyền sở hữu), Location (vị trí), và Internalization (nội bộ hóa) là cơ sở để các doanh nghiệp đa quốc gia quyết định đầu tư. Thứ hai, mô hình FDI phân loại thành ba loại chính: FDI ngang (horizontal), FDI dọc (vertical), và FDI hỗn hợp (conglomerate), phản ánh mục đích và hình thức đầu tư khác nhau của các nhà đầu tư nước ngoài.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm:

• Quy mô thị trường (Market size): Được đo bằng GDP thực tế, phản ánh sức mua và tiềm năng tiêu thụ của quốc gia tiếp nhận.
• Tỷ giá hối đoái (Foreign exchange rate): Tỷ giá giữa đồng nội tệ và USD, ảnh hưởng đến chi phí và lợi nhuận của nhà đầu tư.
• Độ mở kinh tế (Trade openness): Tỷ lệ tổng giá trị xuất nhập khẩu trên GDP, thể hiện mức độ hội nhập kinh tế quốc tế.
• Phát triển hạ tầng (Infrastructure): Số lượng thuê bao điện thoại di động trên 100 người, đại diện cho mức độ phát triển công nghệ và dịch vụ.
• Chi phí lao động (Labor wage): Mức lương trung bình quy đổi sang USD, ảnh hưởng đến chi phí sản xuất.
• Phát triển tài chính (Financial development): Tỷ lệ tín dụng nội địa do ngân hàng thương mại cung cấp trên GDP, phản ánh khả năng tiếp cận vốn.
• Tỷ lệ lạm phát (Inflation rate): Tỷ lệ thay đổi chỉ số giá tiêu dùng hàng năm, biểu thị sự ổn định kinh tế vĩ mô.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng (panel data) thu thập từ 7 quốc gia ASEAN gồm Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Campuchia trong giai đoạn 2005-2021, với tổng cộng 99 quan sát. Dữ liệu được lấy từ các nguồn uy tín như Ngân hàng Thế giới, IMF, UNCTAD, ILO và các cơ quan thống kê quốc gia.

Mô hình hồi quy được xây dựng với biến phụ thuộc là dòng vốn FDI ròng (Ln_FDI) và các biến độc lập gồm Ln_MARKET, Ln_EXCHANGE, OPEN, INFRA, WAGE, FINANCE, INFLATION. Phương pháp ước lượng chính là Mô hình Hiệu ứng Cố định (Fixed Effects Model - FEM), được lựa chọn dựa trên kết quả kiểm định Hausman với giả thuyết H0 bị bác bỏ (p-value = 0.05), cho thấy FEM phù hợp hơn so với Mô hình Hiệu ứng Ngẫu nhiên (Random Effects Model - REM).

Ngoài ra, các kiểm định về tự tương quan, đa cộng tuyến và phương sai sai số không đồng nhất cũng được thực hiện để đảm bảo tính chính xác và tin cậy của mô hình. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Eviews phiên bản 8.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô thị trường (Market size): Có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê ở mức 1% đến dòng vốn FDI. Cụ thể, khi GDP tăng 1%, dòng vốn FDI tăng tương ứng khoảng 0.x%. Điều này phù hợp với lý thuyết OLI và các nghiên cứu trước đây, cho thấy các quốc gia có thị trường lớn hơn thu hút nhiều FDI hơn nhờ tiềm năng tiêu thụ cao.

2. Độ mở kinh tế (Trade openness): Có tác động tích cực và ý nghĩa thống kê ở mức 5%. Hệ số hồi quy khoảng 0.66, cho thấy mức độ hội nhập kinh tế càng cao thì khả năng thu hút FDI càng lớn. Kết quả này đồng nhất với các nghiên cứu của Edwards (1990) và các tác giả khác.

3. Tỷ giá hối đoái (Foreign exchange rate): Ảnh hưởng tích cực đến FDI với ý nghĩa thống kê, tuy nhiên tác động không quá lớn. Khi tỷ giá tăng 1%, FDI tăng khoảng 0.x%. Lý giải cho điều này là tỷ giá cao giúp nhà đầu tư nhận được nhiều đồng nội tệ hơn khi chuyển đổi từ ngoại tệ, nhưng cũng có thể làm tăng chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu, làm giảm lợi thế cạnh tranh về lâu dài.

4. Chi phí lao động (Labor wage): Kết quả bất ngờ khi hệ số hồi quy dương và có ý nghĩa thống kê ở mức 1%, nghĩa là mức lương tăng 1% dẫn đến FDI tăng 0.x%. Điều này cho thấy nhà đầu tư không chỉ quan tâm đến chi phí thấp mà còn chú trọng đến năng suất lao động và chất lượng nguồn nhân lực.

5. Phát triển hạ tầng (Infrastructure), phát triển tài chính (Financial development) và tỷ lệ lạm phát (Inflation rate): Không có ảnh hưởng đáng kể đến dòng vốn FDI trong mẫu nghiên cứu. Nguyên nhân có thể do biến hạ tầng được đo bằng số thuê bao điện thoại di động chưa phản ánh đầy đủ chất lượng hạ tầng, trong khi phát triển tài chính và lạm phát không phải là yếu tố quyết định trực tiếp trong bối cảnh các quốc gia ASEAN.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các yếu tố kinh tế vĩ mô như quy mô thị trường, độ mở kinh tế và tỷ giá hối đoái đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút FDI vào các quốc gia ASEAN. Điều này phù hợp với các lý thuyết kinh tế quốc tế và các nghiên cứu trước đây, đồng thời phản ánh thực tế các nhà đầu tư nước ngoài ưu tiên các thị trường lớn, môi trường kinh tế mở và tỷ giá thuận lợi để tối đa hóa lợi nhuận.

Việc chi phí lao động có tác động tích cực ngược lại với giả thuyết ban đầu cho thấy nhà đầu tư không chỉ tìm kiếm lao động giá rẻ mà còn quan tâm đến năng suất và chất lượng lao động. Đây là xu hướng phù hợp với sự phát triển của các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao tại ASEAN.

Các yếu tố như hạ tầng, phát triển tài chính và lạm phát không có tác động rõ ràng có thể do cách đo lường chưa đầy đủ hoặc do các yếu tố này đã được cải thiện đồng đều trong khu vực, không tạo ra sự khác biệt lớn trong thu hút FDI. Kết quả này cũng gợi ý cần có các nghiên cứu sâu hơn với các chỉ số hạ tầng và tài chính đa chiều hơn.

Dữ liệu và kết quả có thể được trình bày qua các biểu đồ đường thể hiện xu hướng FDI và các biến độc lập theo thời gian, bảng hệ số hồi quy và ma trận tương quan để minh họa mối quan hệ giữa các biến.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế: Các quốc gia ASEAN cần tiếp tục mở rộng và thực thi các hiệp định thương mại tự do, giảm rào cản thương mại và đầu tư để nâng cao độ mở kinh tế, từ đó thu hút thêm dòng vốn FDI. Mục tiêu đạt mức tăng trưởng tỷ lệ xuất nhập khẩu trên GDP ít nhất 5% trong vòng 3 năm tới. Bộ Công Thương và Bộ Kế hoạch Đầu tư là các chủ thể chính thực hiện.

2. Mở rộng quy mô thị trường nội địa: Chính phủ cần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, nâng cao sức mua và đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ để tạo môi trường hấp dẫn cho nhà đầu tư. Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, phát triển hạ tầng xã hội và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cần được ưu tiên trong 5 năm tới. Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước thực hiện.

3. Ổn định và quản lý tỷ giá hợp lý: Ngân hàng Trung ương cần duy trì chính sách tỷ giá linh hoạt, ổn định để tạo niềm tin cho nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời hạn chế biến động quá lớn gây rủi ro cho hoạt động đầu tư. Mục tiêu duy trì biến động tỷ giá trong khoảng ±3% mỗi năm. Ngân hàng Nhà nước là chủ thể thực hiện.

4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Đầu tư vào đào tạo kỹ năng, nâng cao năng suất lao động để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các nhà đầu tư nước ngoài. Các chương trình đào tạo nghề, hợp tác với doanh nghiệp FDI cần được triển khai rộng rãi trong 3-5 năm tới. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách thu hút FDI phù hợp với đặc điểm kinh tế xã hội của từng quốc gia ASEAN, giúp nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư nước ngoài.

2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng và kinh tế quốc tế: Nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian phân tích, cung cấp dữ liệu và mô hình phân tích chi tiết, hỗ trợ các nghiên cứu tiếp theo về FDI và phát triển kinh tế khu vực.

3. Doanh nghiệp đa quốc gia và nhà đầu tư nước ngoài: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư giúp doanh nghiệp đánh giá môi trường đầu tư, lựa chọn địa điểm và chiến lược đầu tư hiệu quả tại các quốc gia ASEAN.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành tài chính, kinh tế và quản trị kinh doanh: Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích về phương pháp nghiên cứu định lượng, mô hình phân tích dữ liệu bảng và các yếu tố kinh tế ảnh hưởng đến FDI, hỗ trợ học tập và nghiên cứu khoa học.

Câu hỏi thường gặp

1. FDI là gì và tại sao nó quan trọng đối với các quốc gia ASEAN?
   FDI là đầu tư trực tiếp nước ngoài, trong đó nhà đầu tư nước ngoài sở hữu và kiểm soát doanh nghiệp tại quốc gia khác. FDI giúp bổ sung vốn, chuyển giao công nghệ, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững cho các quốc gia ASEAN.

2. Những yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến thu hút FDI tại ASEAN?
   Nghiên cứu cho thấy quy mô thị trường, độ mở kinh tế, tỷ giá hối đoái và chi phí lao động là các yếu tố có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến dòng vốn FDI vào các quốc gia ASEAN.

3. Tại sao chi phí lao động lại có tác động tích cực đến FDI trong nghiên cứu này?
   Mặc dù chi phí lao động cao hơn thường được coi là bất lợi, nhưng trong bối cảnh ASEAN, nhà đầu tư chú trọng đến năng suất và chất lượng lao động hơn là chỉ giá rẻ, do đó mức lương tăng phản ánh năng suất lao động cao hơn, thu hút FDI.

4. Tại sao phát triển hạ tầng và tài chính không ảnh hưởng rõ ràng đến FDI?
   Có thể do biến hạ tầng được đo bằng số thuê bao điện thoại di động chưa phản ánh đầy đủ chất lượng hạ tầng, còn phát triển tài chính không phải là yếu tố quyết định trực tiếp trong bối cảnh các quốc gia ASEAN đã có mức độ phát triển tương đối đồng đều.

5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
   Luận văn sử dụng phương pháp định lượng với mô hình hồi quy dữ liệu bảng (panel data) và phương pháp ước lượng Hiệu ứng Cố định (Fixed Effects Model) để phân tích tác động của các biến độc lập đến dòng vốn FDI trong giai đoạn 2005-2021.

Kết luận

• Luận văn đã xác định bốn nhân tố chính ảnh hưởng tích cực đến thu hút FDI tại 7 quốc gia ASEAN gồm quy mô thị trường, độ mở kinh tế, tỷ giá hối đoái và chi phí lao động.
• Phát triển hạ tầng, phát triển tài chính và tỷ lệ lạm phát không có tác động đáng kể trong mẫu nghiên cứu.
• Phương pháp nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng và mô hình Hiệu ứng Cố định đảm bảo tính chính xác và phù hợp với đặc điểm dữ liệu.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà hoạch định chính sách xây dựng chiến lược thu hút FDI hiệu quả hơn trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với các chỉ số hạ tầng và tài chính đa chiều hơn, cũng như phân tích tác động ngược của FDI đến các yếu tố kinh tế vĩ mô.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và nhà nghiên cứu nên áp dụng kết quả này để điều chỉnh chính sách và tiếp tục nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư nước ngoài tại ASEAN.