Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Sinh Lợi Của Ngân Hàng Thương Mại Tại Một Số Nước Đông Nam Á

• Tác giả: Nguyễn Anh Tuấn
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Thị Lanh
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Khả Năng Sinh Lợi Của Ngân Hàng Thương Mại Tại Đông Nam Á
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• 1.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2. Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu
• 1.2.1. Phương pháp nghiên cứu
• 1.2.2. Dữ liệu nghiên cứu
• 1.3. Kết cấu đề tài
• 2. CHƯƠNG 2: KHUNG LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY
• 2.1. Tổng quan về khả năng khả sinh lợi của ngân hàng thương mại
• 2.1.1. Ngân hàng thương mại
• 2.1.2. Lý thuyết khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại
• 2.1.2.1. Lý thuyết chu kỳ kinh doanh thực
• 2.1.2.2. Lý thuyết hành vi tiêu dùng theo vòng đời
• 2.1.3. Tổng quan các nghiên cứu trước đây về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại
• 2.1.3.1. Các nghiên cứu trên thế giới
• 2.1.3.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình nghiên cứu và mô tả biến
• 3.2. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4. Thống kê mô tả
• 3.5. Phân tích tương quan
• 3.6. Kiểm định sự phù hợp của mô hình
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả
• 4.2. Ma trận tương quan
• 4.3. Kiểm định sự phù hợp của mô hình
• 4.4. Kiểm định hiện tượng tự tương quan
• 4.5. Kiểm định phương sai thay đổi
• 4.6. Kiểm định hiện tượng nội sinh
• 4.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại tại một số nước Đông Nam Á
• 4.7.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi thuần trên tài sản sinh lời bình quân
• 4.7.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi ngân hàng thương mại
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý
• 5.1. Đối với các nhà quản trị ngân hàng
• 5.2. Đối với nhà hoạch định chính sách
• 5.3. Hạn chế đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC BẢNG. DANH MỤC CÁC BẢNG
• PHỤ LỤC PL. PHỤ LỤC PL
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu Các Yếu Tố Quyết Định Sinh Lợi Ngân Hàng TM

Bài viết này tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại tại khu vực Đông Nam Á. Việc hiểu rõ các yếu tố này có ý nghĩa quan trọng đối với các nhà quản trị ngân hàng, nhà hoạch định chính sách và các nhà đầu tư. Khả năng sinh lợi, thể hiện qua các chỉ số như ROA (Return on Assets), ROE (Return on Equity) và NIM (Net Interest Margin), không chỉ phản ánh hiệu quả hoạt động mà còn là thước đo năng lực cạnh tranh của ngân hàng. Sự biến động của các yếu tố vĩ mô như lãi suất, lạm phát và tỷ giá hối đoái, cũng như các yếu tố vi mô liên quan đến quản trị ngân hàng, đều tác động đến khả năng tạo ra lợi nhuận của các ngân hàng thương mại trong khu vực ASEAN. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích các yếu tố này, cung cấp cái nhìn toàn diện về bức tranh sinh lợi của ngành ngân hàng Đông Nam Á.

1.1. Tầm quan trọng của Khả Năng Sinh Lợi Ngân Hàng TM

Khả năng sinh lợi là yếu tố sống còn đối với bất kỳ ngân hàng thương mại nào. Nó đảm bảo sự ổn định tài chính, khả năng thu hút vốn đầu tư và duy trì hoạt động bền vững. Lợi nhuận ngân hàng cao cũng cho phép ngân hàng tái đầu tư vào công nghệ, mở rộng mạng lưới và nâng cao chất lượng dịch vụ, từ đó củng cố vị thế cạnh tranh trên thị trường tài chính. Việc đo lường khả năng sinh lợi thông qua các chỉ số như ROA, ROE và NIM giúp đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản, vốn chủ sở hữu và khả năng quản lý chi phí của ngân hàng. Theo Nguyễn Anh Tuấn (2018), các yếu tố vi mô và vĩ mô có mức độ ảnh hưởng khác nhau đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại.

1.2. Bối cảnh Ngân Hàng Thương Mại Đông Nam Á

Hệ thống ngân hàng thương mại tại Đông Nam Á đã trải qua quá trình chuyển đổi và phát triển mạnh mẽ trong những thập kỷ gần đây. Sự hội nhập kinh tế, tự do hóa tài chính và sự trỗi dậy của công nghệ ngân hàng (Fintech) đã tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức. Các ngân hàng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ trong nước và quốc tế, đồng thời phải tuân thủ các quy định ngày càng khắt khe về tỷ lệ an toàn vốn (CAR) và quản lý rủi ro. Bối cảnh này đòi hỏi các ngân hàng phải không ngừng cải thiện hiệu quả hoạt động, đổi mới mô hình kinh doanh và nâng cao khả năng sinh lợi để tồn tại và phát triển.

II. Thách Thức Ảnh Hưởng Của Nợ Xấu Tới Lợi Nhuận Ngân Hàng

Một trong những thách thức lớn nhất đối với khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại tại Đông Nam Á là vấn đề nợ xấu (NPL). Nợ xấu làm giảm thu nhập từ lãi, tăng chi phí dự phòng rủi ro và ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả hoạt động ngân hàng. Các yếu tố kinh tế vĩ mô như suy thoái kinh tế, biến động lãi suất và lạm phát có thể làm gia tăng nợ xấu, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vừa qua. Việc quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả, tăng cường giám sát và thu hồi nợ xấu là những biện pháp quan trọng để bảo vệ lợi nhuận ngân hàng và duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính. Theo nghiên cứu của Saona (2016), rủi ro tín dụng có tác động đáng kể đến khả năng sinh lợi của ngân hàng.

2.1. Tác Động Của Môi Trường Kinh Tế Vĩ Mô Đến Nợ Xấu

Môi trường kinh tế vĩ mô có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại. Khi GDP tăng trưởng chậm lại hoặc suy thoái, các doanh nghiệp và cá nhân gặp khó khăn trong việc trả nợ, dẫn đến gia tăng nợ xấu. Sự biến động của lãi suất cũng có thể gây áp lực lên khả năng trả nợ của các khoản vay có lãi suất thả nổi. Ngoài ra, lạm phát cao có thể làm giảm sức mua của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của các khoản vay tiêu dùng. Do đó, các ngân hàng cần chủ động đánh giá và quản lý rủi ro tín dụng trong bối cảnh môi trường kinh tế biến động.

2.2. Giải Pháp Giảm Thiểu Nợ Xấu Ngân Hàng Thương Mại

Để giảm thiểu nợ xấu, các ngân hàng thương mại cần áp dụng các biện pháp quản lý rủi ro tín dụng chặt chẽ, từ khâu thẩm định, phê duyệt đến giám sát và thu hồi nợ. Cần tăng cường đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng dựa trên thông tin tài chính đầy đủ và chính xác. Thiết lập các hệ thống cảnh báo sớm để phát hiện các dấu hiệu suy giảm tín dụng và có biện pháp can thiệp kịp thời. Đẩy mạnh việc xử lý nợ xấu thông qua các hình thức như bán nợ, tái cơ cấu nợ hoặc khởi kiện ra tòa. Quan trọng hơn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng và các cơ quan chức năng để giải quyết các vấn đề liên quan đến pháp lý và tài sản đảm bảo.

III. Cách Tối Ưu Quản Lý Chi Phí Để Tăng Lợi Nhuận Ngân Hàng

Quản lý chi phí hiệu quả là yếu tố then chốt để nâng cao khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại. Việc cắt giảm chi phí hoạt động không cần thiết, tối ưu hóa quy trình làm việc và đầu tư vào công nghệ có thể giúp ngân hàng tiết kiệm chi phí và tăng lợi nhuận. Hiệu quả chi phí cũng liên quan đến khả năng tạo ra doanh thu từ các hoạt động kinh doanh khác ngoài lãi, chẳng hạn như dịch vụ tư vấn tài chính, bảo hiểm và quản lý tài sản. Các ngân hàng cần chủ động tìm kiếm các cơ hội để đa dạng hóa thu nhập ngoài lãi và giảm sự phụ thuộc vào thu nhập từ lãi. Theo Ho và Saunder (1981), NIM phụ thuộc vào quy mô giao dịch, cấu trúc thị trường, mức e ngại rủi ro và lãi suất cho vay/lãi suất tiền gửi.

3.1. Kiểm Soát Chi Phí Hoạt Động Ngân Hàng

Để kiểm soát chi phí hoạt động, các ngân hàng cần rà soát và tối ưu hóa tất cả các quy trình làm việc, từ hoạt động giao dịch hàng ngày đến các hoạt động quản lý. Cần cắt giảm các chi phí không cần thiết, chẳng hạn như chi phí văn phòng, chi phí đi lại và chi phí quảng cáo. Đầu tư vào công nghệ và chuyển đổi số ngân hàng có thể giúp tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sai sót và tăng năng suất lao động. Ngoài ra, cần chú trọng đến việc đào tạo và phát triển đội ngũ nhân viên để nâng cao trình độ chuyên môn và hiệu quả làm việc.

3.2. Đa Dạng Hóa Thu Nhập Ngoài Lãi Cho Ngân Hàng

Việc đa dạng hóa thu nhập ngoài lãi là một chiến lược quan trọng để tăng khả năng sinh lợi và giảm rủi ro cho ngân hàng. Các ngân hàng có thể cung cấp các dịch vụ tư vấn tài chính, bảo hiểm, quản lý tài sản, thẻ tín dụng và các sản phẩm phái sinh để tạo ra thu nhập ổn định và bền vững. Cần tập trung vào việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu của khách hàng và tận dụng lợi thế của công nghệ để cung cấp các dịch vụ trực tuyến tiện lợi và hiệu quả. Sự phát triển của Fintech cũng mở ra nhiều cơ hội hợp tác và cung cấp các dịch vụ mới cho khách hàng.

IV. Bí Quyết Quản Trị Rủi Ro Tiền Tệ Để Tăng Lợi Nhuận NIM

Quản trị rủi ro, đặc biệt là rủi ro tỷ giá hối đoái, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ lợi nhuận ngân hàng và duy trì khả năng sinh lợi. Sự biến động của tỷ giá có thể ảnh hưởng đến giá trị tài sản và nợ phải trả bằng ngoại tệ, cũng như đến thu nhập từ các hoạt động kinh doanh quốc tế. Các ngân hàng cần có các công cụ và kỹ năng để đo lường, đánh giá và quản lý rủi ro tiền tệ một cách hiệu quả. Theo Angbazo (1997), yếu tố tác động đến NIM là rủi ro tín dụng/ rủi ro lãi suất và cũng như sự tương tác giữa hai loại rủi ro nêu trên.

4.1. Đo Lường và Đánh Giá Rủi Ro Tỷ Giá

Việc đo lường và đánh giá rủi ro tỷ giá đòi hỏi các ngân hàng phải thu thập và phân tích thông tin về các yếu tố kinh tế vĩ mô, chính trị và xã hội có thể ảnh hưởng đến tỷ giá. Cần sử dụng các mô hình dự báo tỷ giá để ước tính mức độ biến động trong tương lai và đánh giá tác động của sự biến động này đến bảng cân đối kế toán và kết quả kinh doanh. Ngoài ra, cần theo dõi sát sao các giao dịch ngoại hối và các khoản đầu tư bằng ngoại tệ để phát hiện sớm các dấu hiệu rủi ro.

4.2. Công Cụ Phòng Ngừa Rủi Ro Tỷ Giá

Các ngân hàng có thể sử dụng nhiều công cụ để phòng ngừa rủi ro tỷ giá, chẳng hạn như các hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, quyền chọn và hoán đổi tiền tệ. Cần lựa chọn các công cụ phù hợp với mức độ rủi ro và mục tiêu kinh doanh của ngân hàng. Ngoài ra, có thể sử dụng các biện pháp tự bảo hiểm, chẳng hạn như cân bằng giữa tài sản và nợ phải trả bằng ngoại tệ hoặc sử dụng các khoản vay bằng ngoại tệ để tài trợ cho các dự án đầu tư bằng ngoại tệ. Việc phòng ngừa rủi ro tỷ giá không chỉ giúp bảo vệ lợi nhuận mà còn giúp ngân hàng ổn định hoạt động và tăng cường uy tín trên thị trường.

V. Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Quy Mô Vốn Đến Sinh Lợi Ngân Hàng

Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại cho thấy quy mô vốn chủ sở hữu, tăng trưởng tín dụng, môi trường kinh tế và các yếu tố quản trị nội bộ đều có vai trò quan trọng. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng tăng trưởng tín dụng quá nhanh có thể dẫn đến gia tăng nợ xấu và ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận. Trong khi đó, môi trường kinh tế ổn định, với lạm phát thấp và tỷ giá ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Các yếu tố quản trị nội bộ, chẳng hạn như quản lý rủi ro hiệu quả và kiểm soát chi phí hoạt động, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng sinh lợi.

5.1. Quy Mô Vốn Chủ Sở Hữu và Khả Năng Sinh Lợi

Quy mô vốn chủ sở hữu có ảnh hưởng phức tạp đến khả năng sinh lợi của ngân hàng. Một mặt, vốn chủ sở hữu lớn giúp ngân hàng có khả năng hấp thụ rủi ro tốt hơn và đáp ứng các yêu cầu về tỷ lệ an toàn vốn (CAR). Mặt khác, vốn chủ sở hữu quá lớn có thể làm giảm hiệu quả sử dụng vốn và ảnh hưởng đến ROE (Return on Equity). Do đó, các ngân hàng cần tìm kiếm sự cân bằng giữa việc duy trì đủ vốn chủ sở hữu để đảm bảo an toàn và sử dụng vốn một cách hiệu quả để tối đa hóa lợi nhuận.

5.2. Ảnh Hưởng Của Tăng Trưởng Tín Dụng Đến Lợi Nhuận

Tăng trưởng tín dụng là một yếu tố quan trọng thúc đẩy lợi nhuận ngân hàng, nhưng nếu không được kiểm soát tốt, nó có thể dẫn đến gia tăng nợ xấu và ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh lợi. Các ngân hàng cần đánh giá cẩn thận rủi ro tín dụng trước khi quyết định mở rộng tín dụng, đặc biệt trong bối cảnh môi trường kinh tế biến động. Cần tập trung vào việc cho vay các dự án và doanh nghiệp có tiềm năng phát triển và khả năng trả nợ tốt.

VI. Kết Luận Tương Lai Sinh Lợi Của Ngân Hàng Đông Nam Á

Tóm lại, khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại tại Đông Nam Á chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, cả bên trong và bên ngoài ngân hàng. Việc quản lý rủi ro hiệu quả, kiểm soát chi phí hoạt động, đa dạng hóa thu nhập ngoài lãi và thích ứng với sự thay đổi của môi trường kinh tế là những yếu tố then chốt để nâng cao lợi nhuận ngân hàng và duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính. Trong tương lai, sự phát triển của công nghệ ngân hàng (Fintech) và chuyển đổi số ngân hàng sẽ tạo ra nhiều cơ hội mới, nhưng cũng đòi hỏi các ngân hàng phải không ngừng đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh để tồn tại và phát triển.

6.1. Hàm Ý Chính Sách và Quản Trị Ngân Hàng

Các nhà hoạch định chính sách cần tạo ra một môi trường kinh tế ổn định và minh bạch để hỗ trợ hoạt động kinh doanh của các ngân hàng. Cần tăng cường giám sát và quản lý rủi ro trong hệ thống ngân hàng, đồng thời khuyến khích các ngân hàng áp dụng các chuẩn mực quốc tế về quản trị ngân hàng. Các nhà quản trị ngân hàng cần tập trung vào việc cải thiện hiệu quả hoạt động, kiểm soát chi phí, đa dạng hóa thu nhập và quản lý rủi ro một cách chủ động.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Sinh Lợi Ngân Hàng

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của công nghệ ngân hàng (Fintech) và chuyển đổi số ngân hàng đến khả năng sinh lợi và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. Cần nghiên cứu sâu hơn về vai trò của vốn chủ sở hữu, tăng trưởng tín dụng, quản lý rủi ro và các yếu tố môi trường kinh tế trong việc quyết định lợi nhuận ngân hàng. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu so sánh giữa các quốc gia Đông Nam Á để hiểu rõ hơn về sự khác biệt và tương đồng trong các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi.

Tổng quan nghiên cứu

Khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại là một chỉ tiêu quan trọng phản ánh hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh của hệ thống ngân hàng trong khu vực Đông Nam Á. Theo số liệu thu thập từ 98 ngân hàng thương mại tại 6 quốc gia Đông Nam Á (Việt Nam, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines và Singapore) trong giai đoạn 2005 – 2017 với tổng số 1.024 quan sát, tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) trung bình khu vực đạt khoảng 4,1%, cho thấy mức sinh lợi chưa cao so với tiềm năng tài sản sinh lời. Indonesia là quốc gia có khả năng sinh lợi cao nhất với NIM trung bình 5,7%, trong khi Malaysia và Singapore có mức thấp nhất, lần lượt là 2,2% và 1,5%.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc xác định các yếu tố vi mô và vĩ mô ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại trong khu vực, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị và hoạch định chính sách trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng. Mục tiêu cụ thể là phân tích tác động của các yếu tố như quy mô vốn chủ sở hữu, mức độ đa dạng hóa, rủi ro tín dụng, mức độ tập trung ngành, hoạt động huy động và cho vay, cùng các biến kinh tế vĩ mô như lạm phát, tăng trưởng kinh tế, phát triển hệ thống tài chính, tỷ lệ dự trữ bắt buộc và luật lệ bảo vệ nhà đầu tư đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu tài chính và kinh tế vĩ mô của các ngân hàng thương mại tại 6 quốc gia Đông Nam Á trong giai đoạn 2005 – 2017. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp các chỉ số định lượng và phân tích sâu sắc về các nhân tố ảnh hưởng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và chính sách phát triển ngành ngân hàng trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết kinh tế chủ đạo để xây dựng khung nghiên cứu:

• Lý thuyết chu kỳ kinh doanh thực (Williamson, 1987): Giải thích sự biến động chu kỳ của nền kinh tế và tác động của các cú sốc thực như công nghệ, thiên tai đến hoạt động kinh tế. Lý thuyết này giúp hiểu cách các ngân hàng thương mại phản ứng với các yếu tố vi mô và vĩ mô, ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi.

• Lý thuyết hành vi tiêu dùng theo vòng đời (Modigliani, 1950s; Lawrence, 1995): Mô tả hành vi tiêu dùng và tiết kiệm của cá nhân trong suốt cuộc đời, ảnh hưởng đến hoạt động huy động tiền gửi và cho vay của ngân hàng, từ đó tác động đến khả năng sinh lợi.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm:

• Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM): Chỉ số đo lường khả năng sinh lợi của ngân hàng, phản ánh thu nhập lãi thuần trên tài sản sinh lời trung bình.

• Quy mô vốn chủ sở hữu (CAP): Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, thể hiện mức độ sử dụng vốn tự có so với vốn vay.

• Mức độ đa dạng hóa (DIV): Đo lường sự đa dạng hóa trong cho vay và thu nhập ngoài lãi.

• Rủi ro tín dụng (CRISK): Tỷ lệ chi phí dự phòng rủi ro tín dụng trên tổng cho vay.

• Mức độ tập trung ngành (CONC): Tỷ lệ tổng tài sản của ba ngân hàng lớn nhất trên tổng tài sản toàn ngành.

• Các biến kinh tế vĩ mô: Lạm phát (INFL), tốc độ tăng trưởng GDP (GDPGR), phát triển hệ thống tài chính (FINDEV1, FINDEV2), tỷ lệ dự trữ bắt buộc (RESERVE), luật lệ bảo vệ nhà đầu tư (LAW), rủi ro mất khả năng thanh toán (CRISIS).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mô hình hồi quy Generalized Method of Moments (GMM) trên dữ liệu bảng (panel data) gồm 98 ngân hàng thương mại tại 6 quốc gia Đông Nam Á trong giai đoạn 2005 – 2017, với tổng số 1.024 quan sát. Dữ liệu tài chính ngân hàng được thu thập từ báo cáo tài chính tổng hợp bởi FiinPro và Trung tâm Dữ liệu – Phân tích Kinh tế (CDEA), dữ liệu kinh tế vĩ mô và đặc điểm ngành ngân hàng lấy từ Ngân hàng Thế giới (WorldBank) và tạp chí Economic Freedom.

Phương pháp GMM được lựa chọn nhằm khắc phục các vấn đề thường gặp trong dữ liệu bảng như hiện tượng tự tương quan, phương sai thay đổi và nội sinh. Các kiểm định được thực hiện bao gồm:

• Kiểm định Wooldridge cho hiện tượng tự tương quan chuỗi.

• Kiểm định Modified Wald test cho hiện tượng phương sai thay đổi.

• Kiểm định Durbin–Wu–Hausman cho hiện tượng nội sinh.

Kết quả kiểm định cho thấy tất cả các hiện tượng trên đều tồn tại trong dữ liệu, do đó mô hình GMM là phù hợp để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại trong khu vực.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Khả năng sinh lợi trung bình khu vực: Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM1) trung bình đạt 4,1% với độ lệch chuẩn 1,9%. Indonesia có NIM trung bình cao nhất (5,7%), Malaysia thấp nhất (2,2%). Tương tự, NIM2, NIM3, NIM4 cũng cho kết quả tương tự với mức trung bình từ 3,1% đến 3,8%.

2. Ảnh hưởng của vốn chủ sở hữu (CAP): Mối quan hệ phi tuyến hình chữ U ngược giữa vốn chủ sở hữu và khả năng sinh lợi được xác nhận, nghĩa là khi vốn chủ sở hữu tăng đến một mức nhất định sẽ làm giảm khả năng sinh lợi do giảm hiệu quả sử dụng đòn bẩy tài chính.

3. Tác động của quy mô ngân hàng (SIZE): Quy mô ngân hàng có tương quan âm với khả năng sinh lợi, phản ánh chi phí vận hành tăng theo quy mô lớn, làm giảm hiệu quả kinh doanh.

4. Mức độ đa dạng hóa (DIV): Đa dạng hóa thu nhập và cho vay có tác động tiêu cực đến khả năng sinh lợi, cho thấy việc mở rộng hoạt động ngoài lĩnh vực truyền thống có thể làm giảm hiệu quả sinh lời do tăng rủi ro và chi phí quản lý.

5. Rủi ro tín dụng (CRISK): Tỷ lệ chi phí dự phòng rủi ro tín dụng cao làm giảm khả năng sinh lợi, do ngân hàng phải trích lập dự phòng nhiều hơn.

6. Mức độ tập trung ngành (CONC): Mức độ tập trung ngành có mối quan hệ ngược chiều với khả năng sinh lợi, cho thấy cạnh tranh trong ngành có thể thúc đẩy hiệu quả hoạt động.

7. Các yếu tố kinh tế vĩ mô: Lạm phát (INFL), tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDPGR), sự phát triển hệ thống tài chính (FINDEV1, FINDEV2) có tác động khác nhau; lạm phát và phát triển tài chính có tương quan dương với khả năng sinh lợi, trong khi tốc độ tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ dự trữ bắt buộc (RESERVE) có tác động tiêu cực.

8. Luật lệ bảo vệ nhà đầu tư (LAW): Mối quan hệ ngược chiều với khả năng sinh lợi, cho thấy môi trường pháp lý chặt chẽ có thể làm tăng chi phí tuân thủ, ảnh hưởng đến lợi nhuận.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự khác biệt rõ rệt về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến khả năng sinh lợi giữa các quốc gia trong khu vực. Ví dụ, Indonesia có hiệu quả sinh lợi cao hơn nhờ quy mô vốn chủ sở hữu lớn và hoạt động cho vay tích cực, trong khi Malaysia và Singapore có mức sinh lợi thấp hơn do chi phí vận hành cao và mức độ tập trung ngành lớn.

Mối quan hệ phi tuyến giữa vốn chủ sở hữu và khả năng sinh lợi phù hợp với giả thuyết chi phí phá sản và tín hiệu tài chính, đồng thời phản ánh sự đánh đổi giữa rủi ro và lợi nhuận trong quản lý vốn. Tác động tiêu cực của đa dạng hóa thu nhập và cho vay cũng phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy việc mở rộng hoạt động có thể làm tăng rủi ro và giảm hiệu quả quản lý.

Các yếu tố vĩ mô như lạm phát và phát triển tài chính có tác động tích cực, cho thấy môi trường kinh tế ổn định và hệ thống tài chính phát triển hỗ trợ hoạt động ngân hàng hiệu quả hơn. Ngược lại, tốc độ tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ dự trữ bắt buộc có tác động tiêu cực, có thể do các chính sách thắt chặt tiền tệ và sự biến động kinh tế ảnh hưởng đến hoạt động cho vay và huy động vốn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh NIM trung bình theo quốc gia, bảng ma trận tương quan các biến số và biểu đồ thể hiện mối quan hệ phi tuyến giữa vốn chủ sở hữu và khả năng sinh lợi để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý vốn chủ sở hữu: Các ngân hàng cần tối ưu hóa tỷ lệ vốn chủ sở hữu để duy trì hiệu quả sử dụng vốn, tránh tăng vốn quá mức gây giảm lợi nhuận. Mục tiêu giảm chi phí vốn trong vòng 2 năm, do ban lãnh đạo ngân hàng thực hiện.

2. Kiểm soát rủi ro tín dụng: Nâng cao chất lượng tín dụng và quản lý dự phòng rủi ro nhằm giảm chi phí dự phòng, tăng khả năng sinh lợi. Đề xuất áp dụng hệ thống đánh giá tín dụng hiện đại trong 1 năm, do phòng quản lý rủi ro đảm nhiệm.

3. Tối ưu hóa quy mô và đa dạng hóa hoạt động: Đánh giá lại chiến lược mở rộng quy mô và đa dạng hóa thu nhập, tập trung vào các hoạt động cốt lõi có lợi nhuận cao và rủi ro thấp. Thực hiện trong 3 năm, phối hợp giữa phòng chiến lược và tài chính.

4. Thúc đẩy phát triển hệ thống tài chính và môi trường pháp lý: Hợp tác với cơ quan quản lý để cải thiện môi trường kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ và tăng cường bảo vệ nhà đầu tư. Khuyến nghị chính sách trong vòng 5 năm, do các cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội ngân hàng thực hiện.

5. Tăng cường hoạt động huy động và cho vay hiệu quả: Đẩy mạnh các kênh huy động vốn và cho vay phù hợp với điều kiện thị trường, nâng cao tỷ lệ tiền gửi và dư nợ cho vay có chất lượng. Mục tiêu tăng trưởng 10% mỗi năm, do phòng kinh doanh và tín dụng triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi, từ đó xây dựng chiến lược quản lý vốn, rủi ro và hoạt động kinh doanh hiệu quả.

2. Nhà hoạch định chính sách tài chính – ngân hàng: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế chính sách hỗ trợ phát triển ngành ngân hàng, điều chỉnh các quy định về vốn, dự trữ và bảo vệ nhà đầu tư.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành tài chính – ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quan trọng về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích dữ liệu bảng và các yếu tố tác động đến hiệu quả ngân hàng trong khu vực Đông Nam Á.

4. Nhà đầu tư và cổ đông ngân hàng: Giúp đánh giá hiệu quả hoạt động và rủi ro của ngân hàng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao chọn tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) làm chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lợi?
   NIM phản ánh hiệu quả phân bổ tài sản sinh lời và khả năng tạo thu nhập lãi thuần của ngân hàng, là chỉ số phổ biến và được nhiều nghiên cứu quốc tế sử dụng để đánh giá sinh lợi ngân hàng.

2. Mô hình GMM có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
   GMM giúp xử lý các vấn đề nội sinh, tự tương quan và phương sai thay đổi trong dữ liệu bảng, đảm bảo kết quả hồi quy có tính nhất quán và không thiên lệch.

3. Tại sao vốn chủ sở hữu có mối quan hệ phi tuyến hình chữ U ngược với khả năng sinh lợi?
   Vốn chủ sở hữu tăng quá mức làm giảm hiệu quả sử dụng đòn bẩy tài chính, trong khi vốn quá thấp làm tăng rủi ro phá sản, do đó tồn tại điểm cân bằng tối ưu giữa vốn và lợi nhuận.

4. Tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lợi như thế nào?
   Đa dạng hóa thu nhập có thể làm tăng rủi ro và chi phí quản lý, dẫn đến giảm khả năng sinh lợi nếu không được kiểm soát hiệu quả.

5. Làm thế nào các yếu tố kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến khả năng sinh lợi của ngân hàng?
   Lạm phát và phát triển tài chính tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động ngân hàng, trong khi tốc độ tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ dự trữ bắt buộc có thể làm giảm khả năng sinh lợi do ảnh hưởng đến chi phí và nhu cầu tín dụng.

Kết luận

• Luận văn đã xác định được các yếu tố vi mô và vĩ mô ảnh hưởng đa chiều đến khả năng sinh lợi của ngân hàng thương mại tại Đông Nam Á, với sự khác biệt rõ rệt giữa các quốc gia.
• Mối quan hệ phi tuyến giữa vốn chủ sở hữu và khả năng sinh lợi, cùng tác động tiêu cực của đa dạng hóa thu nhập và quy mô ngân hàng được làm rõ.
• Phương pháp GMM được áp dụng hiệu quả để xử lý các vấn đề nội sinh và tự tương quan trong dữ liệu bảng.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị và hoạch định chính sách trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với dữ liệu cập nhật và phân tích sâu hơn về tác động của các chính sách tài chính đến khả năng sinh lợi ngân hàng.

Hành động ngay: Các nhà quản lý ngân hàng và cơ quan chính sách nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để tối ưu hóa hoạt động và nâng cao sức cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.