Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Sự Tuân Thủ Thuế Xuất Nhập Khẩu Của Doanh Nghiệp Tại Cục Hải Quan Thành Phố Cần Thơ

• Tác giả: Phan Thị Thùy Nga
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Quyết Thắng
• Trường học: Trường Đại Học Tây Đô
• Chuyên ngành: Tài Chính Ngân Hàng
• Đề tài: Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Sự Tuân Thủ Thuế Xuất Nhập Khẩu Tại Cục Hải Quan Cần Thơ
• Loại tài liệu: Luận Văn
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT
• ABSTRACT
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu chung
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.3.1. Đối tượng
• 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa nghiên cứu
• 1.6. Cấu trúc luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nghĩa vụ thuế theo Luật Quản lý thuế, Luật thuế XNK
• 2.2. Quan niệm về tuân thủ thuế
• 2.3. Khái niệm về tuân thủ thuế
• 2.4. Khái niệm không tuân thủ thuế
• 2.5. Không tuân thủ thuế và trốn thuế
• 2.6. Đánh giá tuân thủ pháp luật đối với DN hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh
• 2.7. Các lý thuyết về sự tuân thủ thuế
• 2.7.1. Mô hình của Fischer và cộng sự (1992)
• 2.7.2. Mô hình Chau và Leung (2009)
• 2.7.3. Mô hình của Nicoleta BARBUTA-MISU (2011)
• 2.7.4. Mô hình của Mohd Rizal Palil (2011)
• 2.8. Tổng quan các nghiên cứu trước
• 2.8.1. Nghiên cứu trong nước
• 2.8.2. Nghiên cứu ngoài nước
• 2.8.3. Đánh giá tổng quan tài liệu và nội dung nghiên cứu
• 2.9. Mô hình nghiên cứu đề xuất và các giả thiết
• 2.9.1. Mô hình lý thuyết
• 2.9.2. Giả thuyết nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.1.1. Khung nghiên cứu
• 3.1.2. Nghiên cứu sơ bộ
• 3.1.3. Nghiên cứu định tính
• 3.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 3.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
• 3.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp
• 3.3. Phương pháp phân tích số liệu
• 3.3.1. Phương pháp thống kê mô tả
• 3.3.2. Phương pháp kiểm định
• 3.3.3. Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis – EFA)
• 3.3.4. Phân tích hồi quy tuyến tính
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Giới thiệu sơ lược về cục hải quan TP.
• 4.1.1. Giới thiệu tổng quan về Cục Hải quan TP.
• 4.1.2. Cơ cấu bộ máy tổ chức Cục Hải quan TP.
• 4.1.3. Chức năng và nhiệm vụ của từng đơn vị
• 4.2. Thực trạng quản lý tuân thủ thuế XNK tại cục hải quan TP.
• 4.2.1. Thu ngân sách nhà nước
• 4.2.2. Công tác quản lý khai thuế, nộp thuế, giám sát quản lý
• 4.2.3. Tuân thủ thuế của DN trên địa bàn Cục Hải quan TP. Cần Thơ quản lý
• 4.3. Tổng quan về sự tuân thủ thuế của các doanh nghiệp qua khảo sát
• 4.3.1. Đặc điểm cơ bản của doanh nghiệp
• 4.3.2. Đánh giá khái quát sự tuân thủ thuế của các doanh nghiệp qua khảo sát
• 4.4. Kiểm định độ tin cậy của thang đo
• 4.5. Phân tích các nhân tố khám phá
• 4.5.1. Phân tích các nhân tố khám phá của biến độc lập
• 4.5.2. Phân tích các nhân tố khám phá của biến phụ thuộc
• 4.5.3. Kết quả phân tích ma trận xoay nhân tố
• 4.5.4. Kết quả phân tích tương quan giữa các nhân tố
• 4.6. Phân tích mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến sự tuân thủ thuế XNK của doanh nghiệp tại cục hải quan TP.
• 4.6.1. Mô hình hồi quy và các giả thuyết
• 4.6.2. Kiểm định hiện tượng tự tương quan và mức độ phù hợp của mô hình
• 4.7. Kiểm định sự khác biệt về đặc điểm của doanh nghiệp
• 4.7.1. Kiểm định mức độ tuân thủ thuế XNK của doanh nghiệp theo địa bàn
• 4.7.2. Kiểm định mức độ tuân thủ thuế XNK của doanh nghiệp theo thành phần kinh tế
• 4.7.3. Kiểm định mức độ tuân thủ thuế XNK của doanh nghiệp theo loại hình doanh nghiệp
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Kết luận
• 5.2. Hàm ý chính sách
• 5.2.1. Hàm ý chính sách đối với yếu tố hình phạt
• 5.2.2. Hàm ý chính sách đối với yếu tố thuế suất
• 5.2.3. Hàm ý chính sách đối với yếu tố đạo đức và thái độ
• 5.2.4. Hàm ý về chống gian lận thương mại, tăng cường kiểm tra, kiểm soát
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC HÌNH
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Về Tuân Thủ Thuế XNK Tại Cục HQ Cần Thơ

Bài viết này tập trung vào việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế XNK tại Cục Hải quan Cần Thơ. Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, và Cục Hải quan Cần Thơ đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý hoạt động XNK tại khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long. Việc nâng cao tuân thủ thuế không chỉ tăng thu ngân sách mà còn tạo môi trường kinh doanh lành mạnh. Theo tài liệu gốc, một trong những mục tiêu cao nhất của quản lý thuế XNK là tăng tính tuân thủ tự nguyện của cộng đồng doanh nghiệp XNK, thay vì chỉ tập trung vào xử phạt các hành vi trốn thuế. Tuân thủ thuế XNK là yếu tố then chốt để cơ chế tự khai, tự nộp thuế hoạt động hiệu quả. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích các yếu tố tác động đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp XNK tại địa bàn.

1.1. Tầm quan trọng của tuân thủ thuế XNK cho ngân sách

Ngành Hải quan đóng vai trò quan trọng trong việc thu thuế XNK, nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước. Việc tuân thủ thuế đầy đủ và đúng hạn giúp đảm bảo nguồn thu ổn định cho các hoạt động chi tiêu công. Đồng thời, việc quản lý thuế hiệu quả và giảm gian lận thuế XNK cũng góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Tuy nhiên, với xu hướng hội nhập và cắt giảm thuế quan, nguồn thu từ thuế nhập khẩu có thể bị ảnh hưởng, đòi hỏi phải có các giải pháp nâng cao tuân thủ thuế từ các doanh nghiệp XNK.

1.2. Vai trò của Cục Hải quan Cần Thơ trong quản lý thuế

Cục Hải quan Cần Thơ là đơn vị trực thuộc Tổng cục Hải quan, chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về hải quan trên địa bàn 5 tỉnh, thành phố. Cục Hải quan Cần Thơ có vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động XNK, đồng thời đảm bảo thu đúng, thu đủ thuế XNK vào ngân sách nhà nước. Việc nâng cao hiệu quả hoạt động của Cục Hải quan Cần Thơ, đặc biệt trong công tác quản lý rủi ro thuế và kiểm tra sau thông quan, có ý nghĩa lớn đối với việc tăng cường tuân thủ thuế từ các doanh nghiệp XNK.

II. Thách Thức Tuân Thủ Thuế XNK Vấn Đề Tại Cần Thơ

Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, công tác quản lý thuế XNK vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Lưu lượng hàng hóa nhập khẩu ngày càng tăng, cùng với đó là các thủ đoạn trốn thuế và gian lận thương mại ngày càng tinh vi và phức tạp. Điều này dẫn đến tình trạng thất thu thuế, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách. Bên cạnh những doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật, vẫn còn một số doanh nghiệp XNK Cần Thơ chưa thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ nộp thuế. Các yếu tố như chính sách thuế thay đổi, khó khăn tài chính của doanh nghiệp, hoặc cố tình gian lận đều có thể ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc xác định và phân tích các yếu tố này, nhằm đưa ra các giải pháp hiệu quả.

2.1. Thực trạng gian lận thuế XNK và trốn thuế

Gian lận thuế XNK và trốn thuế là vấn đề nhức nhối, gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước. Các hình thức gian lận phổ biến bao gồm khai sai mã hàng, khai thấp giá trị hàng hóa, khai báo hải quan không trung thực, và lợi dụng các kẽ hở trong luật thuế XNK. Việc phát hiện và xử lý các hành vi gian lận thuế đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, bao gồm cán bộ hải quan, cơ quan thuế, và lực lượng công an. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thuế cho các doanh nghiệp XNK.

2.2. Sự phức tạp của quy trình hải quan và chính sách thuế XNK

Sự phức tạp của quy trình hải quan và chính sách thuế XNK có thể gây khó khăn cho các doanh nghiệp XNK, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các quy định phức tạp, thủ tục rườm rà, và sự thay đổi thường xuyên của chính sách thuế có thể làm tăng chi phí tuân thủ và tạo cơ hội cho các hành vi không tuân thủ thuế. Do đó, việc đơn giản hóa quy trình hải quan, minh bạch hóa chính sách thuế, và cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời cho các doanh nghiệp là rất quan trọng để nâng cao tuân thủ thuế.

2.3. Rủi ro thuế XNK và vấn đề quản lý rủi ro

Rủi ro thuế XNK là khả năng xảy ra các sai sót, gian lận, hoặc vi phạm pháp luật về thuế, dẫn đến thất thu cho ngân sách nhà nước. Việc quản lý rủi ro thuế hiệu quả là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro thuế XNK và tăng cường tuân thủ thuế. Cục Hải quan Cần Thơ cần tăng cường ứng dụng phần mềm khai hải quan và các công cụ phân tích dữ liệu để xác định các doanh nghiệp có rủi ro cao, từ đó tập trung nguồn lực vào việc kiểm tra, giám sát.

III. Cách Ảnh Hưởng Của Yếu Tố Đến Tuân Thủ Thuế XNK

Nghiên cứu chỉ ra 8 yếu tố chính ảnh hưởng đến tuân thủ thuế XNK tại Cục Hải quan Cần Thơ: gánh nặng tài chính, sự phức tạp của hệ thống thuế, khả năng phát hiện, hình phạt, thuế suất, nhận thức về công bằng, đạo đức và thái độ, nhận thức về chi tiêu công. Gánh nặng tài chính, nếu quá lớn, có thể khiến doanh nghiệp tìm cách trốn thuế để duy trì hoạt động. Sự phức tạp của hệ thống thuế làm tăng chi phí tuân thủ và tạo cơ hội cho sai sót. Ngược lại, khả năng phát hiện cao và hình phạt nghiêm khắc có thể răn đe hành vi không tuân thủ. Thuế suất cao cũng có thể khuyến khích trốn thuế. Nhận thức về công bằng và đạo đức ảnh hưởng đến ý thức tuân thủ của doanh nghiệp. Cuối cùng, nhận thức về hiệu quả chi tiêu công tác động đến sự sẵn lòng nộp thuế.

3.1. Tác động của gánh nặng tài chính lên tuân thủ thuế

Gánh nặng tài chính là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tuân thủ thuế XNK. Khi doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính, họ có thể có xu hướng trì hoãn hoặc trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế để duy trì hoạt động kinh doanh. Để giảm thiểu tác động tiêu cực của gánh nặng tài chính, Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, như giảm thuế, giãn thuế, hoặc cho vay ưu đãi.

3.2. Ảnh hưởng của sự phức tạp thuế đến kê khai hải quan

Sự phức tạp của hệ thống thuế có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc kê khai hải quan và nộp thuế. Các quy định thuế phức tạp, khó hiểu, và thường xuyên thay đổi có thể làm tăng chi phí tuân thủ và tạo cơ hội cho sai sót. Để giảm thiểu tác động tiêu cực của sự phức tạp thuế, cơ quan thuế cần đơn giản hóa các quy định, cung cấp thông tin đầy đủ và kịp thời, và tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn cho doanh nghiệp.

IV. Giải Pháp Nâng Cao Tuân Thủ Thuế XNK Cho Cục HQ Cần Thơ

Để nâng cao tuân thủ thuế XNK tại Cục Hải quan Cần Thơ, cần có một chiến lược toàn diện, bao gồm nhiều giải pháp. Thứ nhất, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thuế cho doanh nghiệp. Thứ hai, cần đơn giản hóa quy trình hải quan, minh bạch hóa chính sách thuế. Thứ ba, cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý thuế, đặc biệt là trong việc phân tích rủi ro và kiểm tra sau thông quan. Thứ tư, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong việc phòng chống gian lận thuế. Cuối cùng, cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính.

4.1. Tăng cường kiểm tra sau thông quan Phát hiện sai phạm

Kiểm tra sau thông quan là một công cụ quan trọng để phát hiện các sai phạm trong khai báo hải quan và nộp thuế. Cục Hải quan Cần Thơ cần tăng cường công tác kiểm tra sau thông quan, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp có rủi ro cao. Đồng thời, cần nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ hải quan trong việc thực hiện kiểm tra sau thông quan.

4.2. Nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro Giảm gian lận thuế

Quản lý rủi ro hiệu quả là chìa khóa để giảm thiểu gian lận thuế và tăng cường tuân thủ thuế. Cục Hải quan Cần Thơ cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống quản lý rủi ro, ứng dụng các công cụ phân tích dữ liệu để xác định các doanh nghiệp có rủi ro cao, và tập trung nguồn lực vào việc kiểm tra, giám sát các đối tượng này. Đồng thời, cần tăng cường trao đổi thông tin với các cơ quan chức năng khác để phát hiện các hành vi gian lận thuế.

V. Ứng Dụng Nghiên Cứu Nâng Cao Tuân Thủ Thuế Tại Cần Thơ

Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng để xây dựng các chương trình đào tạo, tập huấn cho cán bộ hải quan và doanh nghiệp XNK. Đồng thời, nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế. Ví dụ, dựa trên kết quả nghiên cứu, Cục Hải quan Cần Thơ có thể xây dựng các chương trình đào tạo về kê khai hải quan và nộp thuế cho các doanh nghiệp mới thành lập. Đồng thời, có thể đề xuất các chính sách giảm thuế, giãn thuế cho các doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính.

5.1. Đề xuất chính sách hỗ trợ doanh nghiệp XNK

Nghiên cứu này cung cấp cơ sở để đề xuất các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp XNK, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các chính sách này có thể bao gồm giảm thuế, giãn thuế, cho vay ưu đãi, hoặc hỗ trợ đào tạo, tập huấn. Việc hỗ trợ doanh nghiệp không chỉ giúp họ vượt qua khó khăn mà còn khuyến khích họ tuân thủ pháp luật về thuế.

5.2. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế XNK

Nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở để hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế XNK. Các quy định thuế cần được đơn giản hóa, minh bạch hóa, và phù hợp với thực tiễn kinh doanh. Đồng thời, cần tăng cường chế tài xử phạt đối với các hành vi gian lận thuế, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.

VI. Kết Luận Tương Lai Tuân Thủ Thuế XNK Tại Cần Thơ

Nghiên cứu này đã làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế XNK tại Cục Hải quan Cần Thơ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các chính sách và giải pháp nhằm nâng cao tuân thủ thuế và tăng thu ngân sách. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố tâm lý, xã hội ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Đồng thời, cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý thuế, xây dựng hệ thống quản lý rủi ro thông minh và hiệu quả.

6.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo về hành vi tuân thủ thuế

Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố tâm lý, xã hội ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Các yếu tố này có thể bao gồm niềm tin vào chính phủ, ý thức trách nhiệm xã hội, hoặc ảnh hưởng của cộng đồng. Việc hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp cơ quan thuế xây dựng các chính sách và giải pháp phù hợp, khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ pháp luật về thuế.

6.2. Ứng dụng công nghệ trong quản lý thuế tương lai

Ứng dụng công nghệ thông tin là xu hướng tất yếu trong công tác quản lý thuế hiện đại. Trong tương lai, cần tăng cường ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), và blockchain vào công tác quản lý thuế, xây dựng hệ thống quản lý rủi ro thông minh và hiệu quả, giảm thiểu gian lận thuế và nâng cao tuân thủ thuế.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) ngày càng phát triển đa dạng và nhanh chóng. Cục Hải quan thành phố Cần Thơ, với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực ngoại thương và thu thuế XNK, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách và thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long. Từ năm 2009 đến 2018, kim ngạch XNK tại Cục Hải quan TP. Cần Thơ liên tục tăng trưởng, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của địa phương và khu vực. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng lưu lượng hàng hóa, các hành vi trốn thuế và gian lận thương mại cũng ngày càng tinh vi, gây thất thu ngân sách và ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế XNK của doanh nghiệp (DN) tại Cục Hải quan TP. Cần Thơ, từ đó đề xuất các hàm ý chính sách nâng cao tính tuân thủ. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2019, với phạm vi không gian bao gồm 5 tỉnh, thành phố thuộc địa bàn quản lý của Cục Hải quan TP. Cần Thơ. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học giúp cơ quan hải quan và các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về các nhân tố tác động đến tuân thủ thuế, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về tuân thủ thuế, trong đó nổi bật là mô hình của Fischer và cộng sự (1992) phân loại các yếu tố ảnh hưởng thành bốn nhóm: nhân khẩu học, thời điểm không tuân thủ, thái độ và nhận thức, hệ thống thuế. Mô hình này được phát triển thêm bởi Chan và Leung (2009) với việc bổ sung yếu tố văn hóa, và các nghiên cứu của Nicoleta Barbuta-Misu (2011) cùng Mohd Rizal Palil (2011) phân chia các nhân tố thành kinh tế và phi kinh tế, nhấn mạnh vai trò của nhận thức công bằng, hình phạt, thuế suất, và áp lực tài chính.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Tuân thủ thuế: Hành vi chấp hành đầy đủ, trung thực các quy định pháp luật về thuế, bao gồm đăng ký, khai báo và nộp thuế đúng hạn.
• Gánh nặng tài chính: Khả năng tài chính của DN ảnh hưởng đến việc thực hiện nghĩa vụ thuế.
• Sự phức tạp của hệ thống thuế: Mức độ đơn giản, minh bạch của các thủ tục thuế và khai báo.
• Khả năng phát hiện và hình phạt: Xác suất bị kiểm tra và mức độ xử phạt tác động đến hành vi tuân thủ.
• Thuế suất: Mức thuế áp dụng ảnh hưởng đến động cơ tuân thủ.
• Nhận thức về công bằng và chi tiêu công: Cảm nhận của DN về sự công bằng trong hệ thống thuế và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.
• Đạo đức và thái độ: Tâm lý, thái độ của DN đối với nghĩa vụ thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua phỏng vấn 20 công chức hải quan nhằm điều chỉnh và hoàn thiện thang đo. Giai đoạn định lượng thu thập dữ liệu từ 240 DN XNK tại Cục Hải quan TP. Cần Thơ bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện.

Phân tích dữ liệu bao gồm:

• Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (các biến có hệ số ≥ 0,7 được giữ lại).
• Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để gom nhóm các biến quan sát thành các nhân tố chính.
• Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến sự tuân thủ thuế.
• Kiểm định Anova để xác định sự khác biệt về mức độ tuân thủ theo đặc điểm doanh nghiệp như địa bàn, lĩnh vực hoạt động, thành phần kinh tế và loại hình doanh nghiệp.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2019, đảm bảo tính khoa học và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của gánh nặng tài chính: Kết quả hồi quy cho thấy gánh nặng tài chính có tác động ngược chiều đến sự tuân thủ thuế XNK, với hệ số β âm và ý nghĩa thống kê (p < 0,05). DN gặp khó khăn tài chính có xu hướng giảm mức độ tuân thủ, phù hợp với nghiên cứu của Mohani (2001) và Ritsema (2003).

2. Sự phức tạp của hệ thống thuế: Yếu tố này tác động tích cực đến tuân thủ thuế với hệ số β dương, cho thấy hệ thống thuế càng đơn giản, minh bạch thì DN càng dễ dàng tuân thủ. Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của Richardson (2008) và OECD (2001).

3. Khả năng phát hiện và hình phạt: Cả hai yếu tố đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến sự tuân thủ thuế. Tỷ lệ kiểm tra cao và mức phạt nghiêm khắc làm tăng tính tuân thủ, phù hợp với lý thuyết của Allingham và Sandmo (1972) và nghiên cứu của Bergman (1998).

4. Thuế suất: Thuế suất có tác động ngược chiều đến tuân thủ thuế, nghĩa là thuế suất cao làm giảm mức độ tuân thủ. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu của Clotfelter (1983) và James Alm (1992).

5. Nhận thức về công bằng và chi tiêu công: DN có nhận thức tích cực về sự công bằng của hệ thống thuế và hiệu quả chi tiêu ngân sách nhà nước có xu hướng tuân thủ tốt hơn. Điều này được củng cố bởi các nghiên cứu của Spicer và Lundstedt (1976) và Paul Webley (2004).

6. Đạo đức và thái độ: Thái độ tích cực và đạo đức cao của DN góp phần nâng cao sự tuân thủ thuế, phù hợp với lý thuyết của Song và Yarbrough (1978) và Ajzen (1988).

Ngoài ra, kiểm định Anova cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về mức độ tuân thủ thuế theo địa bàn hoạt động, thành phần kinh tế và loại hình doanh nghiệp, phản ánh đặc thù quản lý và điều kiện kinh doanh khác nhau.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định rằng sự tuân thủ thuế XNK của DN tại Cục Hải quan TP. Cần Thơ chịu ảnh hưởng đa chiều từ các yếu tố kinh tế, hành vi và hệ thống quản lý thuế. Gánh nặng tài chính làm giảm khả năng tuân thủ do DN ưu tiên cân đối nguồn lực, trong khi sự đơn giản và minh bạch của hệ thống thuế tạo điều kiện thuận lợi cho DN thực hiện nghĩa vụ. Khả năng phát hiện và hình phạt là công cụ răn đe hiệu quả, nhưng cần được kết hợp với các biện pháp hỗ trợ và giáo dục để nâng cao nhận thức.

Mức thuế suất cao tạo áp lực và động cơ trốn thuế, do đó chính sách thuế cần cân nhắc để không làm giảm tính tuân thủ. Nhận thức về công bằng và chi tiêu công đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng niềm tin và khuyến khích tuân thủ tự nguyện. Đạo đức và thái độ của DN cũng là yếu tố then chốt, phản ánh tầm quan trọng của giáo dục và truyền thông trong quản lý thuế.

Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước, đồng thời cung cấp bằng chứng thực tiễn tại địa bàn Cần Thơ, giúp cơ quan hải quan điều chỉnh chính sách phù hợp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân tích hồi quy và bảng so sánh mức độ tuân thủ theo đặc điểm DN để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Đơn giản hóa thủ tục thuế và khai báo hải quan

   • Hành động: Rà soát, cải tiến các biểu mẫu, quy trình kê khai thuế XNK để giảm thiểu thủ tục phức tạp.
   • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ tuân thủ tự nguyện lên ít nhất 10% trong vòng 12 tháng.
   • Chủ thể: Cục Hải quan TP. Cần Thơ phối hợp với Tổng cục Hải quan.

2. Tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao hiệu quả xử phạt

   • Hành động: Tăng tần suất kiểm tra, áp dụng mức phạt nghiêm minh đối với hành vi vi phạm thuế XNK.
   • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ vi phạm thuế XNK ít nhất 15% trong 1 năm.
   • Chủ thể: Cục Hải quan TP. Cần Thơ, các chi cục hải quan trực thuộc.

3. Nâng cao nhận thức về công bằng và chi tiêu công qua truyền thông và giáo dục

   • Hành động: Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo, truyền thông về vai trò của thuế và hiệu quả sử dụng ngân sách.
   • Mục tiêu: Tăng mức độ nhận thức tích cực của DN về công bằng thuế và chi tiêu công lên 20% trong 18 tháng.
   • Chủ thể: Cục Hải quan TP. Cần Thơ phối hợp với các cơ quan truyền thông và chính quyền địa phương.

4. Hỗ trợ tài chính và tư vấn cho DN gặp khó khăn

   • Hành động: Xây dựng các chính sách hỗ trợ, tư vấn về tài chính, kế toán thuế cho DN nhỏ và vừa gặp gánh nặng tài chính.
   • Mục tiêu: Giảm thiểu tác động tiêu cực của gánh nặng tài chính đến tuân thủ thuế, nâng cao tỷ lệ tuân thủ của nhóm DN này trong 2 năm.
   • Chủ thể: Cục Hải quan TP. Cần Thơ phối hợp với các tổ chức tài chính, hiệp hội DN.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ công chức ngành Hải quan

   • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế để xây dựng chính sách, biện pháp quản lý hiệu quả.
   • Use case: Thiết kế chương trình kiểm tra, giám sát phù hợp với đặc điểm DN.

2. Nhà hoạch định chính sách thuế và quản lý nhà nước

   • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách thuế, cải cách thủ tục hành chính.
   • Use case: Xây dựng các chính sách hỗ trợ DN và nâng cao tính công bằng trong hệ thống thuế.

3. Doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu

   • Lợi ích: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế, từ đó chủ động thực hiện nghĩa vụ thuế đúng quy định.
   • Use case: Tối ưu hóa quy trình kê khai, nộp thuế, giảm thiểu rủi ro vi phạm.

4. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Tài chính – Ngân hàng, Quản lý thuế

   • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn tại Việt Nam.
   • Use case: Phát triển nghiên cứu sâu hơn về tuân thủ thuế trong các lĩnh vực khác.

Câu hỏi thường gặp

1. Sự tuân thủ thuế XNK là gì?
   Tuân thủ thuế XNK là việc DN chấp hành đầy đủ, trung thực các quy định về đăng ký, khai báo và nộp thuế xuất nhập khẩu đúng thời hạn và chính xác. Ví dụ, DN luôn nộp tờ khai thuế đúng hạn và không khai sai số liệu.

2. Những yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến sự tuân thủ thuế XNK?
   Các yếu tố chính gồm gánh nặng tài chính, sự phức tạp của hệ thống thuế, khả năng phát hiện, hình phạt, thuế suất, nhận thức về công bằng, đạo đức và thái độ, nhận thức về chi tiêu công. Trong đó, khả năng phát hiện và hình phạt có tác động tích cực rõ rệt.

3. Tại sao thuế suất cao lại làm giảm sự tuân thủ?
   Thuế suất cao tạo áp lực tài chính lớn, khiến DN có động cơ trốn thuế để giảm chi phí. Nghiên cứu cho thấy thuế suất tăng làm tăng hành vi khai báo sai lệch và trốn thuế.

4. Làm thế nào để đơn giản hóa hệ thống thuế?
   Đơn giản hóa có thể thực hiện bằng cách giảm số lượng biểu mẫu, rút ngắn thủ tục kê khai, minh bạch hóa quy trình và cung cấp hướng dẫn rõ ràng cho DN. Ví dụ, áp dụng khai thuế điện tử giúp giảm thời gian và chi phí tuân thủ.

5. Vai trò của nhận thức về công bằng và chi tiêu công trong tuân thủ thuế?
   Khi DN cảm nhận hệ thống thuế công bằng và ngân sách được sử dụng hiệu quả, họ có xu hướng tuân thủ cao hơn. Ngược lại, nếu thấy chi tiêu công không minh bạch, DN dễ có thái độ tiêu cực và giảm tuân thủ.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định 8 yếu tố chính ảnh hưởng đến sự tuân thủ thuế XNK của DN tại Cục Hải quan TP. Cần Thơ, bao gồm gánh nặng tài chính, sự phức tạp của hệ thống thuế, khả năng phát hiện, hình phạt, thuế suất, nhận thức về công bằng, đạo đức và thái độ, nhận thức về chi tiêu công.
• Gánh nặng tài chính và thuế suất có tác động ngược chiều, trong khi các yếu tố còn lại đều tác động tích cực đến tuân thủ thuế.
• Có sự khác biệt về mức độ tuân thủ thuế theo đặc điểm DN như địa bàn, lĩnh vực hoạt động, thành phần kinh tế và loại hình doanh nghiệp.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đơn giản hóa thủ tục thuế, tăng cường kiểm tra và xử phạt, nâng cao nhận thức về công bằng và chi tiêu công, hỗ trợ DN gặp khó khăn tài chính.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa bàn khác để hoàn thiện chính sách quản lý thuế.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan quản lý và DN nên phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao tuân thủ thuế, góp phần phát triển kinh tế bền vững và đảm bảo nguồn thu ngân sách quốc gia.