Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của quỹ tín dụng nhân dân tại tỉnh Bến Tre

• Tác giả: Phan Thị Diễm
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Phan Thị Diệu Thảo
• Trường học: Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
• Đề tài: Các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các Quỹ tín dụng nhân dân trên địa bàn tỉnh Bến Tre
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Kết cấu luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ CÁC LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
• 2.1. Tổng quan về QTDND
• 2.2. Khái niệm QTDND
• 2.3. Tính chất và mục tiêu hoạt động của QTDND
• 2.4. Địa bàn hoạt động của QTDND
• 2.5. Các nghiên cứu thực nghiệm
• 2.5.1. Nghiên cứu trên thế giới
• 2.5.2. Nghiên cứu tại Việt Nam
• 2.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận
• 2.6.1. Nhân tố nội tại
• 2.6.2. Nhân tố vĩ mô
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Giả thuyết và mô hình nghiên cứu
• 3.1.1. Giả thuyết nghiên cứu
• 3.1.2. Mô hình nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp xác định biến
• 3.3. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.4. Trình tự nghiên cứu
• 3.4.1. Thống kê mô tả
• 3.4.2. Phân tích tương quan
• 3.5. Phân tích hồi quy
• 3.5.1. Kiểm định mô hình
• 3.5.2. Kiểm định Durbin Watson về tự tương quan
• 3.5.3. Kiểm định đa cộng tuyến
• 3.5.4. Kiểm định phương sai sai số thay đổi
• 3.5.5. Kiểm định phân phối chuẩn
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thống kê mô tả
• 4.2. Phân tích tương quan
• 4.2.1. Phân tích tương quan Mô hình 1
• 4.2.2. Phân tích tương quan Mô hình 2
• 4.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến ROA (Mô hình 1)
• 4.4. Phân tích hồi quy Pooled OLS, FEM, REM
• 4.4.1. Lựa chọn phương pháp hồi quy
• 4.4.2. Kiểm định mô hình
• 4.5. Phân tích hồi quy theo GLS
• 4.6. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.7. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến ROE (Mô hình 2)
• 4.8. Phân tích hồi quy Pooled OLS, FEM, REM
• 4.8.1. Lựa chọn phương pháp hồi quy
• 4.8.2. Kiểm định mô hình
• 4.9. Phân tích hồi quy theo GLS
• 4.10. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 5.1. Về quy mô tổng tài sản
• 5.2. Về vốn chủ sở hữu
• 5.3. Về thanh khoản
• 5.4. Về tỷ lệ nợ xấu
• 5.5. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu tổng quan

Luận văn nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) trên địa bàn tỉnh Bến Tre. Mục tiêu chính là xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố nội tại và vĩ mô đến lợi nhuận của QTDND, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động. Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ báo cáo tài chính của 7 QTDND trong giai đoạn 2011-2018, sử dụng phương pháp hồi quy GLS để phân tích.

1.1. Lý do chọn đề tài

QTDND đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn, đặc biệt là tại Bến Tre. Tuy nhiên, việc duy trì và nâng cao lợi nhuận của các quỹ này đang gặp nhiều thách thức do cạnh tranh từ các ngân hàng thương mại và biến động kinh tế vĩ mô. Nghiên cứu này nhằm cung cấp cơ sở khoa học để đưa ra các giải pháp hiệu quả.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của QTDND, đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này, và đề xuất các giải pháp cụ thể để tối ưu hóa lợi nhuận trong tương lai.

II. Tổng quan lý thuyết và nghiên cứu thực nghiệm

Chương này trình bày các lý thuyết liên quan đến lợi nhuận QTDND và tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm trước đây. Các yếu tố nội tại như quy mô tổng tài sản, vốn chủ sở hữu, tính thanh khoản, và tỷ lệ nợ xấu được xem xét cùng với các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng GDP và chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

2.1. Khái niệm và mục tiêu hoạt động của QTDND

QTDND là tổ chức tín dụng hợp tác, hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự chủ, nhằm hỗ trợ thành viên phát triển sản xuất và cải thiện đời sống. Mục tiêu chính không chỉ là lợi nhuận mà còn là sự ổn định và phát triển bền vững của cộng đồng.

2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm

Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu có tác động tích cực đến lợi nhuận, trong khi tỷ lệ nợ xấu và tính thanh khoản có tác động tiêu cực. Các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng GDP cũng ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả hoạt động của QTDND.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy GLS để phân tích dữ liệu từ báo cáo tài chính của 7 QTDND tại Bến Tre trong giai đoạn 2011-2018. Các biến độc lập bao gồm quy mô tổng tài sản, vốn chủ sở hữu, tính thanh khoản, tăng trưởng vốn huy động, tỷ lệ nợ xấu, tăng trưởng GDP, và CPI.

3.1. Mô hình nghiên cứu

Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các giả thuyết về mối quan hệ giữa các biến độc lập và lợi nhuận QTDND. Phương pháp hồi quy GLS được sử dụng để kiểm định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này.

3.2. Dữ liệu nghiên cứu

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính của 7 QTDND tại Bến Tre, bao gồm các chỉ tiêu như ROA, ROE, quy mô tổng tài sản, và tỷ lệ nợ xấu. Dữ liệu được phân tích theo quý trong giai đoạn 2011-2018.

IV. Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu có tác động tích cực đến lợi nhuận QTDND, trong khi tính thanh khoản và tỷ lệ nợ xấu có tác động tiêu cực. Các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng GDP không có ý nghĩa thống kê trong mô hình nghiên cứu.

4.1. Phân tích hồi quy

Kết quả hồi quy GLS cho thấy quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu có hệ số dương, trong khi tính thanh khoản và tỷ lệ nợ xấu có hệ số âm. Điều này khẳng định tầm quan trọng của việc quản lý tài sản và vốn trong việc nâng cao lợi nhuận.

4.2. Thảo luận kết quả

Nghiên cứu chỉ ra rằng việc tăng cường quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu có thể giúp QTDND cải thiện lợi nhuận. Đồng thời, cần kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ nợ xấu và duy trì tính thanh khoản để đảm bảo hoạt động ổn định.

V. Kết luận và khuyến nghị

Nghiên cứu kết luận rằng quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến lợi nhuận QTDND tại Bến Tre. Các khuyến nghị bao gồm tăng cường quản lý tài sản, kiểm soát nợ xấu, và nâng cao hiệu quả hoạt động để đảm bảo lợi nhuận bền vững.

5.1. Khuyến nghị chính sách

Các nhà quản lý QTDND cần tập trung vào việc tăng cường quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu, đồng thời kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ nợ xấu và duy trì tính thanh khoản để đảm bảo hoạt động hiệu quả.

5.2. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo

Nghiên cứu này có một số hạn chế như phạm vi dữ liệu hẹp và chưa xem xét đầy đủ các yếu tố vĩ mô. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi địa lý và thời gian để có kết quả tổng quát hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Hệ thống Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) tại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, với hơn 1.183 quỹ hoạt động tại 57 tỉnh, thành phố, phục vụ gần 1.000 thành viên trung bình mỗi quỹ, tổng vốn điều lệ đạt hơn 4.500 tỷ đồng và tổng tài sản gần 113 nghìn tỷ đồng. Tại tỉnh Bến Tre, từ năm 1996 đến 2018, đã thành lập 9 QTDND với 12.651 thành viên và vốn điều lệ 20,7 tỷ đồng, hoạt động ổn định và có lợi nhuận. Mặc dù mục tiêu chính của QTDND không phải là lợi nhuận, nhưng lợi nhuận vẫn là yếu tố quan trọng để duy trì hoạt động và cạnh tranh với các ngân hàng thương mại.

Luận văn tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của 7 QTDND trên địa bàn tỉnh Bến Tre trong giai đoạn 2011-2018, nhằm xác định mức độ tác động của các nhân tố nội tại như quy mô tổng tài sản, vốn chủ sở hữu, tính thanh khoản, tăng trưởng vốn huy động, tỷ lệ nợ xấu và các nhân tố vĩ mô như tốc độ tăng trưởng GDP và chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Mục tiêu là cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý QTDND đưa ra các giải pháp nâng cao lợi nhuận, góp phần ổn định và phát triển hệ thống tín dụng nhân dân tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về khả năng sinh lời và quản trị tài chính ngân hàng, trong đó lợi nhuận được đo lường qua các chỉ số ROA (tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản) và ROE (tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu). Các khái niệm chính bao gồm:

• Quy mô tổng tài sản (SIZE): Thể hiện quy mô hoạt động và khả năng đa dạng hóa nguồn thu.
• Vốn chủ sở hữu (CA): Là nguồn vốn tự có, tạo đệm tài chính và ảnh hưởng đến chi phí vốn.
• Tính thanh khoản (LQD): Khả năng đáp ứng nhu cầu thanh toán, ảnh hưởng đến chi phí và lợi nhuận.
• Tăng trưởng vốn huy động (∆CD): Nguồn vốn huy động ảnh hưởng đến khả năng mở rộng tín dụng.
• Tỷ lệ nợ xấu (NPL): Phản ánh rủi ro tín dụng, ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận.
• Tăng trưởng GDP và chỉ số giá tiêu dùng (CPI): Các yếu tố vĩ mô tác động đến môi trường kinh doanh và lợi nhuận.

Mô hình nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy tuyến tính dữ liệu bảng với các biến độc lập nêu trên để phân tích tác động đến ROA và ROE.

Phương pháp nghiên cứu

Dữ liệu nghiên cứu là số liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo tài chính của 7 QTDND trên địa bàn tỉnh Bến Tre, theo quý trong giai đoạn 2011-2018, tổng cộng 224 quan sát. Ngoài ra, số liệu vĩ mô được lấy từ Tổng cục Thống kê Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Bến Tre.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Thống kê mô tả: Mô tả đặc tính cơ bản của các biến.
• Phân tích tương quan: Xác định mối quan hệ giữa các biến.
• Phân tích hồi quy: Sử dụng phương pháp OLS, mô hình hiệu ứng cố định (FEM) và hiệu ứng ngẫu nhiên (REM), kiểm định Hausman để lựa chọn mô hình phù hợp.
• Kiểm định mô hình: Kiểm định tự tương quan (Durbin-Watson), đa cộng tuyến (VIF), phương sai sai số thay đổi (White test) và phân phối chuẩn (Normality test).
• Phương pháp GLS: Áp dụng khi phát hiện các khuyết tật trong mô hình hồi quy.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện tuần tự từ thu thập dữ liệu, xử lý, phân tích đến tổng hợp kết quả nhằm đảm bảo tính chính xác và khách quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quy mô tổng tài sản (SIZE) có ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận: Hệ số hồi quy cho thấy quy mô tài sản tăng 1 đơn vị logarit làm tăng ROA và ROE với mức ý nghĩa thống kê 5%. Điều này phù hợp với thực tế khi các QTDND có quy mô lớn hơn có khả năng đa dạng hóa hoạt động và tăng thu nhập.

2. Vốn chủ sở hữu (CA) tác động cùng chiều với lợi nhuận: Vốn chủ sở hữu tăng làm tăng khả năng sinh lời, thể hiện qua hệ số dương có ý nghĩa thống kê. Vốn chủ sở hữu lớn giúp giảm chi phí vốn và tăng niềm tin của thành viên.

3. Tính thanh khoản (LQD) ảnh hưởng ngược chiều đến lợi nhuận: Kết quả hồi quy cho thấy tính thanh khoản cao làm giảm ROA và ROE, do chi phí duy trì thanh khoản cao làm giảm lợi nhuận. Mức ý nghĩa thống kê đạt 5%, phản ánh sự đánh đổi giữa an toàn và hiệu quả.

4. Tỷ lệ nợ xấu (NPL) có tác động tiêu cực rõ rệt: Tỷ lệ nợ xấu tăng làm giảm lợi nhuận với mức ý nghĩa cao, do nợ xấu làm tăng chi phí dự phòng và giảm thu nhập từ hoạt động cho vay.

5. Tăng trưởng vốn huy động (∆CD) không có ảnh hưởng rõ ràng: Mặc dù có hệ số dương, nhưng mức ý nghĩa thống kê không đạt chuẩn 5%, cho thấy tác động chưa rõ ràng trong giai đoạn nghiên cứu.

6. Các nhân tố vĩ mô (GDP và CPI) không có ảnh hưởng đáng kể: Kết quả cho thấy tốc độ tăng trưởng GDP và chỉ số giá tiêu dùng không tác động rõ ràng đến lợi nhuận của các QTDND trong giai đoạn 2011-2018.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với nhiều nghiên cứu thực nghiệm trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của các nhân tố nội tại trong việc nâng cao lợi nhuận của QTDND. Quy mô và vốn chủ sở hữu là những yếu tố chủ chốt giúp QTDND mở rộng hoạt động và tăng cường năng lực tài chính. Tính thanh khoản và tỷ lệ nợ xấu phản ánh sự cân bằng giữa an toàn và hiệu quả, trong đó việc duy trì thanh khoản cao và kiểm soát nợ xấu là thách thức lớn đối với các quỹ.

Việc các nhân tố vĩ mô không có tác động rõ ràng có thể do đặc thù hoạt động của QTDND tập trung vào địa bàn nông thôn, chịu ảnh hưởng nhiều hơn bởi các yếu tố nội bộ và chính sách quản lý. Dữ liệu được trình bày qua các biểu đồ diễn biến ROA, ROE, quy mô tài sản, vốn chủ sở hữu và tỷ lệ nợ xấu trong giai đoạn nghiên cứu minh họa rõ sự biến động và xu hướng ổn định của các chỉ số này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quy mô hoạt động: Các QTDND cần chủ động mở rộng quy mô tổng tài sản thông qua việc thu hút thêm thành viên và đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ nhằm tăng nguồn thu và giảm rủi ro tập trung. Mục tiêu đạt tăng trưởng quy mô trung bình hàng năm khoảng 10-15% trong 3 năm tới, do Ban quản lý QTDND phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện.

2. Nâng cao vốn chủ sở hữu: Khuyến khích thành viên đóng góp vốn và tích lũy lợi nhuận để tăng vốn tự có, giảm phụ thuộc vào vốn vay bên ngoài. Mục tiêu tăng vốn chủ sở hữu tối thiểu 20% trong vòng 2 năm, do Ban điều hành QTDND và các cơ quan quản lý hỗ trợ chính sách.

3. Quản lý thanh khoản hiệu quả: Xây dựng chính sách quản lý thanh khoản hợp lý, cân đối giữa khả năng thanh toán và chi phí duy trì tài sản thanh khoản, tránh tình trạng thừa hoặc thiếu thanh khoản gây ảnh hưởng đến lợi nhuận. Thực hiện đánh giá định kỳ hàng quý, do bộ phận tài chính QTDND chịu trách nhiệm.

4. Kiểm soát nợ xấu chặt chẽ: Tăng cường công tác thẩm định, giám sát và xử lý nợ xấu nhằm giảm tỷ lệ nợ xấu dưới 3%, đảm bảo an toàn tín dụng và nâng cao hiệu quả hoạt động. Áp dụng hệ thống quản lý rủi ro hiện đại trong vòng 1 năm, do Ban kiểm soát và Ban quản lý QTDND phối hợp thực hiện.

5. Đào tạo và nâng cao năng lực quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo về quản trị tài chính, quản lý rủi ro và kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ QTDND nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng thích ứng với môi trường kinh doanh thay đổi. Thực hiện định kỳ hàng năm, do trường đại học và các tổ chức chuyên môn hỗ trợ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo và quản lý QTDND: Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận để xây dựng chiến lược phát triển bền vững, nâng cao hiệu quả hoạt động và quản lý rủi ro.

2. Ngân hàng Nhà nước và cơ quan quản lý tài chính: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định và hỗ trợ phát triển hệ thống QTDND, góp phần ổn định thị trường tín dụng nông thôn.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

4. Các tổ chức tài chính và nhà đầu tư: Đánh giá tiềm năng và rủi ro của QTDND trên địa bàn Bến Tre, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hoặc hợp tác phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Q: Các nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến lợi nhuận của QTDND tại Bến Tre?
   A: Quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu là hai nhân tố có tác động tích cực và mạnh mẽ nhất đến lợi nhuận, trong khi tính thanh khoản và tỷ lệ nợ xấu có ảnh hưởng ngược chiều.

2. Q: Tại sao các yếu tố vĩ mô như GDP và CPI không ảnh hưởng rõ ràng đến lợi nhuận?
   A: Do đặc thù hoạt động của QTDND tập trung vào địa bàn nông thôn, các yếu tố nội tại và quản lý nội bộ có ảnh hưởng lớn hơn, trong khi tác động của yếu tố vĩ mô chưa rõ nét trong giai đoạn nghiên cứu.

3. Q: Làm thế nào để giảm tỷ lệ nợ xấu trong QTDND?
   A: Tăng cường thẩm định tín dụng, giám sát chặt chẽ quá trình sử dụng vốn vay, áp dụng các biện pháp xử lý nợ hiệu quả và nâng cao năng lực quản lý rủi ro.

4. Q: Tính thanh khoản cao có phải lúc nào cũng tốt cho QTDND?
   A: Không hoàn toàn, vì duy trì thanh khoản cao đồng nghĩa với chi phí lớn, có thể làm giảm lợi nhuận. Cần cân bằng giữa an toàn thanh khoản và hiệu quả sử dụng vốn.

5. Q: Các QTDND có thể áp dụng giải pháp nào để tăng vốn chủ sở hữu?
   A: Khuyến khích thành viên tăng vốn góp, tích lũy lợi nhuận giữ lại, huy động vốn từ các nguồn hợp pháp và nâng cao hiệu quả hoạt động để tạo nguồn vốn nội bộ.

Kết luận

• Quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu là nhân tố quan trọng, tác động tích cực đến lợi nhuận của các QTDND tại Bến Tre.
• Tính thanh khoản và tỷ lệ nợ xấu ảnh hưởng ngược chiều, đòi hỏi quản lý cân bằng giữa an toàn và hiệu quả.
• Các yếu tố vĩ mô như tốc độ tăng trưởng GDP và chỉ số giá tiêu dùng không có tác động đáng kể trong giai đoạn 2011-2018.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các giải pháp nâng cao lợi nhuận, góp phần phát triển bền vững hệ thống QTDND.
• Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm mở rộng quy mô, tăng vốn chủ sở hữu, quản lý thanh khoản và nợ xấu, đồng thời nâng cao năng lực quản lý.

Luận văn kêu gọi các nhà quản lý QTDND và cơ quan chức năng áp dụng các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để cập nhật các nhân tố mới ảnh hưởng đến lợi nhuận trong tương lai.