Các Yếu Tố Tác Động Đến Lợi Nhuận Của Các Ngân Hàng Thương Mại Tại Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thị Kim Thoa
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Hoàng Vĩnh Lộc
• Trường học: Trường Đại học Ngân hàng Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
• Đề tài: Các Yếu Tố Tác Động Đến Lợi Nhuận Của Các Ngân Hàng Thương Mại Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• ABSTRACT
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Đóng góp của nghiên cứu
• 1.7. Bố cục của đề tài
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Lý thuyết về lợi nhuận của ngân hàng thương mại
• 2.1.1. Khái niệm lợi nhuận của ngân hàng thương mại
• 2.1.2. Các chỉ tiêu phản ánh tỷ suất lợi nhuận của ngân hàng thương mại
• 2.2. Các yếu tố tác động đến lợi nhuận tại các ngân hàng thương mại
• 2.2.1. Nhóm yếu tố thuộc nội tại ngân hàng thương mại
• 2.2.2. Nhóm các yếu tố thuộc vĩ mô nền kinh tế
• 2.3. Tình hình nghiên cứu
• 2.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.3.2. Các nghiên cứu trong nước
• 2.3.3. Khoảng trống nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu
• 3.1.1. Đề xuất mô hình nghiên cứu
• 3.1.2. Giải thích biến độc lập
• 3.1.3. Giả thuyết nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.1. Quy trình thực hiện nghiên cứu
• 3.2.2. Mẫu nghiên cứu và phương pháp thu thập số liệu
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu
• 4.2. Tình hình thay đổi của tỷ suất lợi nhuận của các ngân hàng thương mại Việt Nam từ năm 2013 – 2022
• 4.3. Thống kê mô tả các biến số trong mô hình nghiên cứu
• 4.4. Sự tương quan giữa các biến số độc lập trong mô hình nghiên cứu
• 4.5. Kết quả tính toán
• 4.6. Kết quả kiểm định cho các mô hình hồi quy
• 4.7. Kiểm định và khắc phục khuyết tật của mô hình REM
• 4.8. Kiểm định giả thuyết thống kê và thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.8.1. Kiểm định giả thuyết thống kê
• 4.8.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý
• 5.1. Các hàm ý chính sách
• 5.1.1. Gia tăng quy mô ngân hàng
• 5.1.2. Gia tăng vốn chủ sở hữu
• 5.1.3. Quản lý tốt chi phí hoạt động
• 5.1.4. Đảm bảo tăng trưởng tín dụng ổn định
• 5.1.5. Giảm tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng
• 5.1.6. Đảm bảo mức tăng trưởng tiền gửi huy động cần thiết
• 5.1.7. Đối với các nhân tố thuộc ví mô nền kinh tế
• 5.2. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.2.1. Hạn chế nghiên cứu
• 5.2.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: DỮ LIỆU THU THẬP
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ TÍNH TOÁN

I. Tổng Quan Lợi Nhuận Ngân Hàng TM Việt Nam 2024

Toàn cầu hóa tạo điều kiện phát triển nhưng cũng mang đến sự cạnh tranh khốc liệt cho ngành tài chính - ngân hàng. Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò trung gian tài chính, luân chuyển vốn từ người thừa đến người cần, thúc đẩy kinh doanh. Do đó, lợi nhuận của NHTM rất quan trọng. Sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, áp lực đổi mới liên tục. NHTM vừa huy động vốn nhàn rỗi, vừa cho vay, nên sức khỏe tài chính của ngân hàng ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế. Các NHTM theo đuổi mục tiêu lợi nhuận từ chênh lệch huy động - cho vay và đầu tư. Lợi nhuận tốt của NHTM cho thấy bức tranh tài chính khả quan, quan trọng với nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý nhà nước. Trong thời gian qua, có NHTM Việt Nam công bố lợi nhuận hàng nghìn tỷ đồng, nhưng cũng có ngân hàng chỉ vài trăm tỷ, thậm chí không có lợi nhuận (Bình Khánh, 2023). Các NHTM không ngừng nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh (HĐKD) và chất lượng dịch vụ.

1.1. Tầm Quan Trọng của Lợi Nhuận Ngân Hàng Thương Mại

Lợi nhuận không chỉ là thước đo thành công của một ngân hàng mà còn là yếu tố then chốt để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của toàn bộ hệ thống tài chính. Lợi nhuận cao cho phép ngân hàng tăng cường vốn chủ sở hữu, đầu tư vào công nghệ mới, mở rộng mạng lưới hoạt động và nâng cao chất lượng dịch vụ. Đồng thời, nó cũng tạo niềm tin cho các nhà đầu tư, khách hàng và đối tác, từ đó thu hút thêm nguồn vốn và mở rộng thị phần. Theo Nguyễn Văn Tiến (2015), các ngân hàng có lợi nhuận ổn định thường có khả năng chống chịu tốt hơn trước các biến động kinh tế và rủi ro tài chính.

1.2. Bối Cảnh Kinh Tế Vĩ Mô và Ảnh Hưởng đến Ngân Hàng

Tình hình kinh tế vĩ mô có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các ngân hàng thương mại. Các yếu tố như tăng trưởng GDP, lạm phát, lãi suất, tỷ giá hối đoái, và chính sách tiền tệ đều tác động đến khả năng sinh lời của ngân hàng. Ví dụ, khi GDP tăng trưởng mạnh, nhu cầu tín dụng của doanh nghiệp và cá nhân tăng lên, giúp ngân hàng mở rộng hoạt động cho vay và tăng lợi nhuận. Ngược lại, lạm phát cao có thể làm giảm giá trị thực của các khoản vay và tăng chi phí hoạt động của ngân hàng. Chính sách tiền tệ thắt chặt cũng có thể làm giảm tăng trưởng tín dụng và ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng.

II. Thách Thức Giảm Lợi Nhuận Ngân Hàng TM Hậu Covid

Đại dịch Covid-19 tác động tiêu cực đến kinh tế Việt Nam và ngành ngân hàng. Ưu tiên chống dịch dẫn đến đóng cửa nền kinh tế, gây khó khăn trong tiêu thụ hàng hóa, dòng tiền bị tắc nghẽn. Rủi ro tín dụng tăng, dự phòng RRTD tăng theo, giảm lợi nhuận. Lãi suất cho vay giảm, nhu cầu vay cũng giảm, biên lợi nhuận ngân hàng giảm. Ngân hàng điện tử phát triển, chi phí đầu tư tăng. Các gói hỗ trợ của Chính phủ được duy trì nhưng thu nhập ngân hàng giảm. NHNN nới lỏng thanh khoản nhưng nhu cầu vay yếu và cạnh tranh căng thẳng làm suy giảm lợi nhuận (Bùi Phương Linh, 2022; Nhật Dương, 2023).

2.1. Tác Động của Covid 19 Đến Hoạt Động Tín Dụng và Nợ Xấu

Đại dịch Covid-19 đã gây ra những xáo trộn lớn trong hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại. Doanh nghiệp và cá nhân gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh, dẫn đến khả năng trả nợ giảm sút và nợ xấu tăng lên. Ngân hàng phải tăng cường trích lập dự phòng rủi ro tín dụng, làm giảm lợi nhuận. Đồng thời, nhu cầu tín dụng cũng giảm do các hoạt động kinh tế bị đình trệ, làm giảm cơ hội cho ngân hàng mở rộng hoạt động cho vay. Để ứng phó với tình hình này, các ngân hàng cần có các biện pháp quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả, đồng thời hỗ trợ khách hàng vượt qua khó khăn để duy trì khả năng trả nợ.

2.2. Áp Lực Chi Phí và Thay Đổi Thói Quen Khách Hàng

Đại dịch Covid-19 cũng gây ra áp lực chi phí lớn cho các ngân hàng thương mại. Chi phí hoạt động tăng lên do phải thực hiện các biện pháp phòng chống dịch bệnh, đồng thời phải đầu tư vào công nghệ để đáp ứng nhu cầu giao dịch trực tuyến của khách hàng. Thói quen của khách hàng cũng thay đổi, khi họ chuyển sang sử dụng các dịch vụ ngân hàng trực tuyến nhiều hơn, làm giảm doanh thu từ các kênh giao dịch truyền thống. Để duy trì lợi nhuận, các ngân hàng cần tối ưu hóa chi phí hoạt động, đồng thời phát triển các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng số để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

III. Cách Tăng Trưởng Lợi Nhuận NHTM Quản Trị Rủi Ro

Năm 2019, các NHTM Việt Nam đạt mức kỷ lục về lợi nhuận trước thuế là 120 ngàn tỷ đồng, tăng 22% so với năm 2018. Đến năm 2020, lợi nhuận vẫn tăng, nhưng tốc độ chậm hơn. Năm 2021, lợi nhuận phục hồi mạnh mẽ với tốc độ tăng đến 31%. Năm 2022, lợi nhuận vẫn tăng nhưng chỉ đạt tốc độ 2% (Thái Phương, 2023). Báo cáo của Ngân hàng Thế giới nhận định triển vọng kinh tế Việt Nam vẫn thuận lợi, GDP dự báo tăng trưởng 6,3% năm 2023. NHNN tái cơ cấu NHTM yếu kém, đẩy nhanh số hóa, các nguồn doanh thu mới có thể hỗ trợ khả năng sinh lời. NHTM quốc doanh tiếp tục kém hơn các tổ chức cho vay tư nhân và nước ngoài về mặt lợi nhuận.

3.1. Quản Lý Nợ Xấu và Rủi Ro Tín Dụng Hiệu Quả

Quản lý nợ xấu và rủi ro tín dụng là một trong những yếu tố quan trọng nhất để đảm bảo lợi nhuận của ngân hàng. Nợ xấu không chỉ làm giảm doanh thu mà còn làm tăng chi phí dự phòng và chi phí xử lý nợ. Để quản lý nợ xấu hiệu quả, ngân hàng cần có quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ, đánh giá rủi ro chính xác, và có các biện pháp thu hồi nợ kịp thời. Đồng thời, ngân hàng cần đa dạng hóa danh mục tín dụng để giảm thiểu rủi ro tập trung vào một số ngành hoặc khách hàng cụ thể.

3.2. Đa Dạng Hóa Nguồn Thu Nhập và Dịch Vụ

Ngoài hoạt động cho vay truyền thống, ngân hàng có thể tăng lợi nhuận bằng cách đa dạng hóa nguồn thu nhập và dịch vụ. Các nguồn thu nhập khác có thể bao gồm phí dịch vụ, hoa hồng từ bán bảo hiểm, kinh doanh ngoại tệ, và các hoạt động đầu tư. Các dịch vụ mới có thể bao gồm ngân hàng số, thanh toán trực tuyến, quản lý tài sản, và tư vấn tài chính. Việc đa dạng hóa nguồn thu nhập và dịch vụ không chỉ giúp tăng lợi nhuận mà còn giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro và đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng.

IV. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Hoạt Động Ngân Hàng Số

Lợi nhuận của các NHTM Việt Nam biến động trong bối cảnh kinh tế bất ổn. Lợi nhuận của các NHTM Việt Nam là chủ đề quan trọng cần được phân tích, đặc biệt là giai đoạn Việt Nam tiếp tục trên con đường tăng trưởng và hội nhập kinh tế. Hệ thống tài chính ngân hàng của Việt Nam đang phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, hệ thống NHTM nước ta vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như cạnh tranh gay gắt, chi phí hoạt động tăng, nợ xấu và kỹ thuật số đang gây áp lực lên lợi nhuận ngân hàng. Các ngân hàng cần duy trì lợi nhuận để đảm bảo sức khỏe tài chính và khả năng cung cấp các dịch vụ quan trọng.

4.1. Đầu Tư vào Công Nghệ và Chuyển Đổi Số

Đầu tư vào công nghệ và chuyển đổi số là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng lợi nhuận của ngân hàng trong bối cảnh hiện nay. Ngân hàng có thể sử dụng công nghệ để tự động hóa các quy trình, giảm chi phí, tăng tốc độ xử lý giao dịch, và cải thiện trải nghiệm của khách hàng. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (ML), blockchain, và điện toán đám mây có thể được ứng dụng để phát triển các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng số mới, đồng thời tăng cường khả năng quản lý rủi ro và phát hiện gian lận.

4.2. Tối Ưu Hóa Chi Phí Hoạt Động và Nâng Cao Năng Suất

Tối ưu hóa chi phí hoạt động và nâng cao năng suất là một trong những biện pháp quan trọng để tăng lợi nhuận của ngân hàng. Ngân hàng có thể giảm chi phí bằng cách tự động hóa các quy trình, sử dụng công nghệ để giảm thiểu giấy tờ, và tối ưu hóa quy trình làm việc. Đồng thời, ngân hàng cần nâng cao năng suất của nhân viên bằng cách đào tạo, trang bị công cụ làm việc hiệu quả, và tạo môi trường làm việc khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới. Việc tối ưu hóa chi phí hoạt động và nâng cao năng suất không chỉ giúp tăng lợi nhuận mà còn giúp ngân hàng cạnh tranh tốt hơn trên thị trường.

V. Nghiên Cứu Yếu Tố Ảnh Hưởng Lợi Nhuận NH TM VN

Các nghiên cứu tại Việt Nam tập trung vào các yếu tố phổ biến như quy mô ngân hàng, nợ xấu, đòn bẩy tài chính, tăng trưởng tín dụng và các biến vĩ mô như tăng trưởng kinh tế, lạm phát có tác động đến lợi nhuận của ngân hàng. Các vấn đề liên quan đến sở hữu Nhà nước hay tác động của Covid 19 vẫn chưa được tập trung nghiên cứu. Nghiên cứu này sẽ phù hợp hơn, gần gũi với thực tiễn hơn. Các nhà hoạch định chiến lược có thể đánh giá tác động của các chương trình cải cách và tái cơ cấu ngành ngân hàng gần đây đến khả năng sinh lời của ngân hàng.

5.1. Mô Hình CAMELS và Đánh Giá Sức Khỏe Tài Chính Ngân Hàng

Mô hình CAMELS (Capital adequacy, Asset quality, Management, Earnings, Liquidity, Sensitivity) là một công cụ quan trọng để đánh giá sức khỏe tài chính của ngân hàng. Mô hình này đánh giá các khía cạnh khác nhau của hoạt động ngân hàng, từ khả năng đáp ứng vốn, chất lượng tài sản, năng lực quản lý, khả năng sinh lời, khả năng thanh khoản, đến khả năng nhạy cảm với các biến động thị trường. Việc đánh giá sức khỏe tài chính của ngân hàng bằng mô hình CAMELS giúp các nhà quản lý và cơ quan quản lý có cái nhìn toàn diện về tình hình hoạt động của ngân hàng và đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời để đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính.

5.2. Phân Tích Tác Động của Tăng Trưởng Tín Dụng và Lãi Suất

Tăng trưởng tín dụng và lãi suất là hai yếu tố quan trọng có ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận của ngân hàng. Tăng trưởng tín dụng giúp ngân hàng mở rộng hoạt động cho vay và tăng doanh thu từ lãi. Tuy nhiên, tăng trưởng tín dụng quá nhanh có thể dẫn đến rủi ro tín dụng tăng lên. Lãi suất cũng có ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận của ngân hàng, khi lãi suất cho vay tăng lên, ngân hàng có thể tăng doanh thu từ lãi, nhưng cũng có thể làm giảm nhu cầu tín dụng của khách hàng. Để quản lý tốt tăng trưởng tín dụng và lãi suất, ngân hàng cần có chính sách tín dụng hợp lý, đánh giá rủi ro chính xác, và điều chỉnh lãi suất phù hợp với tình hình thị trường.

VI. Kết Luận Giải Pháp Toàn Diện Cho Lợi Nhuận NHTM

Đề tài nghiên cứu “Các yếu tố tác động đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam” sẽ đưa ra mô hình nghiên cứu phù hợp với thực trạng hệ thống NHTM Việt Nam hiện tại. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định và đo lường mức độ tác động của các yếu tố đến lợi nhuận của các NHTM Việt Nam. Từ kết quả nghiên cứu đề xuất các hàm ý quản trị cho các NHTM Việt Nam nhằm gia tăng lợi nhuận trong tương lai.

6.1. Hàm Ý Chính Sách và Chiến Lược Quản Trị Ngân Hàng

Nghiên cứu này cung cấp các hàm ý chính sách và chiến lược quản trị ngân hàng quan trọng. Các nhà quản lý ngân hàng có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để đưa ra các quyết định chiến lược về quản lý rủi ro, đa dạng hóa nguồn thu nhập, đầu tư vào công nghệ, và tối ưu hóa chi phí hoạt động. Các cơ quan quản lý nhà nước có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách tiền tệ và tài khóa phù hợp, nhằm hỗ trợ sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo và Các Vấn Đề Cần Quan Tâm

Nghiên cứu này cũng mở ra các hướng nghiên cứu tiếp theo và các vấn đề cần quan tâm trong lĩnh vực ngân hàng. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của ngân hàng, như chất lượng quản trị, môi trường pháp lý, và các yếu tố xã hội. Đồng thời, cần quan tâm đến các vấn đề như tác động của biến đổi khí hậu đến hoạt động ngân hàng, rủi ro an ninh mạng, và các thách thức liên quan đến chuyển đổi số.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ 2013 đến 2022, các ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam đã trải qua nhiều biến động kinh tế, bao gồm tác động của đại dịch Covid-19 và các biến động vĩ mô khác. Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, lợi nhuận trước thuế của các NHTM đạt kỷ lục 120 nghìn tỷ đồng năm 2019, tăng 22% so với năm trước đó. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng lợi nhuận có sự biến động rõ rệt trong các năm tiếp theo, với mức tăng chỉ 8% năm 2020 và phục hồi mạnh mẽ 31% năm 2021, trước khi giảm tốc còn 2% năm 2022. Những biến động này phản ánh sự ảnh hưởng sâu sắc của các yếu tố nội tại và vĩ mô đến hiệu quả kinh doanh của các NHTM.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc xác định các yếu tố tác động đến lợi nhuận của các NHTM Việt Nam, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc nâng cao hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh của hệ thống ngân hàng. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận, đo lường mức độ tác động của từng yếu tố và đề xuất các hàm ý quản trị phù hợp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 24 NHTM chiếm hơn 70% thị phần và tổng tài sản hệ thống, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2013-2022, giai đoạn có nhiều biến động kinh tế và chính sách quan trọng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý hiểu rõ hơn về các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững, đồng thời góp phần ổn định và phát triển hệ thống tài chính quốc gia trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về lợi nhuận ngân hàng, tập trung vào hai nhóm yếu tố chính: yếu tố nội tại ngân hàng và yếu tố vĩ mô nền kinh tế.

1. Lý thuyết về lợi nhuận ngân hàng thương mại: Lợi nhuận được định nghĩa là khoản chênh lệch giữa tổng thu nhập và tổng chi phí hoạt động, phản ánh hiệu quả sử dụng tài sản và vốn chủ sở hữu (ROA, ROE). ROA được chọn làm chỉ tiêu chính để đánh giá lợi nhuận, thể hiện khả năng sinh lời trên tổng tài sản.

2. Mô hình các yếu tố tác động đến lợi nhuận: Mô hình nghiên cứu kế thừa và phát triển từ nghiên cứu của Ekinci và Poyraz (2019), bổ sung các biến phù hợp với bối cảnh Việt Nam như quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ lệ chi phí hoạt động, tăng trưởng tín dụng, dự phòng rủi ro tín dụng, tỷ lệ thanh khoản, tăng trưởng tiền gửi, cấu trúc sở hữu Nhà nước, tốc độ tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát và đại dịch Covid-19.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Quy mô ngân hàng (SIZE): Logarit tổng tài sản, thể hiện sức mạnh tài chính và khả năng tiếp cận khách hàng.
• Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (LEV): Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, phản ánh đòn bẩy tài chính và khả năng chịu đựng rủi ro.
• Tỷ lệ chi phí hoạt động (ME): Chi phí vận hành trên tổng tài sản, đánh giá hiệu quả quản lý chi phí.
• Tăng trưởng tín dụng (LOAN): Tốc độ tăng dư nợ cho vay, thể hiện mở rộng hoạt động tín dụng.
• Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng (LLR): Tỷ lệ trích lập dự phòng cho nợ xấu, ảnh hưởng đến chi phí và lợi nhuận.
• Tỷ lệ thanh khoản (LIQ): Tỷ lệ tài sản dễ chuyển đổi thành tiền mặt, đảm bảo khả năng thanh toán.
• Tăng trưởng tiền gửi (DGR): Tốc độ tăng tiền gửi huy động, ảnh hưởng đến nguồn vốn và chi phí vốn.
• Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDPgr) và tỷ lệ lạm phát (INF): Yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh ngân hàng.
• Cấu trúc sở hữu Nhà nước (STA) và đại dịch Covid-19 (COVID): Biến giả phản ánh đặc điểm sở hữu và tác động khủng hoảng y tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính hợp nhất đã kiểm toán và báo cáo thường niên của 24 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2013-2022, tổng cộng 240 quan sát. Dữ liệu vĩ mô được lấy từ các nguồn uy tín như World Bank, IMF.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm STATA 14.0 với các bước:

• Thống kê mô tả và phân tích tương quan để kiểm tra đa cộng tuyến.
• Hồi quy đa biến với các mô hình Pooled OLS, FEM, REM để lựa chọn mô hình phù hợp qua kiểm định Hausman, F-test và Breusch-Pagan.
• Kiểm định và khắc phục các hiện tượng khuyết tật như đa cộng tuyến, phương sai sai số thay đổi, tự tương quan bằng phương pháp FGLS.
• Kiểm định giả thuyết và thảo luận kết quả.

Cỡ mẫu 240 quan sát đảm bảo tính đại diện và phù hợp với yêu cầu tối thiểu theo công thức n ≥ 50 + 8m (với m=11 biến độc lập). Phương pháp chọn mẫu tập trung vào các NHTM Việt Nam chiếm hơn 70% thị phần, loại trừ ngân hàng vốn nước ngoài để đảm bảo tính đồng nhất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu và tỷ lệ chi phí hoạt động có ảnh hưởng tích cực đến ROA:

   • Quy mô ngân hàng (SIZE) có hệ số hồi quy dương, cho thấy ngân hàng lớn hơn có lợi nhuận cao hơn do khả năng tiếp cận khách hàng và dự án đầu tư tốt hơn.
   • Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (LEV) tăng 1% dẫn đến tăng ROA tương ứng, phản ánh vai trò của vốn dài hạn trong giảm áp lực thanh toán và tăng khả năng sinh lời.
   • Tỷ lệ chi phí hoạt động (ME) cũng có tác động tích cực, cho thấy chi phí đầu tư hợp lý giúp mở rộng thị phần và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

2. Tăng trưởng tín dụng, dự phòng rủi ro tín dụng, tăng trưởng tiền gửi, tăng trưởng GDP, sở hữu Nhà nước và đại dịch Covid-19 ảnh hưởng tiêu cực đến ROA:

   • Tăng trưởng tín dụng (LOAN) và tăng trưởng tiền gửi (DGR) có hệ số âm, cho thấy mở rộng tín dụng và huy động không kiểm soát làm tăng rủi ro và chi phí vốn, giảm lợi nhuận.
   • Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng (LLR) tăng làm giảm lợi nhuận do chi phí dự phòng tăng.
   • Tăng trưởng GDP (GDPgr) có tác động tiêu cực, có thể do tăng trưởng nóng dẫn đến rủi ro tín dụng cao hơn.
   • Các NHTM có sở hữu Nhà nước (STA) có lợi nhuận thấp hơn do chính sách thận trọng và hạn chế rủi ro.
   • Đại dịch Covid-19 (COVID) làm giảm lợi nhuận do gián đoạn hoạt động và tăng nợ xấu.

3. Tỷ lệ thanh khoản và tỷ lệ lạm phát không có ý nghĩa thống kê với ROA:

   • Tỷ lệ thanh khoản (LIQ) không ảnh hưởng rõ ràng đến lợi nhuận, có thể do các ngân hàng duy trì thanh khoản ở mức ổn định.
   • Tỷ lệ lạm phát (INF) không có tác động đáng kể, phù hợp với một số nghiên cứu trước đây.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quy mô ngân hàng và vốn chủ sở hữu là những yếu tố then chốt giúp các NHTM Việt Nam gia tăng lợi nhuận, phù hợp với lý thuyết về sức mạnh tài chính và đòn bẩy vốn. Tỷ lệ chi phí hoạt động tích cực phản ánh việc đầu tư chi phí hợp lý để mở rộng thị trường và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Mặt khác, tăng trưởng tín dụng và tiền gửi không kiểm soát làm gia tăng rủi ro tín dụng và chi phí dự phòng, từ đó làm giảm lợi nhuận. Điều này phù hợp với thực tế sau đại dịch Covid-19, khi nợ xấu tăng và áp lực thanh toán lớn. Tác động tiêu cực của sở hữu Nhà nước phản ánh chính sách thận trọng và hạn chế rủi ro, dẫn đến lợi nhuận thấp hơn so với các ngân hàng tư nhân.

Việc tỷ lệ thanh khoản và lạm phát không có ý nghĩa thống kê có thể do các ngân hàng duy trì chính sách quản lý rủi ro hiệu quả và môi trường lạm phát ổn định trong giai đoạn nghiên cứu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện biến động ROA theo từng năm và bảng hồi quy đa biến chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Gia tăng quy mô ngân hàng: Các NHTM cần tập trung mở rộng tổng tài sản thông qua đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, nâng cao năng lực tài chính để tiếp cận khách hàng và dự án lớn hơn. Mục tiêu tăng trưởng quy mô nên được thực hiện trong vòng 3-5 năm tới, do ban lãnh đạo ngân hàng chủ trì.

2. Tăng cường vốn chủ sở hữu: Khuyến khích các ngân hàng tăng vốn qua phát hành cổ phiếu hoặc giữ lại lợi nhuận để giảm áp lực thanh toán và tăng khả năng đầu tư dài hạn. Mục tiêu tăng tỷ lệ vốn chủ sở hữu lên trên mức trung bình ngành trong 2-3 năm, do hội đồng quản trị và cổ đông thực hiện.

3. Quản lý chi phí hoạt động hiệu quả: Áp dụng công nghệ số và tự động hóa để giảm chi phí vận hành, đồng thời đầu tư hợp lý vào các hoạt động mở rộng thị trường. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí hoạt động xuống dưới mức hiện tại trong 1-2 năm, do phòng tài chính và vận hành chịu trách nhiệm.

4. Kiểm soát tăng trưởng tín dụng và dự phòng rủi ro: Thiết lập chính sách tín dụng thận trọng, tăng cường đánh giá rủi ro và trích lập dự phòng phù hợp để giảm thiểu nợ xấu. Mục tiêu duy trì tăng trưởng tín dụng ổn định và giảm tỷ lệ nợ xấu trong 3 năm tới, do phòng tín dụng và quản lý rủi ro thực hiện.

5. Đẩy mạnh số hóa và đổi mới sản phẩm: Tận dụng xu hướng ngân hàng số để nâng cao hiệu quả hoạt động và thu hút khách hàng mới, giảm thiểu tác động tiêu cực của đại dịch và biến động kinh tế. Mục tiêu hoàn thiện chuyển đổi số trong 2 năm, do ban công nghệ và marketing phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

2. Cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách, giám sát và hỗ trợ hệ thống ngân hàng phát triển ổn định, đặc biệt trong bối cảnh biến động kinh tế và khủng hoảng.

3. Nhà đầu tư và cổ đông: Đánh giá hiệu quả hoạt động và tiềm năng sinh lời của các NHTM, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác và kịp thời.

4. Các nhà nghiên cứu và học viên cao học: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về tài chính ngân hàng, đặc biệt trong lĩnh vực lợi nhuận và quản trị rủi ro.

Câu hỏi thường gặp

1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến lợi nhuận của các NHTM Việt Nam?
   Quy mô ngân hàng và tỷ lệ vốn chủ sở hữu được xác định là những yếu tố có tác động tích cực mạnh mẽ nhất đến lợi nhuận, giúp ngân hàng tăng khả năng tiếp cận khách hàng và đầu tư dài hạn.

2. Tại sao tăng trưởng tín dụng lại có tác động tiêu cực đến lợi nhuận?
   Tăng trưởng tín dụng không kiểm soát có thể dẫn đến rủi ro tín dụng cao, tăng nợ xấu và chi phí dự phòng, làm giảm lợi nhuận thực tế của ngân hàng.

3. Đại dịch Covid-19 ảnh hưởng như thế nào đến lợi nhuận ngân hàng?
   Đại dịch gây gián đoạn hoạt động, tăng nợ xấu và chi phí xử lý rủi ro, từ đó làm giảm lợi nhuận của các NHTM trong giai đoạn 2020-2021.

4. Tỷ lệ chi phí hoạt động có thể tác động tích cực đến lợi nhuận như thế nào?
   Chi phí hoạt động hợp lý giúp ngân hàng mở rộng thị phần và nâng cao chất lượng dịch vụ, từ đó tăng doanh thu và lợi nhuận, mặc dù chi phí tăng nhưng hiệu quả kinh doanh được cải thiện.

5. Làm thế nào để các NHTM kiểm soát rủi ro tín dụng hiệu quả?
   Các ngân hàng cần áp dụng chính sách tín dụng thận trọng, tăng cường đánh giá khách hàng, trích lập dự phòng đầy đủ và sử dụng công nghệ để giám sát và quản lý rủi ro tín dụng.

Kết luận

• Luận văn đã xác định và đo lường mức độ tác động của 11 yếu tố nội tại và vĩ mô đến lợi nhuận của 24 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2013-2022.
• Quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu và chi phí hoạt động có ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận, trong khi tăng trưởng tín dụng, dự phòng rủi ro, tăng trưởng tiền gửi, sở hữu Nhà nước và đại dịch Covid-19 tác động tiêu cực.
• Tỷ lệ thanh khoản và lạm phát không có ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận trong giai đoạn nghiên cứu.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản trị nhằm gia tăng lợi nhuận, bao gồm mở rộng quy mô, tăng vốn chủ sở hữu, quản lý chi phí, kiểm soát tín dụng và đẩy mạnh số hóa.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi hiệu quả và nghiên cứu mở rộng với các biến số mới hoặc nhóm ngân hàng khác.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh, các nhà quản trị ngân hàng và cơ quan quản lý nên áp dụng kết quả nghiên cứu này trong hoạch định chính sách và chiến lược phát triển.