Lo Âu Và Các Yếu Tố Liên Quan Ở Người Bệnh Đái Tháo Đường Type 2 Tại Bệnh Viện Tim Hà Nội

• Tác giả: Lê Thị Thanh Bình
• Người hướng dẫn: TS. Trần Thị An
• Trường học: Trường Đại Học Thăng Long
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Lo Âu Và Một Số Yếu Tố Liên Quan Của Người Bệnh Đái Tháo Đường Type 2 Điều Trị Nội Trú Tại Bệnh Viện Tim Hà Nội Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tổng quan về đái tháo đường týp 2
• 1.2. Định nghĩa đái tháo đường týp 2
• 1.3. Dịch tễ học đái tháo đường týp 2
• 1.4. Tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường týp 2
• 1.5. Phân loại đái tháo đường
• 1.6. Yếu tố nguy cơ của đái tháo đường týp 2
• 1.7. Cơ chế bệnh sinh của đái tháo đường týp 2
• 1.8. Các biến chứng của đái tháo đường
• 1.9. Tổng quan về lo âu
• 1.10. Các triệu chứng đặc trưng của lo âu
• 1.11. Nguyên nhân lo âu
• 1.12. Những lo âu của người bệnh trong giai đoạn mới nhập viện
• 1.13. Phân loại các rối loạn lo âu
• 1.14. Các thang đo đánh giá tình trạng lo âu ở người bệnh đái tháo đường
• 1.15. Một số nghiên cứu về lo âu trên người bệnh đái tháo đường
• 1.16. Mô hình lý thuyết trong nghiên cứu
• 1.17. Tiểu sử của Katharine Kolcaba
• 1.18. Ứng dụng khung lý thuyết vào nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn người bệnh
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.6. Thiết kế nghiên cứu
• 2.7. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.8. Kỹ thuật chọn mẫu
• 2.9. Nội dung nghiên cứu
• 2.10. Công cụ và phương pháp thu thập số liệu
• 2.11. Nghiên cứu định lượng
• 2.12. Nghiên cứu định tính
• 2.13. Quy trình thu thập thông tin
• 2.14. Xử lý và phân tích số liệu
• 2.15. Sai số và biện pháp khắc phục sai số
• 2.16. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu
• 2.17. Hạn chế của nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Tình trạng lo âu của đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Một số yếu tố liên quan đến tình trạng lo âu đối tượng nghiên cứu
• 3.4. Mối liên quan đến tình trạng lo âu của người bệnh đái tháo đường týp 2 trong phân tích hồi quy logistic
• 3.5. Kết quả định tính
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm cá nhân của đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Tỷ lệ lo âu của đối tượng nghiên cứu
• 4.3. Một số yếu tố liên quan tới lo âu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Tình Trạng Lo Âu ở Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Type 2

Bệnh đái tháo đường type 2 (ĐTĐ type 2) là một bệnh mạn tính, không lây nhiễm, liên quan mật thiết đến dinh dưỡng và lối sống, đang gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu. Đây là một nhóm bệnh chuyển hóa đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose máu mạn tính do thiếu hụt hoặc giảm hoạt động của insulin. Tình trạng tăng glucose máu kéo dài trong đái tháo đường type 2 gây tổn thương và suy yếu chức năng của nhiều cơ quan, đặc biệt là mắt, thận, thần kinh và tim mạch. Các vấn đề tâm lý như lo âu có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình điều trị và kiểm soát bệnh. Bệnh nhân thường xuyên phải đối mặt với stress do lo lắng về tình trạng sức khỏe, chế độ điều trị suốt đời, tác dụng phụ của thuốc và các biến chứng tiềm ẩn. Theo thống kê của Hiệp hội đái tháo đường quốc tế IDF (International Diabetes Federation), năm 2021 thế giới có 537 triệu người mắc bệnh đái tháo đường. Dự đoán sẽ tăng lên 578 triệu người vào năm 2030 và 700 triệu người vào năm 2045.

1.1. Định Nghĩa Bệnh Đái Tháo Đường Type 2 Theo WHO

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa đái tháo đường type 2 là một nhóm các bệnh chuyển hóa đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose máu mạn tính do sự thiếu hụt hoặc giảm hoạt động của insulin, hoặc kết hợp cả hai. Tình trạng này có thể dẫn đến tổn thương và suy yếu chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là ở mắt, thận, thần kinh, tim và mạch máu. Bệnh thường tiến triển âm thầm, trải qua nhiều giai đoạn trước khi có biểu hiện rõ ràng, đồng thời kèm theo các biến chứng nguy hiểm. Khi đã xuất hiện thì thường kèm theo các biến chứng nguy hiểm.

1.2. Dịch Tễ Học Đái Tháo Đường Type 2 Toàn Cầu và Tại Việt Nam

Đái tháo đường là một trong những vấn đề sức khỏe toàn cầu nghiêm trọng nhất. Theo thống kê của IDF, năm 2021 có 537 triệu người mắc bệnh, và con số này dự kiến sẽ tiếp tục tăng. Tại Việt Nam, năm 2019 có khoảng 3,8 triệu người mắc bệnh, chiếm tỷ lệ 5,7%, và dự kiến đến năm 2045 con số này sẽ tăng lên 6,3 triệu người. Con số này là một cảnh báo, đòi hỏi sự quan tâm và các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát hiệu quả.

1.3. Tiêu Chuẩn Chẩn Đoán Đái Tháo Đường Type 2 Hiện Nay

Tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường được quy định bởi Bộ Y tế Việt Nam. Người bệnh được chẩn đoán mắc bệnh khi có một trong các điều kiện sau: Glucose huyết tương lúc đói ≥ 7 mmol/L, Glucose huyết tương sau 2 giờ làm nghiệm pháp dung nạp glucose ≥ 11,1 mmol/L, HbA1c ≥ 6,5%, hoặc có triệu chứng kinh điển của tăng glucose huyết kèm mức glucose huyết tương bất kỳ ≥ 11,1 mmol/L. Cần thực hiện xét nghiệm ít nhất hai lần để xác nhận chẩn đoán, trừ trường hợp có triệu chứng rõ ràng.

II. Tỷ Lệ Lo Âu Ở Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Type 2 Nghiên Cứu 2022

Nghiên cứu năm 2022 tại Bệnh viện Tim Hà Nội cho thấy tỷ lệ lo âu ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 điều trị nội trú là đáng kể. Theo tóm tắt nghiên cứu, có 42,3% số đối tượng nghiên cứu có triệu chứng lo âu, trong đó có 6,81% đối tượng có lo âu thực sự. Điểm lo âu trung bình của đối tượng nghiên cứu là 5,7 ± 3,7 điểm theo thang đo HADS-A (Hospital Anxiety and Depression Scale). Các vấn đề tâm lý này có thể ảnh hưởng lớn đến quá trình điều trị, tuân thủ điều trị và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

2.1. Sử Dụng Thang Đo HADS A Đánh Giá Mức Độ Lo Âu

Nghiên cứu sử dụng thang đo HADS-A (thang đánh giá lo âu và trầm cảm tại bệnh viện) để đánh giá mức độ lo âu của bệnh nhân. HADS-A là một công cụ được sử dụng rộng rãi để sàng lọc và đánh giá các triệu chứng lo âu trong môi trường bệnh viện. Thang đo này bao gồm 7 câu hỏi đánh giá các khía cạnh khác nhau của lo âu, và kết quả được sử dụng để phân loại mức độ lo âu của bệnh nhân.

2.2. Phân Bố Mức Độ Lo Âu Theo Thang HADS Tại Bệnh Viện Tim Hà Nội

Theo nghiên cứu, tỷ lệ lo âu ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 điều trị nội trú tại Bệnh viện Tim Hà Nội năm 2022 là 42,3%, trong đó 6,81% có lo âu thực sự. Điều này cho thấy một tỷ lệ đáng kể bệnh nhân mắc đái tháo đường type 2 gặp phải các vấn đề về sức khỏe tâm thần liên quan đến lo âu.

2.3. So Sánh Tỷ Lệ Lo Âu Với Các Nghiên Cứu Khác Về Đái Tháo Đường

Tỷ lệ lo âu được ghi nhận trong nghiên cứu này cần được so sánh với các nghiên cứu khác về lo âu ở bệnh nhân đái tháo đường để có cái nhìn toàn diện hơn. Các nghiên cứu khác có thể sử dụng các công cụ đánh giá khác nhau hoặc tiến hành trên các nhóm đối tượng khác nhau, điều này có thể ảnh hưởng đến kết quả và tỷ lệ lo âu được báo cáo.

III. Yếu Tố Nguy Cơ Lo Âu ở Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Type 2

Nghiên cứu đã xác định một số yếu tố nguy cơ liên quan đến lo âu ở bệnh nhân đái tháo đường type 2. Các yếu tố này bao gồm giới tính (nữ giới có nguy cơ cao hơn), tình trạng hôn nhân (độc thân/góa/ly hôn), tình trạng việc làm (không có việc làm), trình độ học vấn (THCS trở xuống), không có bảo hiểm y tế, thuộc hộ nghèo và cận nghèo, thời gian chẩn đoán bệnh > 24 tháng, ăn kiêng khắt khe, có biến chứng tăng huyết áp và bệnh lý về mắt, bị ảnh hưởng lo âu từ người bệnh khác, và cơ sở vật chất bệnh viện không đầy đủ. Những yếu tố này cần được xem xét trong quá trình chăm sóc và điều trị bệnh nhân để giảm thiểu nguy cơ lo âu.

3.1. Ảnh Hưởng Của Yếu Tố Kinh Tế Xã Hội Đến Tình Trạng Lo Âu

Các yếu tố kinh tế xã hội như tình trạng việc làm, trình độ học vấn, bảo hiểm y tế, và tình hình kinh tế gia đình có ảnh hưởng đáng kể đến tình trạng lo âu của bệnh nhân đái tháo đường type 2. Những bệnh nhân có hoàn cảnh kinh tế khó khăn thường phải đối mặt với nhiều stress và áp lực hơn, từ đó làm tăng nguy cơ lo âu.

3.2. Mối Liên Hệ Giữa Thời Gian Mắc Bệnh và Mức Độ Lo Âu

Thời gian mắc bệnh đái tháo đường type 2 cũng là một yếu tố quan trọng liên quan đến lo âu. Bệnh nhân có thời gian mắc bệnh > 24 tháng có nguy cơ lo âu cao hơn so với những bệnh nhân mới được chẩn đoán. Điều này có thể là do họ phải đối mặt với các biến chứng và khó khăn trong việc kiểm soát bệnh lâu dài.

3.3. Tác Động Của Biến Chứng Đái Tháo Đường Đến Tâm Lý Người Bệnh

Các biến chứng của đái tháo đường như tăng huyết áp và bệnh lý về mắt có thể gây ra căng thẳng, stress và lo âu cho bệnh nhân. Việc phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và các hạn chế trong sinh hoạt hàng ngày có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của bệnh nhân.

IV. Giải Pháp Giảm Lo Âu Cho Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Type 2

Nghiên cứu cũng chỉ ra một số yếu tố giúp giảm nguy cơ lo âu ở bệnh nhân đái tháo đường type 2, bao gồm thái độ phục vụ tốt của nhân viên y tế và sự tin tưởng của bệnh nhân vào thầy thuốc. Việc tạo ra một môi trường chăm sóc y tế thân thiện, chu đáo và tin cậy có thể giúp giảm bớt căng thẳng, stress và lo âu cho bệnh nhân. Can thiệp tâm lý, tư vấn, và hỗ trợ tâm lý xã hội cũng là những biện pháp quan trọng để giúp bệnh nhân đối phó với lo âu.

4.1. Vai Trò Của Nhân Viên Y Tế Trong Việc Giảm Lo Âu

Thái độ phục vụ của nhân viên y tế đóng vai trò quan trọng trong việc giảm lo âu cho bệnh nhân đái tháo đường type 2. Sự ân cần, chu đáo, lắng nghe và giải thích rõ ràng về tình trạng bệnh và phương pháp điều trị có thể giúp bệnh nhân cảm thấy an tâm và tin tưởng hơn.

4.2. Tầm Quan Trọng Của Niềm Tin Vào Thầy Thuốc

Sự tin tưởng của bệnh nhân vào thầy thuốc cũng là một yếu tố quan trọng giúp giảm lo âu. Khi bệnh nhân tin tưởng vào khả năng và kinh nghiệm của bác sĩ, họ sẽ cảm thấy yên tâm hơn và tuân thủ điều trị tốt hơn.

4.3. Các Biện Pháp Can Thiệp Tâm Lý Giúp Giảm Lo Âu Hiệu Quả

Các biện pháp can thiệp tâm lý như tư vấn, liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), và các kỹ thuật thư giãn có thể giúp bệnh nhân đái tháo đường type 2 đối phó với lo âu một cách hiệu quả. Những biện pháp này giúp bệnh nhân nhận diện và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, từ đó giảm bớt căng thẳng và lo âu.

V. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Vào Thực Tiễn Chăm Sóc Bệnh Nhân

Kết quả nghiên cứu này có thể được ứng dụng vào thực tiễn chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường type 2 tại Bệnh viện Tim Hà Nội và các cơ sở y tế khác. Việc sàng lọc và đánh giá lo âu nên được thực hiện thường xuyên để phát hiện sớm các trường hợp cần can thiệp. Các chương trình giáo dục sức khỏe nên tập trung vào việc giảm stress, tăng cường khả năng đối phó, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Cần cải thiện cơ sở vật chất bệnh viện và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế để tạo môi trường chăm sóc tốt nhất cho bệnh nhân.

5.1. Xây Dựng Chương Trình Sàng Lọc Lo Âu Định Kỳ

Việc xây dựng chương trình sàng lọc lo âu định kỳ cho bệnh nhân đái tháo đường type 2 là cần thiết để phát hiện sớm các trường hợp cần can thiệp. Chương trình này có thể sử dụng thang đo HADS-A hoặc các công cụ đánh giá lo âu khác.

5.2. Giáo Dục Sức Khỏe Về Kiểm Soát Stress và Lo Âu

Các chương trình giáo dục sức khỏe nên tập trung vào việc cung cấp thông tin về stress, lo âu, và các biện pháp kiểm soát hiệu quả. Bệnh nhân cần được hướng dẫn về các kỹ thuật thư giãn, quản lý thời gian, và các hoạt động thể chất phù hợp.

5.3. Cải Thiện Cơ Sở Vật Chất và Dịch Vụ Y Tế Tại Bệnh Viện

Việc cải thiện cơ sở vật chất bệnh viện và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế là quan trọng để tạo ra một môi trường chăm sóc tốt nhất cho bệnh nhân. Điều này bao gồm việc đảm bảo không gian khám chữa bệnh thoải mái, tiện nghi, và thân thiện, cũng như cung cấp dịch vụ tư vấn và hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân và gia đình.

VI. Kết Luận Về Lo Âu Ở Bệnh Nhân Đái Tháo Đường Type 2

Nghiên cứu đã cung cấp những bằng chứng quan trọng về tình trạng lo âu ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 tại Bệnh viện Tim Hà Nội năm 2022. Kết quả cho thấy tỷ lệ lo âu đáng kể và các yếu tố nguy cơ liên quan. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của việc tích hợp chăm sóc sức khỏe tâm thần vào quá trình điều trị đái tháo đường để cải thiện chất lượng cuộc sống và kết quả điều trị cho bệnh nhân. Nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp tâm lý và phát triển các mô hình chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân đái tháo đường.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Chăm Sóc Sức Khỏe Tâm Thần

Chăm sóc sức khỏe tâm thần là một phần quan trọng của quá trình điều trị đái tháo đường type 2. Việc tích hợp chăm sóc sức khỏe tâm thần vào các chương trình điều trị giúp giảm lo âu, cải thiện chất lượng cuộc sống, và nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Lo Âu và Đái Tháo Đường

Nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp tâm lý khác nhau và phát triển các mô hình chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân đái tháo đường. Cần có thêm các nghiên cứu để hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa lo âu, đái tháo đường, và các yếu tố liên quan khác.

6.3. Đề Xuất Các Chính Sách Hỗ Trợ Bệnh Nhân Đái Tháo Đường

Cần có các chính sách hỗ trợ bệnh nhân đái tháo đường trong việc tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần. Điều này bao gồm việc tăng cường đào tạo cho nhân viên y tế về các vấn đề tâm lý liên quan đến đái tháo đường, và cung cấp các dịch vụ tư vấn và hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân và gia đình.

Tổng quan nghiên cứu

Đái tháo đường type 2 (ĐTĐ type 2) là một bệnh mạn tính không lây, có tốc độ gia tăng nhanh trên toàn cầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo ước tính, năm 2019 có khoảng 3,8 triệu người mắc ĐTĐ tại Việt Nam, chiếm tỷ lệ 5,7% dân số, và dự báo sẽ tăng lên 6,3 triệu người vào năm 2045. Bệnh không chỉ gây ra các biến chứng nghiêm trọng về mắt, thận, thần kinh và tim mạch mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống và gánh nặng kinh tế xã hội. Lo âu là một trong những vấn đề tâm lý phổ biến ở người bệnh ĐTĐ type 2, có thể làm giảm hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ biến chứng.

Nghiên cứu này được thực hiện tại Bệnh viện Tim Hà Nội trong năm 2022 nhằm mô tả tình trạng lo âu và phân tích các yếu tố liên quan đến lo âu ở người bệnh ĐTĐ type 2 đang điều trị nội trú. Với cỡ mẫu 279 người bệnh, nghiên cứu tập trung vào các yếu tố nhân khẩu học, kinh tế xã hội, bệnh lý và môi trường bệnh viện ảnh hưởng đến lo âu. Việc đánh giá này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc toàn diện, giúp cải thiện hiệu quả điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh ĐTĐ type 2.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về sự thoải mái của Katharine Kolcaba, tập trung vào bốn bối cảnh thoải mái của người bệnh: thể chất, tâm lý, môi trường và văn hóa xã hội. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của điều dưỡng trong việc đánh giá nhu cầu thoải mái và can thiệp phù hợp nhằm giảm lo âu, nâng cao sự hài lòng và hỗ trợ phục hồi sức khỏe. Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng mô hình đánh giá lo âu qua thang HADS-A (Hospital Anxiety and Depression Scale – Anxiety) để đo lường mức độ lo âu của người bệnh.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Lo âu: phản ứng tâm lý và sinh lý trước các mối đe dọa kéo dài, ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi.
• Đái tháo đường type 2: bệnh chuyển hóa đặc trưng bởi tăng glucose máu mạn tính do đề kháng insulin và giảm tiết insulin tương đối.
• Yếu tố liên quan đến lo âu: bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, kinh tế xã hội, bệnh lý đi kèm, chế độ ăn kiêng, môi trường bệnh viện và sự hỗ trợ từ nhân viên y tế.
• Thang đo HADS-A: công cụ đánh giá lo âu gồm 7 câu hỏi, phân loại mức độ lo âu thành bình thường, có triệu chứng lo âu và lo âu thực sự.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu định lượng là 279 người bệnh ĐTĐ type 2 đang điều trị nội trú tại các khoa Nội, Hồi sức tích cực và Quốc tế của Bệnh viện Tim Hà Nội từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2022. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện có chủ đích, đảm bảo tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp sử dụng phiếu điều tra gồm thông tin nhân khẩu học, kinh tế xã hội, bệnh lý và thang HADS-A để đánh giá lo âu. Dữ liệu được nhập và làm sạch bằng phần mềm Epidata 3.1, phân tích thống kê bằng phần mềm Stata 10 với các phương pháp phân tích mô tả, phân tích hồi quy logistic để xác định các yếu tố liên quan đến lo âu.

Phần nghiên cứu định tính gồm 10 cuộc phỏng vấn sâu với người bệnh được chọn theo mức độ lo âu khác nhau nhằm làm rõ nguyên nhân và hoàn cảnh ảnh hưởng đến lo âu, bổ sung giải thích cho kết quả định lượng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ lo âu ở người bệnh ĐTĐ type 2: Điểm lo âu trung bình là 5,7 ± 3,7 điểm. Có 42,3% người bệnh có triệu chứng lo âu (điểm HADS-A ≥ 8), trong đó 6,81% có lo âu thực sự (điểm HADS-A ≥ 11).
2. Yếu tố nhân khẩu học liên quan đến lo âu: Nữ giới có nguy cơ lo âu cao hơn nam giới với OR = 1,7 (95% CI: 1,0 – 2,7, p = 0,03). Người độc thân/góa/li hôn có nguy cơ cao hơn nhóm đã kết hôn (OR = 2,1, 95% CI: 1,1 – 3,8, p = 0,02). Trình độ học vấn từ THCS trở xuống làm tăng nguy cơ lo âu gấp 5,5 lần so với trình độ THPT trở lên (p < 0,001).
3. Yếu tố kinh tế xã hội và bảo hiểm y tế: Người không có việc làm có nguy cơ lo âu cao gấp 28,9 lần (p < 0,001). Người không có bảo hiểm y tế có nguy cơ lo âu cao hơn nhóm có bảo hiểm (OR = 14,8, p = 0,01). Hộ nghèo và cận nghèo cũng có nguy cơ lo âu cao hơn nhóm không nghèo (OR = 2,7, p = 0,01).
4. Yếu tố bệnh lý và chế độ ăn: Thời gian chẩn đoán bệnh > 24 tháng làm tăng nguy cơ lo âu gấp 2 lần (p = 0,005). Người có biến chứng tăng huyết áp và bệnh lý mắt có nguy cơ lo âu cao hơn (OR lần lượt 1,8 và 7,1, p < 0,05). Ăn kiêng khắt khe làm tăng nguy cơ lo âu gấp 2,7 lần (p < 0,001).
5. Ảnh hưởng môi trường bệnh viện và hỗ trợ y tế: Lo âu từ người bệnh khác ở mức trung bình và nhiều làm tăng nguy cơ lo âu gấp 13,5 lần (p < 0,001). Cơ sở vật chất bệnh viện không đầy đủ/rộng rãi/tiện nghi làm tăng nguy cơ lo âu (OR = 3,8, p < 0,001). Thái độ phục vụ tốt của nhân viên y tế và niềm tin vào thầy thuốc giúp giảm nguy cơ lo âu (OR lần lượt 4,3 và 4,4, p < 0,05).

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ lo âu 42,3% ở người bệnh ĐTĐ type 2 nội trú tại Bệnh viện Tim Hà Nội tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước, cho thấy lo âu là vấn đề phổ biến và cần được quan tâm trong chăm sóc bệnh nhân ĐTĐ. Nguyên nhân nữ giới có nguy cơ cao hơn có thể do yếu tố sinh học và xã hội, trong khi người độc thân hoặc có trình độ học vấn thấp thường thiếu sự hỗ trợ xã hội và kiến thức về bệnh, làm tăng lo âu.

Yếu tố kinh tế như không có việc làm, không có bảo hiểm y tế và thuộc hộ nghèo làm tăng áp lực tài chính, ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý người bệnh. Thời gian mắc bệnh lâu và biến chứng đi kèm làm tăng gánh nặng bệnh tật, dẫn đến lo âu cao hơn. Chế độ ăn kiêng khắt khe cũng là một áp lực tâm lý, gây căng thẳng cho người bệnh.

Môi trường bệnh viện như cơ sở vật chất không đầy đủ và ảnh hưởng từ người bệnh khác làm tăng lo âu, trong khi thái độ phục vụ tốt và niềm tin vào thầy thuốc là yếu tố bảo vệ tâm lý. Kết quả này nhấn mạnh vai trò quan trọng của môi trường chăm sóc và sự hỗ trợ tinh thần trong giảm lo âu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ lo âu theo các nhóm nhân khẩu học, biểu đồ OR các yếu tố liên quan và bảng so sánh điểm lo âu trung bình theo biến số bệnh lý và môi trường.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sàng lọc và đánh giá lo âu định kỳ cho người bệnh ĐTĐ type 2 trong quá trình điều trị nội trú, sử dụng thang HADS-A hoặc công cụ tương đương nhằm phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Thời gian thực hiện: ngay khi nhập viện và theo dõi định kỳ hàng tháng. Chủ thể thực hiện: nhân viên y tế và điều dưỡng bệnh viện.

2. Xây dựng chương trình tư vấn tâm lý và hỗ trợ xã hội tập trung vào nhóm nguy cơ cao như nữ giới, người độc thân, trình độ học vấn thấp và người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Mục tiêu giảm tỷ lệ lo âu ít nhất 20% trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: đội ngũ chuyên gia tâm lý, xã hội bệnh viện phối hợp với các tổ chức cộng đồng.

3. Cải thiện môi trường bệnh viện bao gồm nâng cấp cơ sở vật chất, đảm bảo không gian yên tĩnh, sạch sẽ, rộng rãi và tiện nghi nhằm giảm áp lực tâm lý cho người bệnh. Thời gian thực hiện: kế hoạch cải tạo trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý bệnh viện và các phòng ban liên quan.

4. Đào tạo nâng cao kỹ năng giao tiếp và thái độ phục vụ của nhân viên y tế, tăng cường sự đồng cảm, tạo niềm tin cho người bệnh nhằm giảm lo âu và tăng hiệu quả điều trị. Thời gian: tổ chức các khóa đào tạo định kỳ 6 tháng/lần. Chủ thể thực hiện: phòng đào tạo và quản lý nhân sự bệnh viện.

5. Khuyến khích người bệnh tuân thủ chế độ điều trị và dinh dưỡng hợp lý, giảm áp lực ăn kiêng khắt khe bằng cách tư vấn cá nhân hóa, giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn trong quá trình điều trị. Chủ thể thực hiện: bác sĩ dinh dưỡng, điều dưỡng và chuyên gia tâm lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế và điều dưỡng: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về tình trạng lo âu và các yếu tố liên quan, giúp họ hiểu rõ hơn về tâm lý người bệnh ĐTĐ type 2, từ đó xây dựng kế hoạch chăm sóc toàn diện, nâng cao chất lượng điều trị.

2. Chuyên gia tâm lý và tư vấn sức khỏe: Thông tin về các yếu tố nguy cơ và bảo vệ lo âu giúp chuyên gia thiết kế các chương trình can thiệp tâm lý phù hợp, hỗ trợ người bệnh vượt qua căng thẳng, cải thiện sức khỏe tinh thần.

3. Nhà quản lý và hoạch định chính sách y tế: Kết quả nghiên cứu làm cơ sở để xây dựng các chính sách hỗ trợ người bệnh ĐTĐ, cải thiện môi trường bệnh viện và phát triển các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong bệnh viện.

4. Người bệnh và gia đình: Hiểu rõ về lo âu và các yếu tố ảnh hưởng giúp người bệnh và người thân nhận biết sớm các dấu hiệu tâm lý, chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ, đồng thời nâng cao nhận thức về chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Câu hỏi thường gặp

1. Lo âu ảnh hưởng như thế nào đến người bệnh đái tháo đường type 2?
   Lo âu làm giảm khả năng tuân thủ điều trị, kiểm soát đường huyết kém và tăng nguy cơ biến chứng. Ví dụ, người bệnh lo âu thường bỏ qua chế độ ăn hoặc thuốc, dẫn đến tăng đường huyết và biến chứng tim mạch.

2. Các yếu tố nào làm tăng nguy cơ lo âu ở người bệnh ĐTĐ type 2?
   Bao gồm giới nữ, độc thân, trình độ học vấn thấp, không có việc làm, không có bảo hiểm y tế, hộ nghèo, thời gian mắc bệnh lâu, biến chứng tăng huyết áp và bệnh lý mắt, ăn kiêng khắt khe, môi trường bệnh viện không thuận lợi.

3. Làm thế nào để giảm lo âu cho người bệnh ĐTĐ type 2 trong bệnh viện?
   Cải thiện cơ sở vật chất, nâng cao thái độ phục vụ của nhân viên y tế, tạo niềm tin vào thầy thuốc, cung cấp tư vấn tâm lý và hỗ trợ xã hội là các biện pháp hiệu quả.

4. Thang HADS-A được sử dụng như thế nào trong đánh giá lo âu?
   HADS-A gồm 7 câu hỏi, điểm từ 0-21, phân loại lo âu thành bình thường (0-7), có triệu chứng lo âu (8-10) và lo âu thực sự (11-21). Đây là công cụ đơn giản, tin cậy và phù hợp với môi trường bệnh viện.

5. Tại sao việc đánh giá lo âu ở người bệnh ĐTĐ type 2 lại quan trọng?
   Lo âu ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống. Đánh giá giúp phát hiện sớm, can thiệp kịp thời, giảm biến chứng và nâng cao sự hài lòng của người bệnh trong quá trình chăm sóc.

Kết luận

• Nghiên cứu mô tả tình trạng lo âu ở 279 người bệnh ĐTĐ type 2 nội trú tại Bệnh viện Tim Hà Nội với tỷ lệ lo âu 42,3%, trong đó 6,81% có lo âu thực sự.
• Các yếu tố làm tăng nguy cơ lo âu gồm: nữ giới, độc thân, trình độ học vấn thấp, không có việc làm, không có bảo hiểm y tế, hộ nghèo, thời gian mắc bệnh > 24 tháng, biến chứng tăng huyết áp và bệnh lý mắt, ăn kiêng khắt khe, môi trường bệnh viện không thuận lợi.
• Thái độ phục vụ tốt của nhân viên y tế và niềm tin vào thầy thuốc giúp giảm lo âu cho người bệnh.
• Đề xuất các giải pháp can thiệp toàn diện bao gồm sàng lọc định kỳ, tư vấn tâm lý, cải thiện môi trường bệnh viện và nâng cao kỹ năng giao tiếp của nhân viên y tế.
• Các bước tiếp theo cần triển khai chương trình can thiệp và đánh giá hiệu quả trong vòng 6-12 tháng nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh ĐTĐ type 2.

Mời các nhà nghiên cứu, nhân viên y tế và quản lý y tế tiếp tục ứng dụng kết quả nghiên cứu để phát triển các chương trình chăm sóc tâm lý phù hợp, góp phần nâng cao sức khỏe toàn diện cho người bệnh đái tháo đường type 2.